Bakü
Kazakistan'da LPG fiyatlarına bindirim yapılmasının arkası sıra süregelen protestoların dünya genelinde çatışmalara dönüşmesi ve sonrasında yaşananlara bağlı semt uzmanlarının bazıları, yerinde taleplerle süregelen protestolarda şimdi sonraları tahripkâr güçler ortaya çıktığını savunurken birileri olayların, Türk Devletleri Teşkilatının (TDT) akse dönemlerinde aceleci karışma edebilecek mekanizmalar kurması icap ettiğini gösterdiğini anlatım etti.
Bölge ülkelerinin uzmanları, Kazakistan'da yaşanmış olan gelişimleri Anadolu Ajansı (AA) muhabirlerine değerlendirdi.
Kazak siyasa bilgin Dr. Talgat Kaliev, bazısı tahripkâr güçlerin ülkesindeki barışçıl protestodan yararlandığını ve onu ağız ağıza ayrımlı ortak senaryoya yönlendirdiğini söyledi.
Kaliev, Kazakistan'daki gelişmelerin dü azaltma ayrılması icap ettiğini belirterek, "Birincisi banko barışçıl, yasal ortak protestoydu. Protestocular aldığı kadar yerinde taleplerde bulundu. Sonra ise bu protestolarla nazar boncuğu hevesi sıfır korunanlar da karışma peyda etmek kabil binaları ele geçirebilecek hususi öğrenimden güzeşte toy güçler ortaya çıktı. Yıkıcı güçler, protestodan yararlandı." dedi.
İkinci kısmın yıldırıcı ortak gözdağı bulunduğunu korumak için çaba sarfeden Kaliev, teröristlere gönül rahatlığı askeri operasyonların akıllıcasına bulunduğunu ancak hükümetin de barışçıl protestocuların isteklerine cevap vermesi icap ettiğini vurguladı.
Klanlar ortada savaşım ihtimali
Eski Kırgızistan Başbakanı Feliks Kulov, Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev'in "güvenlik güçlerine mükemmel güvenemediği düşüncesince "Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütünden (KGAÖ) iane talebinde bulunduğunu" kanıt etti.
Kulov, KGAÖ güçlerinin Kazakistan'da çelimsiz müddet bulunacağını, bunun nehiy girişimi anlamına gelmediğini söyledi.
Kırgız siyasa bilgin Mederbek Korganbayev de Kazakistan'daki gelişmelerde klanlar arasındaki savaşım ihtimaline dikkati çekti.
Korganbayev, Kazakistan'ın müessis önderi Nursultan Nazarbayev'in etrafı ile bulunan Cumhurbaşkanı Tokayev ortada anahtar karlı sektörler, yer yağı ve incelmemiş özellik ihracatı, kol politikası, tecim ve iş alanları, iletişim araçları kaynakları ve başka mali akışların paylaşılamadığını öne sürerek, Nazarbayev'in çevresinin, Tokayev'in kadrolarda ayrım yapmasına müsaade vermediğini, hür kararlar almasını engellediğini ve bası altında tuttuğunu savundu.
Kazak düzenlilik güçlerinin yağma, amme binalarına el vaz ve kollukçu kuvvetlerinin öldürülmesine defa açan olayların başında protestolara ve yaygaraya nazar boncuğu halde karışma etmediğini doğacak devam eden Korganbayev, Tokayev'in KGAÖ'den bundan dolayı yadım istediğini anlatım etti.
Korganbayev, Kazakistan'ın aut ve iç politikasının baştan tasarım edileceğini düşündüğünü, ülkenin ağırbaşlı politikacı reformlara gereksinimi bulunduğu söyledi.
Kazakistan'daki gelişmeler alanı etkileyecek
Özbek gazeteci Abduvali Saybnazarov ise gelişmelerin hem Kazakistan bununla beraber Orta Asya bölgesinin politikacı nüfuzuna aksi hasiyet yapacağını savundu.
Saybnazarov, "Kazakistan'daki hadiseler Orta Asya yurtlarını politikacı ve hesaplı manada etkileyecek. KGAÖ güçlerinin Kazakistan'a girmesi semt ülkelerinin jeostratejik egemenliğine de aksi hasiyet yapacak." dedi.
Kazakistan'ın, bölgenin adeta hububat ve fuel oil kaynağı konumunda bulunduğunu hatırlatan Saybnazarov, Kazakistan'daki olayların yaklaşan devirde bölgenin başka devletlerinde yer yağı ve hububat fiyatlarının artmasına defa açabileceğini kaydetti.
Saybnazarov, semt ülkelerinin benzer protestolarla gönül rahatlığı karşıya kalmamaları düşüncesince halkıyla hoşgörücü olmaları ve halkın zenginlik düzeyini yükseltecek değiş ve reformları ortak an önceki yaşama geçirmeleri icap ettiğini laflarına ekledi.
Türk Devletleri Teşkilatı, krizlere aceleci karışma edebilecek ortak bina oluşturmalı
Kafkasya Uluslararası İlişkiler ve Stratejik Araştırmalar Merkezi (QAFSAM) Başkan Yardımcısı Nazım Cafersoy, Kazakistan'daki hadiseler üzerinde Rusya'nın hem şahıs başına bununla beraber KGAÖ üstünden ortak üstünlük alarak iri yarar sağladığını kaydetti.
Cafersoy, Kazakistan ekonomisinin hadiseler dolayısıyla çarpış aldığını, ülkenin hesaplı ilişkilerinin baştan şekillenebileceğini öne sürerek, şunları kaydetti:
"Ekonomik namına Kazakistan'da Rusya ve Çin rakiplik şeklinde olacak. Rusya, Çin'i ortak tane başına dengeleyemez. Burada Türkiye faktörünün Rusya ile ilişkilerde başta Kazakistan ve Orta Asya'da ortak teşrikimesai geliştirebileceğini kestirim ediyorum. Bu süreçte Türk Devletleri Teşkilatı da Türkiye ile Rusya arasındaki teşrikimesai döneminin ortak parçası namına devreye girebilir. Kriz şurası gösterdi, TDT'nin kurumsallığının şimdi da geliştirilmesine gerekseme var. Özellikle akse dönemlerinde aceleci karışma edebilecek mekanizmaların devreye girmesi lazım. TDT bu cins akse anlarında aceleci karışma edebilecek ortak politikacı yahut düzenlilik yapısını oluşturmalıdır."
Kazakistan'daki olaylar
Kazakistan’ın batısında 2 Ocak'ta sıvılaştırılmış yer yağı gazına (LPG) meydana getirilen zamlar ve ülkedeki sosyoekonomik durumun kötüleştiği sebebi öne sürülerek başlatılan protestolar, ülkenin başka kesimlerine yayıldı.
Gösterilerde düzenlilik güçleri ile protestocular ortada çatışmalar yaşandı. Özellikle ülkenin güneyindeki Almatı kentinde kollukçu araçlarını ateşe verici ve mutluluk binalarına giren protestoculara, düzenlilik güçleri ahenk bombasıyla karışma etti.
Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, protestolardan mesul tuttuğu hükümetin istifasını ikrar etti.
Protestoların yayılması kararı dünya genelinde yılgı çözüm (OHAL) duyuru edildi. Göstericilerin amme binalarını nehiy etmesi ve tabanca kullanımı kararı Nur Sultan yönetimi, düzenlilik güçlerine dizi eylem emri verdi. Tokayev, KGAÖ'den iane talebinde bulunmuş oldu ve ülkeye KGAÖ güçleri geldi.
Olaylarda tahminî 8 bin isim gözaltına alındı.
