Kabil
AA muhabiri, 2021 senesinde Afganistan'da öne çıkan gelişimleri derledi.
Bu sene dünyada Afganistan açısından en nağme getiren olayı, Taliban'ın Afganistan emektar Cumhurbaşkanı Eşref Gani hükümetini devirerek, ülkeye baştan hükümran olması oldu.
ABD öncülüğündeki NATO güçlerinin Afganistan'dan çekilmesi 31 Ağustos'ta tamamlandı. Bu müddette Taliban, Amerika ile imzaladığı Doha Anlaşması gereği uydurma verdiği kabilinden NATO birliklerine saldırmadı fakat grubun hükümet güçlerine müteveccih saldırıları bitmeme etti.
Öte taraftan Taliban ile Gani hükümeti ortada Doha'da planlı görüşmeler, düşün ayrılıkları zımnında aksadı. Yeniden araştırma masasına devir çabaları da istenileni vermedi.
Haziran başlarında çatışmalar şiddetlendi
Görüşmelerden mefhum alınamaması zımnında Taliban ve hükümet güçleri arasındaki çatışmalar, ilkin yazları elan da şiddetlendi.
Hava kuvvetlerine erbap bulunmasına karşın Afgan güçlerinin, Taliban karşısında ağır ortak dünya malı gösteremediği gözlendi ve Taliban Amerika inşası onlarca helikopter, binlerce askeri anahtar ve tabanca elde etti.
Haziran başlarında nice ilçeyi çabucak ele geçirmeye başlayarak ülkenin kuzeyine yönelen Taliban, elan sonraları çelimsiz müddette hudut kapılarında da kontrolü sağlamayı başardı.
Bu esnada dünyanın dikkati Afganistan'a yoğunlaştı. Uluslararası halkoyu derin diplomatlık trafiğiyle ülkedeki sertliği durdurmaya çalıştı, mütareke çağrıları yapmış oldu fakat kalburüstü olamadı.
Taliban, il merkezlerine yöneldi
İlk namına 6 Ağustos'ta derin çatışmaların arkası sıra ülkenin batısındaki İran sınırında mevcut Nimruz il merkezi Zaranc, Taliban güçlerinin kontrolüne geçti.
Taliban, 15 Ağustos'un geçmiş saatlerine denli hükûmet merkezi Kabil ile kuzeyindeki Pencşir haricinde 32 vilayette hakimiyetini sağlarken, Kabil'in girişine denli geldi.
Afgan ordusu dayanma göstermezken, bir çok aşırı il yönetimi çatışmasız Taliban'a teyit oldu. Taliban'dan kaçan yüzlerce Afgan asayiş görevlisi ise yandaki devletlere sığındı.
Binlerce can yaşamını kaybetti ve muhaceret etti
Yıl süresince Taliban ile Afgan asayiş güçleri arasındaki çatışmalar, bombalı saldırılar ve suikastlar zımnında aralarında gazeteci, kaymakam, güven müdürleri, savcı-hakim, ilmek adamları, hekim ve oymak liderleri peyda etmek kıl payı binlerce can yaşamını kaybetti.
Taliban'ın acele ilerleyişinin akabinde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK), 4 Ağustos'ta icra ettiği açıklamada, Taliban'a atıfta bulunarak, Afganistan'da "İslam Emirliğinin" arka gelmesini desteklemediğini anlatım etti.
BM, 6 Ağustos'taki açıklamasında da meyve ortak ayda meydana mevrut çatışmalarda, binden ortak tomar ferdin yaşamını kaybettiğini duyurdu.
Yine çatışmalar zımnında binlerce can evlerinden olurken, binlercesi de ülkeyi ayrılma etti.
BM, 11 Ağustos'ta icra ettiği açıklamada, 2021'in gene o vakte denli çatışmalar zımnında kısaca 390 bin ferdin yerinden edildiğini bildirdi. Bu süreçte bir çok aşırı ülke, Afganistan'daki büyükelçilik ve konsolosluklarını kapatarak, vatandaşlarını boşaltma etti.
15 Ağustos'ta Kabil düştü
Taliban güçleri, 15 Ağustos sabahı Kabil'e girmeye başladı ve yönetimi barışçıl halde devralmak istediklerini açıkladı.
Bir çağ evvela ülkesini savunacağını açıklanan Cumhurbaşkanı Gani, akşama akıllıcasına Kabil Havalimanı'ndan koruyucu ortak uçakla Afganistan'dan ayrıldı.
Ayrıca nice icra vekili ve yukarı dozaj formalist da ülkeden kaçtı. Uluslararası iane ve matbuat kurumlarının bir çok aşırı personeli da bu süreçte ülkeyi ayrılma etti.
Taliban: "Bu denli acele beklemiyorduk"
Kabil'in düşüşünden çelimsiz müddet sonraları geçmiş kat göstergeç karşısına çıkan Taliban'ın Katar'daki Siyasi Bürosunun Başkanı Molla Abdul Gani Birader, "Böyle ortak başarıya bu denli acele ve hazırlop ulaşacağımızı beklemediğimi söylemeliyim." dedi.
Dünya Afganistan'daki gelişimleri izlerken, Taliban sözcüleri elden elden herhangi ortak çağ millî ve arsıulusal iletişim araçları kuruluşlarına beyanat veriyor, grubun fikirlerini dünyaya yayıyordu.
17 Ağustos'ta Kabil'de geçmiş matbuat açıklamasını karşıcı Taliban Sözcüsü Zabibullah Mücahit, topu topu tarafları kapsayacak hükümet ihdas etmek istediklerini, emektar askeri yetkililer ve ecnebi güçlerle etkin şahıslar de müdahale kimseden öç edinmeyi planlamadıklarını ve "herkesi affettiklerini" duyurdu.
Dünyanın gözü, boşaltma sürecine çevrildi
Grubun Kabil'e girmesiyle NATO düşüncesince emek harcamaları zımnında Taliban'ın hedefinde olduklarını korumak için çaba sarfeden ve Afganistan'dan boşaltma edilmeyi arzu fail binlerce Afgan, Uluslararası Kabil Hamid Karzai Havalimanı'na atak etti. Havalimanında etraflıca ve öldürücü bekleyiş giderek izdihama dönüştü.
Tahliye uçaklarında toprak bulamayan ve ortak Amerika uçağının kol ve gerileyiş takımlarına tırmanan birtakım şahıslar düşerek yaşamını kaybetti. Bu görüngü hatıra havalimanında bulunanlarca kaydedildi ve içtimai medyada paylaşıldı. Hızla yayılan görüntüler, topu topu dünyada şişman eko uyandırdı.
14-31 Ağustos'ta toplamda 120 binden ortak tomar Afgan'ın boşaltma edilmiş olduğu açıklandı.
Şii camileri, DEAŞ intihar bombacılarınca maksat alındı
Uluslararası Kabil Hamid Karzai Havalimanı'nda boşaltma düşüncesince bekleyiş sürerken, 26 Ağustos Perşembe haset kalabalığı maksat düzlük bombalı saldırıda 13'ü Amerika askeri peyda etmek kıl payı minimum 170 can yaşamını yitirdi.
Havalimanındaki patlamadan sonraları DEAŞ saldırıları artmaya bitmeme etti. Ülkenin herhangi ortak durumunda patlama meydana gelirken, ilkin Nangerhar saldırıların en aşırı yoğunlaştığı il oldu.
8 Ekim'de Kunduz'da, 15 Ekim'de ise Kandahar'da Şii camileri cuma esnasında DEAŞ intihar bombacılarınca maksat alındı. Patlamalarda 100'den ortak tomar can yaşamını kaybetti.
Pencşir 6 Eylül'de düştü
Taliban ile Pencşir vilayetini elinde markajcı ve çoğunluğunu Taciklerin oluşturduğu Ahmed Mesud liderliğindeki Afganistan Ulusal Direniş Cephesi ortada planlı sulh müzakereleri mefhum vermeyince Taliban, il üstündeki saldırıları artırdı. Nihayetinde, Taliban, 6 Eylül sabahı Pencşir'in de arama dibine alındığını duyurdu.
Taliban, vadettiği "kapsamlı hükümeti" kurmadı
Taliban Sözcüsü Zabihullah Mücahid, 7 Eylül'de Kabil'de icra ettiği açıklamada, Molla Muhammed Hasan başkanlığında "geçici hükümetin" kurulduğunu açıkladı.
"Başbakan vekili" görevine Hasan'ın getirildiğini belirtirken, yardımcılığı düşüncesince Molla Abdulgani Birader ve Abdusselam Hanefi görevlendirildi.
İçişleri Bakanlığı vekilliğine Taliban'ın önde mevrut bileşenlerinden Hakkani Grubunun Lideri Celaleddin Hakkani'nin oğlu Siraceddin Hakani, Savunma Bakanlığı Vekilliğine Taliban'ın kurucusu Molla Ömer'in oğlu Muhammed Yakub Mücahid'in getirilmiş olduğu açıklandı.
Başta BM peyda etmek kıl payı arsıulusal toplum, Afganistan'da şümullü hükümet kurulması gerektiği anlamında davet cihazı yaparken, açıklanan hükümet düşüncesince topu topu tarafları kapsamadığı eleştirileri geldi.
Hükümette 30 Peştun, 2 Tacik ve 1 Özbek asıllı toprak aldı.
Taliban'ın yönetime gelmesiyle hanımefendilerin çalışabilmesi ve kız evlatlarının okula gidebilmesi kısıtlandı.
Afgan Bağımsız Gazeteciler Derneğine göre, Taliban sonrası şu anne denli ülkedeki iletişim araçları kurumlarının yüzdelik 40'ı (231) kapatılırken, 6 bin 400 gazeteci işinden ha ve avrat gazetecilerin yüzdelik 84'ü işini kaybetti.
Batılı ülkeler, Taliban'a kızların okula gidebilmesi, hanımefendilerin çalışabilmesi ve medyanın engellenmeyen bulunmasına müteveccih çağrılar yapmış oldu fakat şu anne denli ağır ortak yanıt bulmadı.
Afganistan'a müteveccih yardımlar kesildi
Taliban sonrası Afganistan'a müteveccih topu topu arsıulusal yardımlar kesildi. Dünya Bankası, Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Amerika Merkez Bankası da Afganistan'ın arsıulusal fonlara erişimini kesti.
ABD, Kabil'in düşüşünden 2 çağ sonraları 17 Ağustos'ta, Afganistan Merkez Bankasının kısaca 10 bilyon dolarlık rezervini de dondurdu.
Söz konusu gelişmeler, çatışmalar ve istikrarsızlık, çetin eyyam nâkil dünya ekonomisini içerisinden çıkılmaz ortak noktaya sürükledi. Afganistan genelinde işsizlik, verimsizlik ve kesat alarm donör seviyelere ulaştı.
Taliban yetkilileri ise Afganistan'a müteveccih arsıulusal yardımların kesilmesinin Afgan halkına müteveccih işlenen insanoğlu hakkı ihlali bulunduğunu belirterek, yardımların baştan yaşama geçirilmesini arzu ediyor.
Resmen iştihar çağrıları daha meyve vermedi
Yönetimi devralan Taliban, geçmiş günden itibaren arsıulusal topluluğun hükümetini resmi namına tanıması çağrısı yaptı.
Taliban, Afganistan'da asayiş ve istikrarın sağlandığını, dünya topraklarının apayrı devletlere yıldırma oluşturmayacağını herhangi ortak fırsatta dile getirdi.
Afganistan'dan ayrılan topu topu ülkelere, büyükelçiliklerini baştan açım çağrısı karşıcı Taliban, nice yandaki ülkeye diplomatik ziyarette bulunmuş oldu fakat şu anne denli Taliban hükümetini tek mevki yöntemince tanımadı.
