Kocaeli
Kocaeli'nin İzmit ilçesine ilişkin rustik Eseler Mahallesi'nde üç asırdır yaşatılan "Kaz Bayramı" geleneği, mahalle sakinleri ortada bütünlük ve beraberliğin simgesi oldu.
Aylar öncesinden kazların besiye çekilmesiyle süregelen neşe hazırlıkları, havaların soğumasının peşi sıra hanımlar çeşidinden imece usulü mobilyasız katlama açılmasıyla bitmeme ediyor.
Ocak ayında kutlanan bayramdan 2 güneş ilk dolgun biçimde doğranan kazlar temizlenip yağı alındıktan sonradan "baş kadem yemeği" gerçekleştirmek kıl oranı apiko ediliyor. Bir güneş suda bekletildikten sonradan kızılcık ağacından şişlere dizilen kazlar, neşe sabahı tavalarda karye fırınına sürülüyor.
Öğle zamanı kazlar elverişsiz arızasız edilerek, suyun müşterek bölümü alınıyor. Bu tam börek imalatında kullanılacak olan yufkalar musaffa kaz kanadıyla yağlanıyor.
İkindi zamanı fırından tahsil edilen kazlar, kaz yağıyla ıslatılmış tirit, konsa dolması, leziz börek, kaz ciğerli börek ve erik hoşafı eşliğinde sofralardaki yerini alarak misafirlere ağırlama ediliyor.
"Ziyafet kabilinden görünüyor lakin müşterek zaruretten doğmuş"
Kocaeli Kent Konseyi Yöresel Değerler ve Kültür Komisyon Başkanı Melek Çeliköz, AA muhabirine, yerel kültürlerin şehirlerin en ehemmiyetli mirası bulunduğunu ve geleceğe aktarılması icap ettiğini belirterek, bu amaçla Kocaeli'de dernekevi olan, göçle mevrut kültürel mevzularla ilişik icraat yaptıklarını söyledi.
Kaz Bayramı'nın Eseler köyü kurulduğundan bu yana kutlandığını dile getiren Çeliköz, hanuman ayının ikinci haftası köyün büyüğünün neşe tarihini anons etmesinin peşi sıra dolgun biçimde kutlamanın gerçekleştirildiğini kaydetti.
Çeliköz, kesilecek kazların sayısının bölük ve çağrılı sayısına layıkıyla değiştiğini dile getirerek, şunları söyledi:
"Şu anda şölen kabilinden görünüyor lakin gerçekte müşterek zaruretten doğmuş, dirim koşulları iyileşince de şu anda kültürel müşterek anane kabilinden görünüyor. Aslında burada geleneğin amacı; kazın etinden artma yağını almak. Kaz yağı esas müşterek ihtiyaç, vaktiyle kemirmek yapılırken kaz yağı kullanılırdı. Bu civarda kaz yağı başlangıç tacıdır. Kazın yağını alarak sene süresince kullanırlar. Kazı kestikten sonradan iç yağlarını ve başka yağlarını alıp sobanın üstünde kaynatıyorlar. Yağ az buçuk çözülüyor. Sonrasında küplere basılarak korunum ediliyor. Margarin kabilinden ekmeğin üstüne sürüp tüketiliyor. Yine dolma, çorba ve benzeşim yemeklerde de kullanılıyor."
"Gelemeyenin kaz oranı kesinlikle ayrılır"
Kaz Bayramı'nın Kocaeli'de sadece Eseler, Solaklar, Durhasan ve Hasanoğlu köylerinde kutlandığını özetleyen Çeliköz, "Zaruretin gerçekte bütünlük ve beraberliğe dönüştüğü en iyi örneklerinden birisi bence Kaz Bayramı. Şimdilerde insanoğlu büyüklerinden gördükleri geleneği sürdürmeye çalışıyorlar." dedi.
Çeliköz, bire müşterek anda yakılan köydeki fırınlardan yükselen kokuların çağırma ayrıcalığı taşıdığını vurgulayarak, "Kaz Bayramı'na çağırma edilip icabet edemeyen bireyin kaz oranı kesinlikle ayrılır. Kaz oranı ayrılmıyorsa isim eksikliğinin hissedilmediğini düşünücü ve lisan koyar. Bu nedenle kaz oranı da önemli. Büyüklerimiz Milli Mücadele zamanında bile köylerin dominant yiyeceği haberini almalarına karşın güneş fırınlarını yakıp kazları pişirmiş, yağlarını alıp küplerde saklamışlar. Köyde kime sorarsanız bu geleneğin ağır koşullarda da olsa sürdürüldüğünden bahseder." ifadelerini kullandı.
"Kazın yağını, ciğerini arazi küplerde saklardık"
Mahalle sakini 60 yaşındaki Sevdiye Savurtaş da vaktiyle dolaplarının olmadığını, kazların yağını ve ciğerini arazi küplerde sakladıklarını anlattı.
Eskiden her insanın kaz yetiştirdiğine yer veren Savurtaş, "Bayram haset ulaşınca fırınlarımızı yakardık, köyün içi kaz hitit kokardı. Misafirlerimizi çağırırdık. Eskiden aşırı kar yağardı. O devir otomobil yok, mevrut konuk ihtimal 2-3 güneş kalırdı. Öyle müşterek neşe olurdu." halinde konuştu.
Savurtaş, vaktiyle müşterek hanede en 6-7 kaz kesildiğine belirterek, "Bir akşamda yeniyordu o kazlar. Kadınlar düşüncesince aşırı öldürücü lakin bundan sonradan alıştığımız düşüncesince ağır gelmiyor." dedi.
"Bayram havası oluyor, insanoğlu kaynaşıyor"
Mahalle sakini 43 yaşındaki Songül Beyni ise hısım dayanışması olsun, etraflı familya müşterek araya gelsin sanarak aylarca besleyip büyüttükleri kazları bayramdan 2 günlük kesip pişirmeye apiko bir duruma getirdiklerini kaydetti.
Kazların neşe haset fırına sürüldüğünü aktaran Beyni, "Fırın etabında etraflı akrabalarımızı ağırlama düşüncesince çağırma ediyoruz. Hep başlangıç başa şölen veriyoruz. Bütün akrabalar müşterek araya toplandığı düşüncesince neşe havası oluyor, insanoğlu kaynaşıyor." ifadesini kullandı.
Beyni, tedarik döneminin hanımefendilerin omzunda olduğuna ayraç ederek, "Yufkaların açılması, kazların temizlenmesi hanımefendilerin üzerinde. Taşlık dolması yapması, üzümlü börek döşemesi, bunların hepsini hanımlar hazırlıyor." sanarak konuştu.
