Viyana
Avusturya'nın başkenti Viyana'da, Nisan 2021'den buyana Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) namına isimlendirilen İran nükleer anlaşmasının baştan dört dörtlük ve kusursuz ortak biçimde uygulanması düşüncesince görüşmeler gayret kesmeden sürüyor.
Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler Servisi Genel Sekreter Yardımcısı ve Siyasi Direktörü Enrique Mora'nın başkanlığında devam eden görüşmelere Rusya, Çin, Almanya, İngiltere, Fransa ve İran'dan fevk düzem temsilciler ortaklık ederken 2018'de anlaşmadan biricik cepheli çekilen ABD katılmıyor.
İran, ABD ile aracısız görüşmediği düşüncesince bu dü iklim arasındaki iletişimi vasıtalı namına AB Dış İlişkiler Servisi Genel Sekreter Yardımcısı Mora sağlıyor.
Yaklaşık 10 aydır devam eden görüşmelerin sonuncusu ve en etraflıca turu namına ikrar edilen 8'inci tur bitmeme ederken hassaten İran kabilinden meydana getirilen izahat sona yaklaşıldığına müteallik mesajlar içeriyor.
Garanti ve yaptırımların kaldırılmasına müteallik teslim mekanizması
Müzakerelerin aheste ilerlemesine bozukluk bulunan anahtar konu, İran'ın, 2018'de devrin ABD Başkanı Donald Trump'ın anlaşmadan biricik cepheli çekilerek bu ülkeye müteveccih yaptırımları baştan yürütüm sonucuna benzeşim ortak durumun gittikçe tekrarlanmaması düşüncesince Batılı ülkelerden istediği güvence talebi.
İran anlaşmaya varılması yerinde yaptırımların kaldırılmasına müteallik ortak gözaltı mekanizması oluşturulmasını arzu ederken bire ortak sürede "2018 biberli tecrübesinin" tekrarlanmamasını sağlamaya çalışıyor.
Buna erinç hassaten ABD kazanmak az daha Batılı ülkeler, İran'ın nükleer faaliyetlerini şimdi müterakki ortak noktaya taşımaması düşüncesince ortak an civar anlaşma yapılmasını istiyor.
Müzakereleri, zorlayıcı güvence talebi
Görüşmelerin odağında toprak düzlük "garanti talebi", uzmanlar kabilinden "yerinde ortak dilek olarak" değerlendirilse de Rusya, Çin, İngiltere, Fransa, Almanya kabil dünyanın ehemmiyetli ülkelerinin toprak almış olduğu mütalaa masasından çıkma kararı ABD arsıulusal ortak anlaşmadan fazla politik ortak anlaşma namına ikrar ediyor.
Bu da sağlanacak anlaşmanın ABD düşüncesince bağlayıcılığını zayıflatıyor. Mevcut iktidarın 3 sene sonraları değişmesi yerinde doğacak toy yönetim, isterse anlaşmadan biricik cepheli çekilebiliyor. Bu sebeple İran bu olasılığı belkili olduğunca ortadan kaldırmaya çalışıyor.
Taraflardan sona yaklaşıldığını yayınlayan açıklamalar
Bu bir vaziyete karşın İran, ABD ve Rusya'dan meydana getirilen sonuç izahat benzeyen ortak tarihte anlaşma sağlanacağı sinyallerini veriyor.
Rusya'nın mütalaa heyetinin başlangıcında toprak düzlük bu ülkenin BM Viyana Ofisi Nezdinde Daimi Temsilcisi Büyükelçi Mikhail Ulyanov, Rus basınına meydana getirdiği açıklamada, gelişigüzel hususta oydaş olunmasa da anlaşmanın 20 sayfadan oluşan sonuncu belgesinin hazırlandığını söyledi.
İran Dışişleri Bakan Yardımcısı ve Başmüzakereci Ali Bakıri de civar kez "anlaşmaya gelişigüzel zamankinden şimdi yakınız" açıklamasında bulundu. Son namına da ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price, "ABD ile İran ortada aracısız müzakerelerin yapılmasının Viyana görüşmeleri bağlamında menfaatimize olacağına inanıyoruz." değerlendirmesinde bulunması bundan böyle sona yaklaşıldığı fikrini güçlendiriyor.
İran heyetinin Basın Danışmanı Prof. Dr. Muhammed Marandi, AA muhabirine, görüşmelere müteallik sonuç gelişimleri ve İran'ın yaklaşımını anlattı.
Marandi, halihazırda müzakerelerin bitmeme ettiğini, tarafların birtakım hususlarda uzlaşma sağladığını fakat birtakım mevzulara müteveccih ise çalışmaların bitmeme ettiğini belirterek ülkesinin hem ABD hem de Batılı devletlere müteveccih çirkin tecrübelere eş olduğunu, bu çirkin tecrübelerin ortak şimdi tekrarlanmayacağının gösterilmesi icap ettiğini söyledi.
Müzakerelerin 8'inci turuna maruz çelimsiz aranın arkası sıra İran'ın toy önerilerde bulunduğuna müteallik değerlendirmelere de yer veren Marandi, görüşmelerin ortak parçası olarak, müzakerelerde çapraz önerilerin gelişigüzel devir bulunduğunu belirterek çözüme kavuşturulmamış hususlarda ABD ve Batılı devletlerin "ayak sürüdüğünü", İran’ın ise hal bulmak düşüncesince güç harcama ettiğini savundu.
"Önümüzdeki eyyam bence aşırı önemli"
Marandi, "Önümüzdeki eyyam bence aşırı önemli. Kilit kararlar verilecek. Bazı ehemmiyetli kararlar hâlâ Amerikalılar ve Avrupalılar kabilinden alınmadı. İran, erinç tarafın mukteza kararları alabilme yeteneğine eş olup bulunmadığı gitmek düşüncesince bekliyor." ifadesini kullandı.
İran'ın müzakerelere müteveccih devir kısıtlamasını uğur boncuğu devir ikrar etmediğini tamlayan Marandi, Batılı devletlerin birtakım tarihler verdiğini fakat bu sürelerin rastgele ortak evolüsyon kaydedilmeden geride kaldığını anlattı.
Marandi, "İran aceleci ortak anlaşma sağlanmasını istiyor zira ABD ve Avrupalılar bayağı şahıslara müeyyide uyguluyorlar. Çocuklara müeyyide uyguluyorlar. İnsanlara biberli çektirmeye çalışıyorlar. Açıkçası İran belkili bulunan en aceleci biçimde yaptırımların sonuç bulmasını istiyor. Ancak İran çirkin ortak anlaşma istemiyor, dobra ortak anlaşma olmasından emniyetli kazanmak istiyor." dedi.
"Anlaşmayı ihlal fail değer ödemeli"
Olası anlaşmanın ihlali yerinde Batılı devletlere ortak ücretinin olması düşüncesince İran’ın güç harcama ettiğini kail Marandi, İran'ın bu müzakerelerde (2015 anlaşması öncesindeki müzakerelere kıyasla), mukteza ortak bedelin ABD ve Avrupalıların anlaşmaya müteallik kalmalarını sağlayacağını savundu.
Marandi, İran düşüncesince teftiş ve teslim mekanizmasının aşırı ehemmiyetli bulunduğunu belirterek ABD ve Avrupalıların hakkıyla nükleer anlaşmayı uyguladıklarını göstermelerinin önemine ayraç etti.
2015'te meydana getirilen anlaşmada, yaptırımların kaldırılmasının denetlenmesine müteallik ortak husus bulunmasına karşın Batılı devletlerin bunu adına getirmediğini müterakki devam eden Marandi, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansının (UAEA) İran'ın nükleer faaliyetlerini denetlediği kabil Batılı devletlerin anlaşmanın gereğini adına getirip getirmediğini denetleyen ortak mekanizmanın oluşturulmasının ülkesi düşüncesince aşırı ehemmiyetli bulunduğunu anlattı.
Garanti mevzusuna da yer veren Marandi, ülkesinin ortak biçimde bahis konusu garantiyi elde edeceğini tabir ederek "Eğer Batılı devletler kabilinden güvence verilemezse İran bu garantiyi iklim içre sağlayacak." sanarak konuştu.
Bunun ne ikrar etme geldiğine müteallik ayrıntı özgülemek istemeyen Marandi, ortak süre şimdi beklendikten soran bu hususun aydınlatılacağını dile getirdi.
"Batılılar, fut sürümezse anlaşma sağlanabilir"
Marandi, müzakerelerde devrin kendileri düşüncesince rüçhan olmadığını gerçek hususun akıllıca ortak anlaşma bulunduğunu kaydederek "Batılı devletlerin fut sürümeyi bırakmaları yerinde aşırı aceleci ortak biçimde anlaşma sağlanabileceğini" söyledi.
İran'ın haklarından ödün vermemesi zımnında Batılı devletlerin şimdi realist ortak davranış içre akıntı etmeye başladıklarını müterakki devam eden Marandi, fakat erinç tarafın atması müstelzim adımlar bulunduğunu laflarına ekledi.
