Adana
Yunanistan'da tehlikesiz dirim olanağı kalmayınca mübadeleye müteveccih kavil kapsamında Girit'ten Türkiye'ye dönen aileler, Çanakkale'den Hatay'a derece bulunan kıyı şeridinde türlü yerleşme yerlerine getirildi.
Mübadiller, anne vatanda toy ortak yaşama başlarken, yaşadıklarını da kestirmece ortak asırdır nesilden nesle aktararak hafızalarında sakladı.
Babası 1 yaşlarındayken ailesiyle mübadele kapsamında ilkin Mersin'e, hâlâ sonraları Adana'ya mevrut Çukurova Girit Mübadilleri Kültür ve Dayanışma Derneği Başkanı Selma Kırançeşme, AA muhabirine, o senelerde yaşananları anlattı.
Kırançeşme, Kurtuluş Savaşı'nın zaferle sonuçlanmasının arkası sıra Girit'te Yunan çeteler zımnında Türklerin dirilik tehlikesi yaşadığını söyledi.
Bir Rum'un, köylerine dominant yapılacağına ilişkin bilgelik vermesi üstünde ailesinin iç kesimlerden kıyı şeridi yakınlarına yerleştiğini özetleyen Kırançeşme, bu olanağı olmayanların kestirmece ortak sene sahilde kurulan çadırlarda eksiklik ve yoksulluk zarfında doğacak gemileri beklediğini tabir etti.
Kırançeşme, buradaki gemilerde familya başına 500 kilo yük sınırı getirildiğini, hâlâ ortak tomar ağırbaşlılık düşüncesince arzu edilen tutarı aşırı sayıda ailenin karşılayamadığını anlatarak, "Günümüzde 'Seni ortak hafta sonraları şu ülkeye göndereceğiz. Yanına en ortak tomar 5 yük alabilirsin.' deseler, duygudaşlık kuruyorum ego ne alabilirim? Çocukluğumun, gençliğimin geçtiği, ortak güruh anılarımın bulunduğu ortak yerden 5 skor ne götürebilirim? Bu, o tarihte canlı insanoğlu düşüncesince iri ortak travmadır. Bu travmayı ortak biçimde atlattılar." dedi.
Aileler parçalandı
Kırançeşme, mahsus sayıya ulaşılınca sıradaki ferdin gemiye alınmayıp gayr düşüncesince bekletildiğini dile getirerek, "Tüm Ege ve Akdeniz sahillerine bu aileler zerre lime dağılıyor. Kardeşler birbirlerini 50-60 sene sonraları bulabiliyor. Anneler evlatlarından ırak kalıyor. Babaannemin tek akrabası kendisiyle gelmemiş. Kendisi Mersin'e gelmiş. 4-5 sene ilkin dayılarımın evlatlarının torunlarını bulduk. Dedemin amcasının çocuklarını Bodrum’da bulduk." sanarak konuştu.
Yolculuğun, gemilerin limanlara uğraması zımnında kestirmece 1 ay sürdüğünü tamlayan Kırançeşme, "Ölenler denize atılmış. Yeni doğanlar olmuş. Mübadilleri haiz Gülcemal angın vapurla gelenlerden, doğan evlatlarının isimlerini Cemal koyanlar olmuş." ifadelerini kullandı.
"Tüm aileler bu vatanı aşırı sevdiler"
Kırançeşme, mübadil neslin Türkçe bilmediğini ve anne vatanda bunun zorluğunu yaşadığını anlattı.
O neslin, içlerine bulutlu bulunduğunu tamlayan Kırançeşme, şu biçimde konuştu:
"Normalde akraba birlikteliği yapmayan aileler akraba ve akraba birlikteliği hazırlamaya başlamışlar. Tabii ki mevrut bu insanoğlu hoş, insancıl insanlar. İnsanları muhip insanlar. Bir başkalık gözetmiyorlar hemen o devirde kişi içlerine kapanmışlar. Bizim kuşaklarda bu az buçuk küşade ve düzelmiş. Atalarımız yaşadıkları onca acıya karşın yârenlik dolu, kullanmakta olanları muhip ortak gömlek geride bıraktı. Acılarını bizlere anlatmadılar. O acıları içselleştirip meyus ortak bir duruma girmememiz düşüncesince tek biçimde Girit'te ve burada kusursuz kendisine ne yaşadıklarını bizlere aksettirmediler. Tüm aileler çocuklarını okutmak, ortak bölgelere iletmek benzeri bizlere envestisman yaptılar ve bu vatanı aşırı sevdiler."
Kırançeşme, mübadillerin başta ekincilik hesabına nitelikli olduklarını, yanlarına getirdikleri zeytin, bağlam aşılama kalemleri ve zerzevatçılık bilgileriyle Çukurova'da zirai üretime iri yardım sağladığını tabir etti.
Tarım arazilerine gidemeyen mübadillerin de kentte sanatkar ve sanayiye iş gücü kendisine yardım sağladığını aktaran Kırançeşme, "Adana'nın kültüründe, sosyal, konuşu hayatında mübadillerin aşırı emeği var. Milli Mensucat Fabrikası'nda ıvır zıvır dallar üstelik çalışmışlardır zira aşırı çalışkan, üretmeyi muhip insanoğlu bunlar." halinde konuştu.
"Mübadele olmasaydı genosit yaşanacaktı"
Kırançeşme, mübadelenin yaşattığı tamamı acılara karşın o devre düşüncesince gerektiğini, başta Girit'te Türklerin bulunmayan olma tehlikesi yaşadığını vurgulayarak, şunları kaydetti:
"Mübadele olmasaydı orada genosit yaşanacaktı. Bu, savaşın getirmiş bulunduğu ortak şey, eğer olmazsa olmazı. Mutlaka yaşanacaktı. Mustafa Kemal Atatürk bu kullanmakta olanları anne vatanlarına getirerek iri ortak esenlik yaptı, onun düşüncesince de mübadillerin anılarında Atatürk'ün hususi ortak noktayı var. Hatta o devirde kıyıda beklerken Rumlar 'Atatürk sizi almaya gelmeyecek.' sanarak kışkırtıyorlarmış. Onlar da sabırla 1 sene süresince o yoklukta Atatürk'ün onlara sefine göndermesini bekliyor. O devirde doğan kızlarına Kemaliye ismini vermişler. Çok yoğundur Giritlilerde Kemaliye ismi. Erkek çocuklarına da Kemal ismini vermişler. Teşekkürlerini ortak nebze hakeza gösterdiklerini düşünüyorum."
Kırançeşme, mübadelenin, şahısların para varlıklarının araç dibine katılması denli etraflıca ve güzel ortak plana cemaat bulunduğunu anlatarak, "Sıkıntılar vazgeçmiş hemen neticede insanoğlu canlarını kurtarmış. Bu üstelik aşırı önemli. Yapılan planlamalar güzel ancak Cumhuriyetin ilkin zamanlarında aksaklıkların olması da aşırı normal. Bence bu mübadeleyi yapmış olup kullanmakta olanları ülkeye, anne vatanlarına getirmeleri sunturlu ortak olay. Onun düşüncesince tığ bu zamanda imzası bulunan her insana aşırı teşekkürname ediyoruz." ifadelerini kullandı.
