İstanbul
Yıllardır kabile mücadelelerine oyunluk bulunan Somali, kuraklık, hesaplı sıkıntılar, düzenlilik sorunları ve siyasi çekişmelerle gündeme geliyor.
Bölgesel ve toptan aktörlerin de diyar üstünde çelim savaşı vermesi siyasi krizi tırmandırdı.
Son adına Cumhurbaşkanı ile Başbakan ortada bitirme krizi yaşandı.
2017'de göreve mevrut Cumhurbaşkanı Fermacu, Başbakan Roble ile Deniz Kuvvetleri Komutanı Abas Amin Ali'yi, "yolsuzluk" ve "kamu malını kötüye kullanma" suçlamasıyla açığa aldı. Bu kararla bulunan siyasi kriz şimdi aşkın derinleşti.
Cumhurbaşkanı Fermacu'nun adımını "çirkin kuma karar" adına nitelendiren Başbakan Roble, orduya, hükümetin ve kendisinin emirlerine editör olması çağrısı yaparken, Somali'deki karşı cumhur reisi adayları da siyasi krizin akıbet bulması düşüncesince Cumhurbaşkanı Fermacu'dan Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nı vazgeçme etmesini istedi.
Seçimlerdeki kapalılık ülkeyi yavaş yavaş kaosa sürüklüyor
Somali'de Cumhurbaşkanlığı ve eyalet seçimlerinin tarihinde yaşanmış bulunan belirsizlik, ülkeyi kaosa sürüklüyor.
Cumhurbaşkanı Fermacu ve eyalet başkanları, 17 Eylül 2020'de kuma araya gelip, cumhurbaşkanlığı seçiminin 8 Şubat 2021'de yapılması dair uygun kalmışlardı.
Buna uyarınca seçim süreci 10 Ekim 2020'de başlayacak, Meclisin fevk ve madun kanadında fariza gerçekleştirmek talip mebus adayları Aralık 2020'de belirleme edilecek, 1 Ocak'ta milletvekili, 8 Şubat'ta da cumhurbaşkanlığı tarzı yapılacaktı.
Ancak hükümetin açıklamış olduğu federal seçim komisyonlarından doğan anlaşmazlıklar zımnında seçim takvimi belirlenemedi.
Seçim takviminde geçim sağlanamadı
Cumhurbaşkanı Fermacu, seçim takvimini yakalamak üzere eyalet başkanlarıyla 3-6 Şubat'ta gene kuma araya gelmişse de geçim sağlanamadı.
Seçim sürecindeki anlaşmazlık, Jubaland ve Somaliland'daki seçim komisyonu üyelerinin isimlerinin belirlenmesi sürecinde de bitmeme etti ve siyasi krize sebep oldu.
Öte taraftan Cumhurbaşkanı Fermacu'nun fariza süresinin 8 Şubat'ta dolmasına karşın görevde kalmaya bitmeme etmesi de siyasi belirsizliği derinleştirdi ve aykırılık ile bazısı eyalet liderlerinin tepkisini çekti.
Somali Meclisi 12 Nisan'da, federal hükümet ve eyalet başkanları arasındaki huzursuzluk zımnında seçimlere gidemeyen ülkede krizin aşılması düşüncesince federal hükümetin fariza süresini 2 sene uzattı.
Cumhurbaşkanı Fermacu, bu adımın, 17 Eylül 2020'de eyalet liderleriyle varılan anlaşmanın uygulanamaması zımnında alındığına dikkati çekti.
Ülkede sene başlangıcında yapılması planlanan seçimlerin defaatle ertelenmesi sonrası muhalifler Fermacu'yu Cumhurbaşkanı adına tanımadıklarını duyururken Fermacu ise tansiyonu indirmek düşüncesince seçim periyodunu diyet yetkisini Başbakana verdi.
Fermacu liderliğindeki Somali hükümeti, 27 Mayıs'ta, geciken seçimlerin 60 gündüz içinde yapılmasının kararlaştırdığını ve stabil tarihin ise seçim yerleşmiş çeşidinden belirleneceğini açıkladı.
Somali'de levent boylu süredir ertelenen intihabat başladı
Somali'de ertelendiği düşüncesince tartışmalara sebep bulunan seçimler, 29 Temmuz'da Jubaland eyaletindeki senato seçimleriyle başladı.
Burada meclisin fevk kanadında toprak takanak 4 insan belirlendi.
Jubaland'daki intihabat sonrası 26 Ekim'de de Puntland eyaletindeki yerli seçimlerde halk, kasa başına tedricen oy kullandı.
Cumhurbaşkanı Fermacu'nun liderliğinde kuma seçim takvimi yakalamak üzere eyalet başkanlarıyla 2-5 Kasım'da meydana getirilen 3 günce görüşmeler ise karşı Gedo bölgesindeki siyasi huzursuzluk ve Somali'nin köy muhtarı bölgesi Somaliland’daki seçim komisyonu üyeleri mevzusundaki kriz zımnında geçim sağlanmadan sona erdi.
Somali'de karşı cumhur reisi adayları ise ülkede devam eden divan seçimlerinin şeffaflıktan mahrum bulunduğunu öne sürerek 1 Aralık'ta boykot sonucu aldı.
- Cumhurbaşkanı ile Başbakan ortada bitirme krizi derinleşiyor
Muhalif cumhur reisi adaylarının tarzı boykot sonucu sonrası Cumhurbaşkanı ile Başbakan ortada bitirme krizi ortaya print ve seçim periyodunu aksi etkiledi.
Eski İstihbarat Başkanı Fahad Yasin, eş istihbaratçı İkran Tahlil'in ölümü sonrası Başbakan Muhammed Roble çeşidinden 6 Eylül'de görevden alındı.
Yasin'in görevden alınmasına tepkime yayınlayan Cumhurbaşkanı Fermacu ise toy ihsas başkanı atayarak Yasin'i de Ulusal Güvenlik Danışmanı yapmış oldu ve ülkedeki bitirme krizi derinleşti.
Cumhurbaşkanı Fermacu, ihsas başkanının ki olacağına bağlı yaşanmış bulunan potansiyel farkı sonrası, Roble'nin hükümeti diyet görevinden saptığı ve Somali Geçici Anayasası'nı ihlal ettiğine nazarıitibar çekerek 16 Eylül'de Başbakan Roble'nin yetkilerini askıya aldı.
Bir gündüz sonradan 17 Eylül'de ise Başbakan Roble, yetkilerini askıya almasının anayasaya karşıt bulunduğunu belirterek Cumhurbaşkanı Fermacu'nun kararını reddetti.
Roble, kendisinin anayasal adına bakanları tayin ve görevden alma, düzenlilik ve seçime bağlı emek harcamaları icra rolü bulunduğunun altını çizerek intihabat yapılana ve toy başvekil ant edene derece görevde kalmayı sürdüreceğini belirtti.
Somali'deki akıbet siyasi kriz: Cumhurbaşkanı Başbakanı açığa aldı
Cumhurbaşkanı Fermacu, Başbakan Roble ve Deniz Kuvvetleri Komutanı Ali'yi, "yolsuzluk" ve "kamu malını kötüye kullanma" suçlamasıyla 27 Aralık'ta açığa aldı.
Cumhurbaşkanı Fermacu'nun adımını "çirkin kuma karar" adına nitelendiren Başbakan Roble, ayrımsız gündüz bu sonucu reddetti. Başbakan başkaca orduya da hükümetin ve kendisinin emirlerine editör olması çağrısı yaptı.
Cumhurbaşkanı ile Başbakan arasındaki potansiyel farkı sonrası 28 Aralık'ta Birleşmiş Milletler, Afrika Birliği, Avrupa Birliği ve Amerika kabilinden diyar ve örgütlerin de bulunmuş olduğu arsıulusal şürekâ grubu, Somalili liderlere diyar kendilerini öncelemeleri, provokasyondan ve çelim kullanımından kaçınmaları çağrısı yaptı.
Başbakanın görevden alınmasını "darbe girişimi" adına nitelendiren Cumhurbaşkanlığı Adaylar Konseyi, Fermacu'nun bulunan siyasi krize akıbet özgülemek düşüncesince Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nı ivedilikle vazgeçme etmesi arzu etti.
Somali'de seçim sistemi
Ülkede, divan ve cumhur reisi seçimleri art arda yapılıyor.
Meclisin, "Halk Meclisi" adına da tanıdık madun kanadının 275 üyesi, Somali'deki ayrımlı kabileleri anabolizma fail 14 bin katılımcı çeşidinden 4 yıllığına seçiliyor.
Meclisin fevk kanadının 54 üyesi ise eyalet konseylerince belirleniyor.
Seçilen Meclis üyeleri hem Meclis Başkanını bununla birlikte toy Cumhurbaşkanını belirliyor.
"Bir insan kuma oy" planında muvaffakiyet sağlanamadı
Seçimlerde kendine özgü kabile sistemini uygulayıcı Somali'de, bu seçimlerde "bir insan kuma oy" ilkesiyle topu topu vatandaşların oy kullanımı planlanıyordu fakat başarılamadı.
Şu anda "4,5 sistemi" adına bilinen kabile merkezli sistemle yönetilen Somali'de, ülkenin 4 iri kabilesi denk sayıda, öteki kabileler ise bunun ½ si oranında Meclise zat seçtiği vekilleri gönderiyor.
Somali'de cumhur reisi adayları ortada dü emektar cumhurbaşkanı, kuma başbakan, kuma de divan başkanı bulunuyor.
