Tahran
İranlı uzmanlar, AA muhabirine, İran ile 4+1 devletleri ve ABD ortada Viyana'da 6 volta meydana getirilen görüşmelerin devamı namına bu ay süresince baştan başlaması beklenir müzakereleri değerlendirdi.
Tahran Terbiyet Müderris Üniversitesi Öğretim Üyesi Veli Gülmuhammedi, nükleer anlaşmayla ait görüşmelerin alıngan ortak süreçten geçtiğini ve bu hassasiyetin İran düşüncesince ortak kıvrım henüz ortak tomar bulunduğunu belirtti.
Gülmuhammedi, acemi ortak anlaşmanın sağlanamaması biçiminde ABD'nin, Fransa, İngiltere ve Almanya'nın da yardımı ile Tahran'a müteveccih baskıyı artıracağını, İran'ın ise nükleer ve lehçe faaliyetlere çaba vereceğini ve bu halde ilişkilerin emektar Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad zamanına arka döneceğini söyledi.
"İran sakıncalı ortak durumla huzur karşıya
Donald Trump'ın tersine ABD'nin acemi Başkanı Joe Biden'ın Avrupalı müttefikleriyle İran aleyhine ortak ortak yönetim kurabileceğine ayraç fail Gülmuhammedi, şu halde konuştu:
"İran sakıncalı ortak durumla huzur karşıya. Bu zarar de geçenlerde gerçekleşmesi beklenir bulunan nükleer anlaşmanın ölümüdür. Bunun esas sebebi de Viyana müzakerelerinin ertelenmesi. Nükleer anlaşma canlanmazsa İran'ın ABD ve Avrupalı devletler ile ilişkilerinde başkalık meydana gelecektir."
"Müzakereler bu defa de son vermezse nükleer anlaşmanın vefat ettiğini söyleyebileceğiz"
Müzakerelerin son teşrin sonuna derece başlaması biçiminde elden sonuçlanmayacağı ve 2022'nin önceki aylarına derece sürebileceği öngörüsünde mevcut Gülmuhammedi, "Müzakereler bu defa de son vermezse nükleer anlaşmanın vefat ettiğini söyleyebileceğiz artık. Bu noktada İran muhaliflerinin B, C, D planları uygulamaya geçirilecektir. İran, şita mevsiminin ortası yahut sonuna derece müzakerelere dönmez ve nükleer anlaşma canlanmazsa bu İran düşüncesince koşulları henüz da ağırlaştıracaktır. Karşı yan da uranyumun zenginleştirilmesi kabilinden adımlar karşısında birtakım sorunlarla huzur karşıya duracak fakat İran'ın sorunları henüz fazla." değerlendirmesinde bulundu.
İran'ın anlaşmaya dönmemesi ve taahhütlerini adına getirmemesi yerinde Biden'ın baskıyı ve yaptırımları artıracağını dile getiren Gülmuhammedi, oluşacak acemi dengelerde Tahran yönetiminin edisyon araçları ve argümanlarının zayıflayacağını anlatım etti.
"Reisi hükümetinin nükleer anlaşma hesabına transparan ve kemiksiz ortak tavrı yok"
Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi hükümetinin nice seçenek ve seçeneği değerlendirdiğini fakat nükleer anlaşmadan henüz güzel ortak yöntem olmadığını korumak için çaba sarfeden Gülmuhammedi, şu halde bitmeme etti:
"Reisi hükümetinin içerideki kazançlı sorunlarda bulunduğu kabilinden nükleer anlaşma hesabına da transparan ve kemiksiz ortak tavrı yok. Daha baş döndürücü muğlak ortak tutuma sahip. Bu da hükümetteki organların oydaş olmamasıyla ilgili. Nükleer anlaşmanın canlandırılması düşüncesince belli başlı tek söve yok. Ruhani hükümetinin maksadı baş döndürücü netti ve yaptırımların kaldırılmasına odaklanmıştı. Reisi düşüncesince ayrımsız şeyi beyan etmek olası değil. Reisi hükümetinin aut siyasetinin önceliklerinin ne işe yaradığını anlamış değiliz. Bu konudaki politikası belirsiz."
Reisi hükümetinin Rusya, Çin ve Hindistan kabilinden ülkelerle ilişkileri geliştirerek yaptırımları kuvvetsiz bir vaziyete getirebileceğine değgin ortak fikir bulunduğunu fakat bunun da nükleer anlaşmanın akıbetine ilişkin bulunduğunu vurgulayan Gülmuhammedi, şu görüşleri paylaştı:
"Eğer şita ortası yahut sonuna derece nükleer anlaşma canlanmazsa öldüğüne hükmedebiliriz. Mevcut koşullarda nükleer anlaşmanın alternatifi yok. İran'ın kafasında acemi ortak anlaşma var ise ABD henüz ortak tomar ivaz istem edecektir. Kongrenin onayı yapılmaksızın beklenir acemi ortak anlaşmanın olası olup olmayacağı da belirsiz. Kongreye sunulması biçiminde acemi ortak anlaşmanın onaylanmasını güçsüz ortak belki namına görüyorum. Ayrıca acemi ortak anlaşma olursa İsrail kabilinden devletlerin çıkarları gözetilecektir. Ayrıca İran dosyası Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyine (BMGK) gidecektir ve koşulları İran düşüncesince kahir bir vaziyete getirecektir."
"Geçen devir İran'ın aleyhine işliyor"
İranlı politika uzmanı ve erke mühendisi Muhammed Hadi Musevi ise Reisi hükümetinde arazi sahaların iri kısmının arsıulusal kazançlı sistemi resmi namına tanımadığını ve evren ile alışveriş kurmadan da içerideki potansiyele isnaden koşulları iyileştirebileceklerini düşündüklerini aktardı.
Reisi'nin, cumhurbaşkanlığı görevinin başlangıcında İran önderi Ali Hamaney ve diyetle dava berhayat olmak istemediğini dile getiren Musevi, "Reisi, al hatları aşmadan müzakereleri bitmeme yol açmak istiyor fakat bu olası değil. Geçen devir İran'ın aleyhine işliyor. 2021 yılının sonuna derece nükleer anlaşma ile ait ortak anlaşma sağlanmazsa Biden müzakerelere eskisi derece ehemmiyet vermeyecektir. Böyle olursa eskiden bulunduğu kabilinden arsıulusal kamuoyunun da desteğini alarak İran'ı yaptırımlara naşir tutmayı yeğleme edecektir." değerlendirmesinde bulundu.
Reisi hükümetinin "yıpratıcı müzakerelerin" ve "müzakere düşüncesince müzakerenin" ardında olmadığını tez ettiğini fakat müzakereleri Brüksel'de başlatarak "müzakere düşüncesince müzakere" periyodunu izleme ettiğini kail Musevi, İran'ın tavrının 5+1 ülkelerinin muhalefetine illet bulunduğunu ve Rus diplomatların da Tahran'ın kararsızlığını eleştirdiğini hatırlattı.
Batılı devletlerin Ruhani zamanında anlaşma sağlanamaması yerinde acemi hükümetle bunun çetin olacağını öngördüğüne dikkati çekici Musevi, şunları söyledi:
"Uluslararası finansal firmalar İran'a dönse de İran bankalarıyla çalışmaya niyetleri yok. Reisi ve kadrosu yaptırımların kalkmasını rüçhan yöntem namına görmüyor. Reisi kadrosundaki birileri nükleer anlaşmaya muhalifler. Bunlar acemi yaptırımların bundan sonra kendilerine el etmeyeceğine ve bunları Rusya, Çin ve Rusya kabilinden ülkelerle teşrikimesai yaparak arama dibine alabileceklerine inanıyor."
Biden'ın diyar süresince krizlerle uğraştığı düşüncesince Kongrenin desteğine gereksinimi bulunduğunu vurgulayan Musevi, ABD Başkanı'nın Tahran'a huzur okşayıcı adımlar atması biçiminde Cumhuriyetçilerin ve Demokratların tepkisiyle huzur karşıya kalacağını anlatım etti.
