Yıllar sonradan rastlanan 'Batman bantlı gübürcü balığı' korunacak

Rize

Dünya Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliğince al listeye alınarak neslinin tükendiğine inanılan, Shoal isimli Doğa Koruma Örgütünce dünyanın en baş döndürücü aranan 10 balık çeşidi ortada arsa düzlük "Batman bantlı gübürcü balığı"nın tespiti düşüncesince Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Dekan Yardımcısı Doç. Dr. Cüneyt Kaya ve Araştırma Görevlisi Dr. Münevver Oral'ın emek harcaması müşterek müddet ilkin kâr verdi.

Akademisyenlerin yürüttüğü icraat kararı Sarım Deresi ve Sason Çayı'ndaki toprak çalışmalarında rastlanılan balığın "Batman bantlı gübürcü balığı" bulunduğu belirlendi.

Ünlü oyuncu Leonardo DiCaprio'nun, 47 sene aradan sonraları belirleme edilen adalet alakadar haberi içtimai iletişim araçları hesabından paylaşması ise balığa merakı artırdı.

Doç. Dr. Kaya, AA muhabirine, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesinde mevcut "Türkiye'nin en açık lezzetli su balığı müzesi"nde 70'ten müşterek tomar tanımlanan türün yüz örneklerinin arsa aldığını söyledi.

Kaya, 1974 senesinde Prof. Dr. Ali Kelle çeşidinden rastlanan "Batman bantlı gübürcü balığı"na o tarihten itibaren hiçbir rastlanmadığını belirterek, bu balığın dünyada 300'den müşterek tomar kaybolma cins ortada evvel 10'da bulunduğunu dile getirdi.

Bölgede 12 senedir çalıştığını, Dicle Nehri'nin balık faunasının acele emek harcaması bulunduğunu özetleyen Kaya, laflarını şöyleki sürdürdü:

"Bu türün daima peşindeydik boydak türün tababet lokalitesi Batman Barajı'nın altıydı. Batman Barajı, suyun debisini ve yapısını değiştirdiği düşüncesince aşağılık kesimlerde bulamadık. Türün neslinin tükendiği şüpheleri vardı. Barajın ilişkin odaklandık. Dokuz günce toprak planımızın evvel gününde barajın üzerindeki Sarım Deresi ve Han Deresi, öteki ismiyle Sason Çayı'nda balıkları bulduk. Artık habitatını ve popülasyonunu biliyoruz. Bundan sonraları tehditlerini belirleyip üstünde gitmeye bitmeme edeceğiz."

Dünya üstünde sadece bu alanda canlı "Batman bantlı gübürcü balığı"nın natürel dirim dalının ağırbaşlı tehditler altında bulunduğunu özetleyen Kaya, bunların kuraklık, kirlilik, lağım döşemi atıkları, tarımsal gübrelerin müşterek tomar oranda uygulanması, plastik atıklar, öz yatağında meydana mevrut değişimler, yapım makineleri, taş ocakları, fantom avcılık, istilacı enva ve hidroelektrik santralleri biçiminde sıralanabileceğini tabir etti.

Doç. Dr. Kaya, alanda natürel şekilde yok üç balık çeşidi arsa aldığını belirterek, "Bunlardan ikisi ecnebi türler, ebekuşağı alabalığı ve aşağılık sazan olup sadece havuz balığı şekilde bilinen İsrail sazanı istilacı özelliği ile natürel türlerle gıda ve yerleşme rekabetine girerek ekosistem üstünde bası yaratmaktadır." dedi.

"İkinci adımda bu çeşidi destek olmak istiyoruz"

Çalışmanın ikinci adımında çeşidi destek olmak istediklerine ayraç fail Kaya, bu mevzuda muhtelif adım ve faaliyetlerde bulunduklarını, ehlî yönetsel amirlerden kaza ulusal terbiye müdürlerine denli düet görüşmeler yaptıklarını söyledi.

Kaya, Batman Sason, Diyarbakır Kulp ve Lice ilçelerinde liselerde farkındalık çalışmalarını bollatmak kıl payı seminerler verdiklerini, gençlerle doğa bilinci üstünde konuşma gerçekleştirdiklerini, bölgedeki sivil polis polis maşer kuruluşlarıyla derinti yaptıklarını, 80 köyü içeren SARIM-DER ile Diyarbakır Sur'da derinti düzenleme ettiklerini tabir etti.

İleriye çevrik icraat düşüncesince bakanlıklar ve arsıulusal kuruluşlarla teşrikimesai boyunca olduklarını aktaran Kaya, mevzunun farkındalık emek harcamaları genişletilerek bölgedeki topu topu paydaşları eksiksiz bir duruma gelmesini amaçladıklarını dile getirdi.

Bulgular derhal sonra dünyanın önde mevrut ilim kuruluşlarıyla paylaşımlar yaptıklarını özetleyen Kaya, oyuncu Leonardo DiCaprio'nun arsıulusal alandaki haberlerden bir tanesini paylaştığını hatırlatarak, "Çok müşterek tomar takipçisinin bulunması, isimli sanlı müşterek oyuncu ve mekân gönüllüsü olması zımnında çalışmamız açık kitlelere ulaştı. Türün korunması hesabına ehemmiyetli müşterek eylemdi. Buradan namına teşekkürname ediyoruz." sanarak konuştu.

Türün 1974'te rastlanmasının arkası sıra nice el ehlî ve ecnebi araştırmacıların girişimleri bulunduğunu lakin başarısızlıkla sonuçlandığını tabir fail Kaya, şunları söyledi:

"Balığın tanıdık azami boyu 3,6 santimetre. Bazı araştırmacılar bu parametreyi dikkate almayıp ağ cezaevi açıklığı açık kepçe yahut ağlarla kontrol faaliyetleri yaptılarsa balık ıvır zıvır boyunun avantajıyla bu ağlara hatasız firar etmiş olabilir. Biz 2-3 milim ağ cezaevi açıklığına eş kepçe kullandık başkaca balık kaybolma müşterek cins bulunduğu düşüncesince literatürde biyolojisi ve yerleşme tercihleri karşı hiçbir ilim yoktu. Bu sebeple balığın ne müşterek su boyunca olabildiği araştırmacılar çeşidinden meydana getirilen öngörüler dikkate alınarak yapılmıştı. Biz bugünkü bilgiler ışığında türün sığ ve aceleci cereyanlı suları yeğleme ettiğini biliyoruz. Oysa eski araştırmacılar, türün evvel tanımlandığı lokalite bulunan Malabadi Köprüsü dolaylarına odaklanmıştı lakin 1986-1999 yılları ortada o bölgedeki suların habitatı değişikliğe uğrayarak yoğun ve ağır cereyanlı müşterek çözüm almıştı."

"Leopar sazanı derinlemesine senelerdir kayıp"

Doç. Dr. Kaya, kaybolma 10 türden ikincisinin de Batman ve Dicle Nehri yöresinde bulunduğunu aktararak, "Leopar sazanı derinlemesine senelerdir kayıp. En akıbet 10 sene ilkin görüldü. Bununla alakadar emek vermek sürdürüyoruz ve umutluyuz. Bazı projelerle gündeme getirip üstünde gidiyoruz. İnşallah ikinci kaybolma balık türümüzü de bulacağız." ifadesini kullandı.

Bölgede "hayalet avcılığa" çoğunlukla rastlandığını, "tırıvı" ile avlanmanın baş döndürücü müşterek tomar bulunduğunu tamlayan Kaya, kopan ağların suda balık ve hidrofil canlıların dolgun ölümlerine biçim açtığını söyledi.

Kaya, ağların derinlemesine seneler doğadan kaybolmadığına dikkati çekerek, şöyleki konuştu:

"Ekosistemde dokunca verdiğiniz rastgele cins ve birey, zincirden çıkan rastgele bölüt sistemi bozuyor. Bu sebeple Batman bantlı gübürcü balığı da öteki enva kabilinden fantom avcılık, kirlilik, kuraklık, istilacı cins kabilinden etkenlerden etkilenebiliyor. Leopar sazanı ise büyüyen müşterek balık, 60-70 santimetreye ferah ferah ulaşabilen balık. Balıkçı ağlarına takılabiliyor. Bu nedenden balıkçıların bu balığı tanımasını ve çocuklarının, doğacak nesillerin de görmesini istiyorlarsa balıkları esasen doğaya salmalarını istiyoruz. Zaten kaybolma müşterek balık. Belki balıkçılar rastlıyor, tanımıyor. Bölgede farkındalık emek harcamaları dah etmek istiyoruz."

Dr. Münevver Oral ise araştırmanın kalıtım bilimi boyutunu yürüttüğünü belirterek, balığı evvel bulduklarında doğrudan kişileştirme edemediklerini kaydetti.

Morfolojik ayrımlarını icap yakut gözlemleri icap arsıulusal uzmanlarla diyaloglar derhal sonra netleştirdiklerini özetleyen Oral, "Hem kalıtım bilimi hem yapı bilimsel incelemelerimiz bizlere bu balığın evren çapında baş döndürücü müşterek tomar aranan Batman bantlı gübürcü balığı bulunduğunu doğrulama etti." dedi.

Oral, arazide karlı, dargın ve suların yükseldiği çağda çalışmanın zorluklarına değinerek, "Son toprak çalışmasında icap dargın icap geçer ekipmanlardan kaynaklı ıvır zıvır güçlükler meydana geldi boydak hepsinin üstesinden geldik. Bölgede farkındalık emek harcaması yaptık. Bölgedeki ehlî bölüt denli seminerler düzenledik. Çok iyi neticeler aldık. Öğrenciler baş döndürücü meraklıydı." sanarak konuştu.

"DNA örneklerini GenBank'a yükleyeceğiz"

"Batman bantlı gübürcü balığı"nın evvel tanımlamasının 1974'te yapıldığını hatırlatan Oral, "Günümüz koşulları ile değerlendirmemek lazım. O çağda fotoğraflarla kalıtım bilimi verilerle emek vermek yok. PCR hâlâ keşfedilmemiş. Dolayısıyla bu adalet alakadar elimizdeki biricik data çizimlerde. Biz zaman 21. yüzyılda tercih ettiğimiz halis muhlis teknolojik aletlerden, fotoğraflardan, kalıtım bilimi verilerden bahsedebiliriz. Bu açıdan araştırmacılarız, adalet alakadar evvel jen verilerini, DNA dizilimini de GenBank'a yükleyecek. O açıdan baş döndürücü dörtköşe ve gururluyuz. Çok benzeyen sürede DNA örneklerini GenBank'a yükleyeceğiz." değerlendirmesinde bulundu.