Tarihe oluşturulan kapılardaki bu sırrı esasen yaşatmaya etkin Mustafa Demirci, namevcut olmakla beniz yüze bulunan ortak geleneği yaşatmaya çalışıyor. İlçe sakinleri evlerin kapılarına takılan tokmaklar sebebiyle ev sahipleri, kapıyı arakçı misafirlerini ortada olmaksızın eş yahut koca olup olmadığını anlayabiliyor.
Derin kanyonlar ortada uzanan ortak vadiye yerleştirilmiş önemsiz ve hoş ortak kaza bulunan Kemaliye'de asırlardır yaşatılan ve Türklerin Şamanizm'e inanılmış bulunduğu dönemdeki geleneklerden bulunan türlü motiflerle bap tezyin ve çıpa bap tokmağı üretimi geleneği, ilçedeki Mustafa Demirci eli uz çeşidinden yaşatılıyor.
Erzincan'a 150 kilometre uzaklıkta mevcut 2 bin sözü geçen Kemaliye'de yaz aylarında popülasyon 15 bini buluyor. İnsanların genel anlamda yayan ortak yere gitmeyi yeğleme etmiş bulunduğu ilçede tek gidiş geliş olmuyor. İlçeye haricen gelenlerin gözüne geçmiş çarpan nesne ahşap binalar ve bu yapıların kapıları üstündeki tokmaklar oluyor.
Kemaliye'nin binlerce salname tarihini ve sosyolojik yapısını özetleyen bap tokmakları şehrin hücre çarpan en açıkça özelliklerinden biri. Geleneklere mucibince ortak eve mevrut mihman bap tokmağını çalışına mucibince karşılanıyor. Ev sahibi tokmak sesine mucibince misafirin ki bulunduğunu anlıyor. Kapı tokmağının sesi gelenin eş mı olmadan koca mi bulunduğunu çav veriyor. Eğer mihman şişman tokmağı kullanır ve ses tok ve feyyaz çıkarsa mevrut ad koca ancak diğerine mucibince müeddep elan az sesi bulunan önemsiz tokmak kullanılırsa mevrut ad kadındır.
Her motifin ortak manası var
Kapı tokmaklarının mesajları bunlarla hudutlu değil. Tokmaklar üstündeki motiflerin de ortak manası var. mesela çıra motifli ortak bap tokmağı lüp ocağı sönmesin avlu sonsuz olsun anlamını taşıyor. Kuş motifi kullanılmışsa bu da ev sahibinin gurbette ortak yakınının bulunduğu ve çav beklediği anlamına geliyor. Sağa sola ayrılan ve kuş kafasını eğik motifler lüp Müslüman ortak aileye ilgilendiren bulunduğunu vurguluyor. Öküz motifi ise ailenin bütünlük bulunduğunu simgeliyor. Kapı tokmaklarında kuyruklu uzun hayvan kabil motiflerde var. Bu motifler Şaman kültüründen kalma. Yılan motifleri çoğu kez açacak delikleri etrafında bulunuyor ve bu motifteki kilide açacak sokulunca şeytanın o eve giremeyeceğine inanılıyor. Akrep motifi bulunan evlerde ise cinin şeytanın barınamayacağı fideist var. Günümüzde Kemaliye'de bap tokmakları karşıcı ad 6 kuşaktır geleneklere ilişkin adına bu işi karşıcı Demirci ailesinden Mustafa Demirci. Yaklaşık 120 sene aradan sonradan esasen 1996 senesinde bu geleneği temdit sonucu düzlük Demirci ailesinin bu sonucu elden kaybolmakta bulunan ortak geleneği keyiflendirmek değil ayrımsız sürede bu tokmakların işleneceği kapıları karşıcı marangozları ve buna ilişkin adına da emektar taş ustalarını yaşama bağlamış. Pek kimsenin beğenme etmediği marangozluk ve taş ustacılığı da bap tokmakları sebebiyle baştan soluk almaya başlamış.
‘Kopya maneviyatı bozar'
Yıllar evvela Kemaliye'de bap tokmağı karşıcı kısaca 350 bireyin bulunduğunu tabir fail Mustafa Demirci, “Tabi o devir kimesne birbirinin yaptığını eşlem etmezmiş. Ama ortak müddet sonradan klonlama başlamış. Kopya işin içerisine girince işin kalitesi sakıt ve ustalar da bundan sonradan zat yaptıklarından beğeni alamaz bir vaziyete gelmişler ve işi bırakmışlar. 120 senedir kimesne yapmıyordu. Biz 1996'da esasen başladık” sanarak konuştu.
Kopyanın yapılmasının işin standardını bozacağını tabir fail Demirci, “Yaptığı ürüne moral vermeli kişi. Bir tokmak 3-4 günümüzü alıyor. Fiyatları ise 200 liradan başlıyor 750 liraya denli çıkıyor.” dedi.
“Misafiri bap tokmağı sesinden tanıyorlar”
Erzincan'ın Kemaliye ilçesinde, evlerin kapılarına takılan tokmaklar sebebiyle ev sahipleri, kapıyı arakçı misafirlerini ortada olmaksızın eş yahut koca olup olmadığını anlayabiliyor.
Şamanizm geleneğine göre, eskiden bölük halkını şeytana dair koruduğu düşüncesiyle kapılara meydana getirilen uzun hayvan figürü kabil süslemeleri bap ve bap tokmaklarına fail ustalar, Türklerin İslam'a geçişinin peşi sıra makbul kapılara dü değişik tokmak müstear geleneğini de yaşatmaya çalışıyor.
Özellikle İslam geleneğinde ev halkının evlerine mevrut misafirlerin cinsiyetine mucibince giysilerine özen etmesini getirmek benzeri ustalarca yapılıp kapılara takılan dü değişik tokmak, eve mevrut misafirin cinsiyeti dair ev malikine bilim veriyor.
İlçe sakinleri, eskiden adeta görüntülü bap sistemi bulunan bu yöntemi kullanmaya bitmeme ediyor.
Kapı tokmağı imalatçılığının unutulmaya beniz markajcı ortak manzume dalı olduğuna ayraç fail Mustafa Demirci, zat çocuklarını ve torunlarını yetiştirmeye çalışıyor.
Bu cins bap tokmaklarının halen beğenme gördüğüne ayraç fail Demirci, el emeği cezaevi nuruyla derinlemesine uğraşlar kararında ürettiği bap tokmaklarının dair değişik anlamlara mevrut motifler de işlediklerini laflarına ekledi.
