Brüksel
NATO, 2021'e ABD'de dünkü başkanın göreve başlamasıyla girdi. NATO'daki en iri askeri kuvvet bulunan ABD'de Donald Trump periyodunun hanuman ayında sona erip Joe Biden'ın başkanlığının başlaması, uyuşma süresince hassaten ABD ile Avrupalı müttefikler arasındaki alım satım itibarıyla müspet değerlendirildi.
Trump'ın Avrupa'nın güvenliğine mesafeli durması, Avrupa ülkelerinin defans masraflarını çoğaltması arzusu sonrası soğuyan transatlantik ilişkilerin ısınması bekleniyordu.
Nitekim Biden göreve geldikten yalnızca sonraları ABD'nin NATO'ya bağlılığına müteveccih izahat yapmış oldu ve Avrupa ülkelerinin liderleriyle görüşmeler yaparak hamam mesajlar verdi.
Afganistan'dan çekilme
ABD'deki hile değişikliği sonrası ilkin NATO toplantısı şubatta defans bakanlarının ortak araya gelmesiyle yapıldı. Toplantının gündeminde en ehemmiyetli konu, Afganistan'dı. NATO, toplantıda, Afganistan'dan çekilip çekilmemeyi görüştü. Bu toplantıdan değişmeyen çıkmadı.
23 Mart'ta ise NATO ülkelerinin dışişleri bakanları ortak araya geldi. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, ilkin el katılmış bulunduğu görüşmede transatlantik bağlarını çelimli destekleme taahhüdünü dile getirdi.
Afganistan'dan çekilmeyi ortak el henüz ele meydan bakanların görüşmesinden gine semere çıkmadı. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Afganistan'dan infirak dair danışma süresince cereyan edeceklerini, beraberce değişmeyen verileceğini açıkladı.
14 Nisan'da ise NATO müttefiklerinin Afganistan'dan çekme sonucuna bağlı gün açıklandı. ABD yönetimi, 1 Mayıs'tan itibaren Afganistan'dan çıkacak sürecinin başlayacağını, 11 Eylül'de Afganistan'dan çekilmenin tamam olacağını duyurdu. NATO da 20 senedir bulundukları ülkeden ayrılırken, bütünlük süresince cereyan edeceklerini bildirdi.
ABD'nin çekme sonucu çabucak sonra ortak müddet ipham bitmeme etti. Bunun nedeni, NATO'nun ayrılmasından sonraları duyum raporlarında çizilen kötümser levha ve NATO misyonunun hesabına rastgele ortak kuvvet koyulup koyulmayacağındaki belirsizlikti. Bazı NATO üyeleri, çekilmede ABD'nin sonucuna uyacağını açıklarken; kimisi devletler ortak müddet kelimesiz kaldı.
NATO ise 29 Nisan'da Afganistan'daki Kararlı Destek Misyonu güçlerinin ülkeden çekilmeye başladığını duyurdu. Ağustosa gelindiğindeyse ABD'nin güçlerini çabucak çekmesiyle Taliban endamsız müddette ülkede egemenlik kurdu.
NATO'nun ülkeden çabucak başlatmış bulunduğu tahliyelerde ABD, İngiltere ve Norveç kadar devletlerin yanı esna Türkiye ehemmiyetli gösteriş oynadı.
NATO ise Taliban'ın beklenmeyen halde çabucak ülkede bilgili kuvvet biçimine gelmesinde Afganistanlı politik liderlerin yetersizliğine ayraç etti. Genel Sekreter Stoltenberg, çöküşün baş döndürücü ani bulunduğunu ve öngörülemediğini belirterek, "Afgan politik liderliği Taliban'a huzur duramadı ve Afganların umutsuzca istediği barışçıl çözümü elde edemedi." dedi.
Rusya ile ilişkilerde zamanı gerileme
NATO'nun 2021'de gündemindeki esasi konulardan ortak başkasını da Rusya oluşturdu. NATO, senenin başlangıcında Rus mukabil Aleksey Navalnıy'ın tutuklanmasına tepkime gösterirken april başlangıcında Rusya'nın Ukrayna sınırındaki askeri hareketliliği NATO'yu alarma geçirdi.
NATO, 10 binlerce er ve askeri ekipmanı Ukrayna sınırı ile Kırım'a gönderen Rusya'ya askeri yığınağını çabucak sonlandırması çağrısında bulundu. NATO, bunun Kırım'ın 2014'te Rusya kabilinden gayrikanuni ilhakından buyana Rusya'nın alanda icra ettiği en iri askeri tahaşşüt bulunduğunu bildirdi.
Ukrayna, Rusya'nın tahkimatı karşısında NATO'nun desteğini istedi. NATO, Ukrayna'nın egemenliği ve arsa bütünlüğüne donanımlı desteğini doğrulama etti.
14 Haziran'da Brüksel'de planlı NATO Zirvesi'nde de Rusya'nın "doğrudan tehdit" olduğu, ilişkilerin hem caydırıcılık ve defans hem de diyalog eliyle sürdürüleceği belirtildi.
NATO-Rusya ilişkileri, Soğuk Savaş döneminden buyana en ceninisakıt seviyesine gerilerken; duyum görevlisi oldukları nedeni öne sürülerek Rusya misyonundan 8 bireyin NATO karargahındaki akreditasyonu silme edildi. Rusya da buna yanıt NATO'nun Rusya'daki bağlantı ofisleriyle Brüksel'deki NATO karargahında mevcut misyonunu kapattı.
Kasıma gelindiğinde Ukrayna sınırındaki Rus askeri hareketliliği ortak el henüz gündeme geldi. ABD duyum raporlarında, Rusya'nın sınırda tahkimatını artırdığı bilgisi arsa alması üzerinde münasebat henüz da gerildi. NATO, ittifakın şarki kanadında hava, esmer ve kükremek mevcudiyetini artırdı.
30 Kasım'da planlı NATO Dışişleri Bakanları Toplantısı'nda, Rusya'ya "Ukrayna saldırması biçiminde bunun asıl yanıt ve asıl neticeler doğuracağı" mesajı verildi. Böyle ortak vaziyette garplı ülkelerin, Rusya'ya kaba iktisadi ve politik yaptırımlar uygulayacağı uyarısı yapıldı.
15 Aralık'ta ise Rusya, ABD ve NATO'ya düzenlilik garantileriyle ait ortak kol teklifte bulundu. Bunlar ortada NATO'nun doğuya akla yatkın genişlememesi, Ukrayna ve Gürcistan kadar emektar Sovyetler Birliği memleketlerini ittifaka engelleme etmemesi kadar garantileri içeren maddeler bulunuyor.
NATO, ABD-AB bağının kilo vermesine karşı
NATO gündemini çalışır fail konulardan diğerleriyse, AB'nin izlemsel özerkliği ile Çin'in yükselişi oldu.
AB'nin defans ve güvenliğinde ABD'ye bulunan bağımlılığını ıskat etmek istemesi NATO'yu direkt ilgilendirdiği düşüncesince AB'nin "stratejik özerkliğini" açık açık tezyit çabaları NATO süresince yakından izleme edildi.
AB süresince akıbet devirde baştan kalan ve "Stratejik Pusula" ile belirlenmeye çalışılmış bulunan "özerklik" söylemleri, AB ordusu kurulması ve Avrupa'nın savunmada ABD'ye bağımlılıktan kurtulması fikrine hassaten Fransa önderlik ediyor.
Mart 2022'de yapılacak AB liderler Zirvesi'nde ikrar edilmesi muhtemel AB'nin Stratejik Pusula belgesi, NATO'nun da uyanıklık bölgesine giriyor.
NATO yönetimi ise transatlantik bağının kilo vermesinin yalnızca NATO'yu zayıflatmayacağını, Avrupa'yı da böleceğini savunuyor. Genel Sekreter Stoltenberg, "Böyle ortak nesne ne Avrupa düşüncesince ne AB düşüncesince ne de NATO düşüncesince dobra olur. Ben izlemsel dayanışmaya inanıyorum." diyerek, AB'ye ileti verdi.
Çin'in yükselişi öne çıktı
NATO, zat coğrafi alanında olmamasına mukabil Çin'in yükselişine de iri ehemmiyet vermeye başladı.
Hazirandaki NATO Zirvesi'nin bildirisinde, Çin'e ilkin el serbest arsa verildi. Çin'in ismi bildiride 10 el geçirildi, ülkenin kalan toptan tesirinin uyuşma düşüncesince sınamalar yaratacağı belirtildi. NATO, Pekin yönetiminin askeri masraflarında ve hassaten çekirdeksel kapasitesindeki artışa da dikkati çekti.
Yıl süresince nice konuşmasında Çin'e yer veren Stoltenberg, "Çin, geçenlerde dünyanın en iri ekonomisi olacak. En iri defans bütçesi ve reis teknolojiler lakırtı konusu. Avrupa da ABD da ortak tane başına bununla başa çıkamaz. Çin, ortak tane başına üstelik NATO'yu henüz ehemmiyetli kılmaya yetiyor." diyerek, Çin'e huzur transatlantik bağı vurguladı.
NATO'yu 2022'de neler bekliyor?
NATO'nun 2022'deki öncelikleri ortada bu sene bulunduğu kadar Rusya'nın bulunması bekleniyor. Rus ordusunun Ukrayna sınırındaki hareketleri, uyuşma kabilinden yaklaşan takipte tutulacak.
NATO yetkilileri, 2021 biterken icra ettikleri açıklamalarda, "müttefiklerin korunması düşüncesince ne gerekiyorsa yapılacağını ve Ukrayna'ya desteğin süreceğini" vurguladı.
NATO ve Rusya'yı izleme fail nice uzman, kalan huzursuzluğa mukabil hamam ortak arbede beklemiyor. Ancak Rusya'nın muhtemel ortak fiili saldırısı biçiminde ilkin ABD edinmek kıl payı Batılı devletlerin Rusya'nın mali sistemini etkileyecek yaptırımlar kadar asıl tedbirlere başvuracağı belirtiliyor. Bunlar ortada Rusya'nın arsıulusal mülk transferi sistemi SWIFT'ten çıkarılması bulunuyor.
Bir taraftan da dünkü senenin başlangıcında Rusya ile ABD ve NATO ortada levent boylu süredir namevcut diyalog yolunun kurulması ihtimali öne çıkıyor.
Rusya'nın sene bitmeden sunmuş bulunduğu düzenlilik garantilerini içeren barışma taslağının Washington-Moskova ortada hanuman ayında görüşülebileceği tabir ediliyor.
NATO Genel Sekreteri Stoltenberg'in de NATO-Rusya Konseyi'ni gine hanuman ayında toplantıya çağırması bekleniyor.
Genel Sekreter değişecek
NATO düşüncesince 2022 dünkü ortak umumi sekreterin göreve geleceği sene olacak. Mevcut Genel Sekreter Jens Stoltenberg'in fariza süresi 1 Ekim 2022'de sona erecek. Stoltenberg'in adı, ülkesi Norveç'te Merkez Bankası başkanlığı düşüncesince geçiyor.
Yeni umumi sekreterin haziranda Madrid'de yapılacak NATO Zirvesi'nde müttefiklerce onaylanması bekleniyor. Henüz göreve kimin geleceği muhtemelen değil fakat uyuşma tarihinde ilkin el ortak eş umumi sekreterin göreve getirilmesi anlamında birtakım unsur devletlerin fikir belirttiği dile getiriliyor.
Bu kapsamda NATO Genel Sekreteri rolü düşüncesince emektar İngiltere Başbakanı Theresa May, emektar Hırvatistan Cumhurbaşkanı Kolinda Grabar-Kitarovic, emektar Litvanya Cumhurbaşkanı Dalia Grybauskaite, şu andaki Estonya Cumhurbaşkanı Kersti Kaljulaid ve emektar AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini kadar şahısların adları konuşuluyor.
Yeni Stratejik Konsept ikrar edilecek
Madrid zirvesi, NATO müttefikleri düşüncesince ayrımsız vakitte dünkü "Stratejik Konsept" belgesini onaylayacakları arsa olacak.
NATO'nun akıbet Stratejik Konsept belgesi, 2010'da Lizbon'daki zirvede ikrar edilmişti. Genel Sekreter Stoltenberg, belgenin yenilenme zamanının geldiğini zira akıbet senelerde dünyada nice fark yaşandığını söylüyor.
Son Stratejik Konsept belgesinde Kuzey Atlantik’in sulh süresince bulunduğu değerlendirmesi arsa alıyor. Ancak demincek NATO düşüncesince Rusya’nın tutumu ve Çin’in toptan tesirini çoğaltması kadar sınamalar bulunuyor.
Afganistan
NATO'nun Afganistan'dan 2021 yazında ani çıkışı, o tam tahliyeler esnasında Kabil Havalimanı'nda ortaya çıkan sahneler dolayısıyla eleştiriliyordu.
NATO'nun Afganistan'dan ayrılmasından sonraları ülkenin dünyayla bağlantısını sağlayıcı Kabil'deki havalimanının akıbeti de 2022'de gündeme doğacak mevzular ortada arsa alıyor.
Havalimanının işletilmesi dair NATO müttefiki Türkiye ve Katar öne çıkıyor. Afganistan'da levent boylu seneler ehemmiyetli görevler örümcek Türkiye, NATO'nun ülkeden çekilmesinden ilkin de havalimanının sorumluluğunu üstleniyordu.
Türk ve Katarlı firmalar ortada Afganistan'daki 5 havaalanının beraberce işletilmesi düşüncesince antant muhtırası bulunuyor. İki ülkenin Afganistan'daki arızi Taliban yönetimine havaalanlarının işletilmesi düşüncesince teklifte bulunduğu, şartların akıllıca olması biçiminde işletmeyi Türk ve Katarlı firmaların yapabileceği belirtiliyor.
