Uzmanlardan kanserli çınarlara bağlı 'can kurtaran' uyarılar

İstanbul/Isparta

Uzmanlar, Çırağan Caddesi'ndeki çınar ağaçlarının "kanserli" oldukları sebebi öne sürülerek İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) çeşidinden kesilmesini AA muhabirine değerlendirdi.

Türkiye'de 27 senedir direk rahatsızlıkları üstünde icraat örümcek Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümü Orman Botaniği Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hatice Tuğba Doğmuş Lehtijarvi, çınar kanseriyle mücadelede kâffesi dünyada eş müşterek kalça olduğunu, gayrı çınar kanserine erbap devletlerde ne yapılıyorsa Türkiye'de de aynısının yapılması icap ettiğini söyledi.

Çürüklüğe niye bulunan mantarların ağaçlarda elhak bulunduğunu ve çınar ağaçlarında da münteşir namına görüldüğünü tamlayan Lehtijarvi, tomografi aleti benzer yöntemlerle ağacın içerisindeki çürüklüğün belirleme edilebildiğini lakin çınar kanserinin ağacın ısı yayımı demetinde, kökünde, toprağında bulunması dolayısıyla durumun değişkin bulunduğunu anlattı.

Uluslararası Bitki Koruma Organizasyonunun kurallarının Türkiye'de uygulandığını tabir fail Lehtijarvi, laflarına şöyleki bitmeme etti:

"Bu kavait niye geçerli? Çünkü şayet sizde müşterek maraz varsa, karantina dibine katılması müstelzim yabacı istilacı müşterek türünüz var ise o hastalığın bulunmuş olduğu nebat materyalini ithal edemezsiniz. O hastalığın bulunmuş olduğu ülkelerden nebat yahut direk ithal edemezsiniz, ihraç edemezsiniz. dışalım ve dış satım dair sert kuralları var. Hastalık görüldüğü devir uygulanacak yöntemlerden bir tanesi bulunan ağacın uzaklaştırılması, bunun yanı esna tarafındaki ağaçların da yanı esna uzaklaştırılması, yapılabilecek en akla yatkın yollar arasında. Bunu üzülerek söylüyorum, İstanbul'daki ağaçların ne derece eskiye dayandığını biliyoruz. Osmanlı İmparatorluğu yahut Cumhuriyet'in önceki dönemlerine dayanıyor. Oldukça buğulanmış abide ağaçlar bulunmakta. Eğer bunlar müşterek kere rahatsızlığı kökle yahut budama eliyle aldılarsa bünyelerine, bu ağaçları maatteessüf kesmekten apayrı rastgele müşterek formül yok."

İlk ABD'de görüldü

Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Orman Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Yılmaz Çatal ise çınar kanserinin önceki namına 1930'lu zamanlarda ABD'de görüldüğünü, kalas ihracatı, 2. Dünya Savaşı'nda askerlerin kullandığı ekipmanlar ve kimi çokluk transfer araçlarıyla Avrupa'ya yayıldığını anlattı.

Bugün çınar kanserinin Avrupa'da Fransa ve İtalya'da münteşir görüldüğünü, İngiltere'de de ayrı ayrı noktalarda rastlandığını aktaran Prof. Dr. Çatal, kanserin 2003 senesinde Yunanistan'da, 2011 yılından itibaren de İstanbul'daki çınar ağaçlarını öldürdüğünün ortaya çıktığını söyledi.

Çınar kanserinin ağaçların doğrudan gövdesinde değil, içerisindeki ısı yayımı demetlerine dokunca verici müşterek yalan bulunduğunu kaydeden Prof. Dr. Çatal, "Bu kanser ısı yayımı demetlerinin arasına girerek, bu iletimi müşterek nevi durdurmakta. Aslında ağacın altı ve üstü arasındaki su ve gıda maddesi iletimini kesmektedir. Burada yapmış olduğu, müşterek nevi damarları tıkaması ve doğa tıkanıklığıyla ağacın hayati faaliyetlerine bitmeme edememesi durumudur." dedi.

Prof. Dr. Çatal, hastalığa gönül rahatlığı mekanik ve kimyevi hal önerilerinin getirildiğini belirterek şöyleki bitmeme etti:

"Kullanılan kimi ilaçlar olmaktadır lakin bunlar ısı yayımı demetlerine bu kanserin ulaşmasını durdurmamakta, elden eğreti müşterek müddet ulaşımını yavaşlatmaktadır. Bu kanser etmeni, müşterek biçimde ısı yayımı demetlerinde kendine arazi edinmektedir. Bu hastalık, ağaca bulaştıktan sonraları ısı yayımı demetlerinin arasına girmekte ve bu iletimi kesmektedir. Bu hastalığın ağaçtan ağaca yayılmasını insanoğlu etmenleri ve tabii etmenler namına sınıflandırabiliriz. Doğal etmenler, böcekler, kuşlar ve gayrı kemiricilerdir. Bunlar aracılığıyla maraz ağaçtan ağaca geçebilmekte yahut direk diplerinin ötekisi içerisine girmesiyle bu kanser rahatsızlığı geçmektedir. En münteşir namına bildik faktör, insanoğlu müdahalesiyle kanserli ağaçtan gayrı kanserli ağaçlara mantarın geçmesidir."

"Budama faaliyetleri bu mevzuda en iri düşman"

Budama faaliyetlerinin bu mevzuda en iri hasım olduğuna dikkati çekici Prof. Dr. Çatal, budama mevzusunun önemine bağlı şu detayları aktardı:

"Şu an düşüncesince budama faaliyetlerinin asgari seviyeye düşürülmesi ayrıca bu bölgelerde budama faaliyetlerinin yapılmaması gerekir. Beşiktaş'taki Sinan Paşa Camisi'nin önündeki çınar ağaçlarında budama faaliyetlerinin yürütülmüş olduğu gözlemlendi. Uzmanlar alelacele engelleme ederek budama faaliyetlerini durdurdular. Burada bilincin ön plana çıkması gerekir. Bir budama faaliyetinde şuur olması lazım. Bir direk budandıktan sonraları gayrı ağaca geçilirken budama aletlerinin kesinlikle dezenfekte edilmesi lazım. Çünkü bu mantarın şöyleki müşterek niteliği var; 6-12 ay süresince o budama aletleri üstünde kalabilmektedir. Şu anda ağaçlarda meydana getirilen kesimler esnasında şu gözlemimiz de var: Rüzgarlı havada kesimlerin yapılmaması gerekiyor. Aksi takdirde ağaçlardan uçar tozların apayrı ağaçlara geçtiğini görmekteyiz. Bu da patojenin yayılmasına etken olmaktadır. Dingin ve mecalsiz havalarda budama yapılması gerekir. Kesim esnasında yere linolyum serilmeli, doğranan parçaların tozları alandan uzaklaştırılmalıdır."

​​​​​​​