Amasya
Vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığının tehlikede bulunduğu devirde biricik kurtuluşun iri Türk milletine emin olmak ve ona direnişli olmak bulunduğunu bilici Gazi Mustafa Kemal Atatürk, 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıkmasının peşi sıra karargahını Amasya'ya taşımaya değişmeyen verdi.
Samsun'daki çalışmalarını bitirip Havza'ya güzeşte Mustafa Kemal, Amasya Müftüsü Hacı Tevfik Efendi'ye makara göndererek Amasya'ya başlamak istediğini bildirdi.
Hacı Tevfik Efendi'den "Amasya halkı vatan, ilmek ve talih önünde uğraş edenleri bağrına basmakla müftehir olacaktır" yanıtını meydan Büyük Önder, kentin girişinde Hacı Tevfik Efendi ve yurttaşlar kabilinden coşkuyla karşılandı.
Mustafa Kemal'i, Hacı Tevfik Efendi'nin "Beldemize leziz geldiğiniz Paşa. Bütün Amasya emrinizdedir. Gazanız kutlu olsun." lafları akıbet basamak mutlu etti.
Ardından Saraydüzü Kışlası'nda 20. Kolordu Komutanı Ali Fuat Paşa ve "Hamidiye kahramanı" yerine maruf emektar Bahriye Nazırı Hüseyin Rauf Bey, 3. Kolordu Komutanı Refet Bey, Kurmay Yarbay Arif Bey, emektar İzmit Sancak Beyi İbrahim Süreyya Bey, Yüzbaşı Osman Nuri, Tufan Bey, Yedek Teğmen Recep Zühtü, Efganlı, Teğmen Abdurrahman, Maliye Müfettişi Arif Bey, Erzurum 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa, Yıldırım Kıtası Müfettişi Mersinli Cemal Paşa, Edirne'de 1. Kolordu Komutanı Cafer Tayyar Bey'in de makara aracılığıyla katılmış bulunduğu tamim görüşmeleri, 21 Haziran'da başladı.
Ertesi sabaha genişliğinde bitmeme fail görüşmelerin peşi sıra eksiksiz dünyaya vatanın bütünlüğünün ve milletin istiklalinin amaçlandığı feyyaz müşterek sesle duyuruldu.
"Milletin istiklalini gine milletin azim ve sonucu kurtaracaktır." cümlesi, tahsil edilen eksiksiz kararların özeti oldu. Bağımsızlığa revan yolda aşırı ehemmiyetli müşterek hamle bulunan Amasya Genelgesi, Milli Mücadele'nin defa haritasını ortaya koydu.
"Amasya bildirisi, kuma aklın ürünüdür"
Amasya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Serap Taşdemir, AA muhabirine, Mustafa Kemal'in liderliğinde benimseme olunan Amasya Genelgesi'nin yayımlanmasının peşi sıra Milli Mücadele periyodunun işletilmeye başlandığını söyledi.
Amasya Genelgesi'ndeki esas ilkenin Türk milletinin haysiyetli ve engellenmeyen biçimde yaşaması bulunduğunu tamlayan Taşdemir, bunun da fakat mükemmel bağımsızlıkla sağlanabileceğini anlatım etti.
Artık kurtuluşun parolasının "Ya bağımsızlık ya ölüm" olduğuna ayraç fail Taşdemir, laflarını şu biçimde sürdürdü:
"Mustafa Kemal Paşa, Samsun'a çıkmış bulunduğu andan itibaren topyekun mücadeleyi başaracak ulusal müşterek ordunun kurulması düşüncesince en önce kumanda kademesini örgütlemiş, Milli Mücadele'nin adımlarını katı temellere oturtmuştur. Samsun'dan başlayarak meydana getirilen makara trafiği ile Amasya Genelgesi bunun en bariz kanıtlarıdır. Amasya Tamimi'nde birliklerinin başındaki komutanlar bağımsızlık mücadelesinin programında anlaşmış, Mondros Mütarekesi'nin peşi sıra doğacak güya sulh anlaşmasının ciddi şartlarının benimseme edilmeyeceğini anons etmiştir. Amasya toplantısı ve bildirisi, millî direnişin prensiplerini müşterek tamim biçimine getirmiş kuma aklın ürünüdür."
Amasya Genelgesi'ni yayımlayan kumanda kademesinin devletin esas taşlarından bir tanesi bulunan vatanın bağımsızlığının ve arazi bütünlüğünün sağlamasına dikkati çektiklerini özetleyen Taşdemir, "Gerçekte bu bildiri, Türk milliyetçilerinin 'bağımsızlık bildirgesi' idi, bu müşterek başlangıçtı." dedi.
Amasya Genelgesi'nin peşi sıra Erzurum ve Sivas kongrelerinde tahsil edilen dünkü kararlarla millî halas mücadelesinin yürütüldüğüne dikkati çekici Taşdemir, şunları kaydetti:
"Kuvayımilliye ile başlanılan yolda derneşik orduya geçilerek, kurtuluştan kuruma geçilmiştir. Tüm bu kararların çekirdeği Amasya'da 21-22 Haziran akşamı tahsil edilen kararlardır. Mustafa Kemal'in Samsun'a çıkmasının peşi sıra Amasya'da tahsil edilen kararlar üstünden öteki adımlar birbirini strateji etmiştir. Amasya, Milli Mücadele'nin kalbidir."
