Lefkoşa
Rumların 21 Aralık 1963'te Kıbrıs Türklerine huzur başlatmış yer aldığı silahlı saldırılar Kanlı Noel yerine adlandırılırken, bu saldırılar, Ada'daki toplumlar arası çatışmaların başlangıcı oldu.
Kıbrıs'ta, 16 Ağustos 1960'ta Rumların ve Türklerin ortaklığını esasi meydan "Kıbrıs Cumhuriyeti" çalışarak kuruldu.
Cumhuriyetin anayasası Kıbrıs Türklerinin politik haklarını inanca dibine alıyordu fakat bu katılma müşterek tomar levent boylu sürmedi ve Rumlar, tabanca diretmesiyle Kıbrıs Türklerini yönetimden uzaklaştırdı.
Kıbrıs'ta 1960-1963 dönemi, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin hukuken var yer aldığı çevrim olmakla birlikte, Ada'da mesail bitmeme etti. Rumlar başlangıçtan itibaren, Türk ve Rum ortaklığında kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti'ne inanmamışlar, kurulan düzeni Enosis (Kıbrıs'ın Yunanistan'a bağlanması) düşüncesince müşterek sıçrama tahtası yerine görmüşlerdi.
Daha sonradan Türkler, bası ve tabanca diretmesiyle cumhuriyetten dışlandı. Rumlar, Ada'daki Türkleri, Enosis (Kıbrıs'ın Yunanistan'a bağlanması) hedeflerinin önündeki bariyer yerine görüyordu.
Bu hedefle 21 Aralık 1963'te Akritas ismi maruz ve Türklerin Ada'dan namevcut edilmesini hedefleyen plan, Rum çeteler çeşidinden uygulanmaya başladı.
Lefkoşa'nın Tahtakale semtinde 20 Aralık 1963 gecesi arabalarına oluşturulan hınç sonucunda Kıbrıs Türkü Zeki Halil ve Cemaliye Emirali martir edildi.
Rumların geçmiş saldırılarında salt Lefkoşa'da 92 Türk öldürüldü, 146 isim ise yaralandı.
Rum yıldırı örgütü EOKA'cı militanlar geçmiş şişman katliamını, Lefkoşa'da olan Ayvasıl köyündeki Kıbrıs Türklerine huzur 23 Aralık 1963'te gerçekleştirdi. Bu köyde tutsak tahsil edilen 21 Kıbrıs Türkü, elleri bağlandıktan sonradan katledildi ve şişko mezara gömüldü.
Rum çeteleri, 24 Aralık 1963'te Lefkoşa'nın Kumsal bölgesindeki saldırılarına bitmeme ederken, Kıbrıs'taki Türk Alayı'nda hekim yerine fariza önleyen Binbaşı Nihat İlhan'ın benzeri ile 3 çocuğunu da vahşiyane katletti.
Binbaşı İlhan'ın evinin banyo küvetinde benzeri Mürüvet İlhan ve evlatları Murat, Kutsi ile Hakan, geberik yerine bulundu. Bu fenomen tarihe "Kumsal Katliamı" yahut "Banyo Katliamı" yerine geçerken, baskının yapıldığı ev elan sonradan Barbarlık Müzesi adıyla ziyarete açıldı.
Barbarlık Müzesi'nin restorasyonun emekleri şu anda TİKA çeşidinden yürütülüyor.
Olaylarda saldırıya uğrayan 103 Türk köyü boşaltılmak mecburiyetinde kalırken, Kıbrıs'ta 1963'te başlayıp 1964'te de bitmeme fail vakalarda 364 Türk martir oldu.
Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi, Ada'ya Barış Gücü irsal sonucunda aldı ve geçmiş BM Barış Gücü (BMBG) 14 Mart 1964 tarihinde Ada'ya geldi. Ancak BMBG'nin Ada'ya gelmesi de Rumların, Türklere müteveccih saldırılarının önüne geçemedi.
Rumlar 6 Ağustos 1964 tarihinde darülfünun öğrencileri ile Erenköylü mücahitlerin savunduğu Erenköy'e EOKA önderi Yeoryos Grivas komutasındaki kuvvetlerle saldırıya geçti.
Yüzbaşı Cengiz Topel martir edildi
Erenköy'ü arkalamak düşüncesince çaktırmadan alana mevrut öğrenci, baytar ve öğretmenden oluşan 500'e benzeyen Türk mücahidi, halkın indinde himaye aldı. Rumların bu ağırbaşlı saldırıları Erenköy'deki direnişi kıramadı.
Rumların Erenköy çevresindeki kuşatmasını sona erdiren ise Türk Hava Kuvvetleri'nin gerçekleştirdiği uyartı uçuşları oldu.
Bu harpler esnasında Yüzbaşı Cengiz Topel'in kullandığı F100F jeti, yerden vurma alarak düşürüldü.
Paraşütle atlamayı başaran Topel, indirilmiş yer aldığı Rum köyü civarlarında tutsak alındı. Rumlar çeşidinden işkenceyle öldürülmüş Yüzbaşı Topel, Cumhuriyet periyodunun geçmiş iklim kıtal şehidi oldu.
Müdahaleden sonradan Türklere müteveccih saldırılar azalmakla beraberce bulundukları alanlarda abstraksiyon edilip rastgele çeşitli haklarından yoksun bırakılarak namevcut edilmelerine girişildi.
Bu gidişat 15 Kasım 1967 evveliyatına derece sürdü. 15 Kasım 1967 tarihinde Grivas komutasındaki Rum ve Yunan birlikleri Geçitkale'ye saldırarak kırım yaptı, 20'den müşterek tomar Türk öldürüldü.
Türkleri silahla namevcut edemeyeceğini anlayan Makarios, 1967-1974 çağında Türklere konuşu ve toplumsal baskılar uygulayarak Ada'dan göçe yasaklama ve bu suretle dejenere ika politikasını uygulamaya başladı.
Kıbrıs'ta 1963-1974 dönemi, Kıbrıs Türkleri düşüncesince kan, gözyaşı, katliam, şişko kara yer ve barhana yerine tarihe geçti. Kıbrıs Türkleri 11 sene geçindiren bu hınç çağda adanın yüzdelik 3'üne sıkıştırıldı.
EOKA çalışanları arasındaki düşünce ayrılıkları, Türkiye'nin müdahalesinden düşünce fail ve Kıbrıs Türklerini konuşu yoldan bitirmeyi dileyen Rum reis Makarios ve elan çabuk ürün alınmasını talip emektar cuntacılardan oluşan EOKA-B çalışanlarının huzur karşıya gelmesine etmen oldu.
Yunan Cuntası 1974'te Kıbrıs'ta çarpış yaptı
EOKA önderi Nikos Sampson, Yunan cuntasının yardımıyla 15 Temmuz 1974'te Kıbrıs'ı Yunanistan'a düğümlemek amacıyla Makarios'a huzur çarpış yapmış oldu ve iktidarı ele geçirdi.
Bu darbeyle Kıbrıs'ın egemenliğine ve yer bütünlüğüne kastedilmiş oldu.
Türkiye, darbenin peşi sıra 1960 Garanti Antlaşması gereği geçmiş evrede diplomatik girişimleri önceledi.
Bu noktada 17-18 Temmuz 1974'te Türkiye ile İngiltere arasında, darbenin peşi sıra atılabilecek adımlara müteveccih Londra'da görüşmeler de yapıldı.
İstişarelere güvenceci mevki yerine Yunanistan da çağırma edildi fakat Yunanistan'daki cunta yönetimi görüşmelere katılmadı.
Dönemin Başbakanı Bülent Ecevit ile İngiltere Dışişleri Bakanı James Callaghan arasındaki görüşmelerde İngiltere'ye eş dahil teklifinde bulunuldu.
20 Temmuz Barış Harekatı gerçekleşti
Dönemin Başbakanı Ecevit ve Yardımcısı Necmettin Erbakan, İngiltere'nin aksi yanıt vermesi üzerine, garantörlük hakkını kullanarak ve Ada'daki Türklerin güvenliğini de dikkate alarak 20 Temmuz 1974'te Kıbrıs Barış Harekatı'nın başlaması kararını aldı.
Harekat, dünyaya Ecevit'in meydana getirdiği tarihi, "Biz gerçekte kıtal düşüncesince değil, sulh düşüncesince ve salt Türklere değil, Rumlara da sulh bildirmek düşüncesince Ada'ya gidiyoruz." açıklamasıyla duyuruldu.
Barış harekatıyla Kıbrıs'ın Yunanistan'a ilhakının önüne geçilirken Kıbrıs Türk halkının güvenliği ve varlığı inanca dibine alındı.
Türkiye, 20 Temmuz 1974'te Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin (BMGK) 353 mahdut sonucunda ile İngiltere ve Yunanistan'a "barışın baştan tesisini peylemek kıl payı müzakerelere başlama" çağrısında bulunmuş oldu ve 22 Temmuz 1974'te harekatı durdurdu.
Bunun üstünde güvenceci ülkeler, müşterek araya gelmiş şekilde Kıbrıs meselesinin çözümü düşüncesince görüşmelere başladı.
25 Temmuz 1974'te birleşen 1. Cenevre Konferansı, 30 Temmuz 1974'te imzalanan Cenevre Deklarasyonu ile ürün buldu.
Deklarasyonda, Yunanistan ve Rumlar çeşidinden engelleme edilen Türk bölgelerinin çabucak boşaltılması ile Ada'da barışın ve anayasal düzenin baştan tesisini teminen dışişleri bakanları ortada müzakerelere bitmeme edilmesi öngörüldü.
Öte taraftan deklarasyonla Ada'da Kıbrıs Türk camiası ile Kıbrıs Rum camiası edinmek kıl payı dü kocabaşı yönetimin mevcudiyeti ilkesel yerine tanındı.
İkinci harekat "Ayşe tatile çıksın" parolasıyla başladı
Konferansın 8 Ağustos'ta başlamış olan ikinci aşamasında, Yunanistan, Ada'da toy anayasal düzenin kurulmasına müteveccih topu topu teklifleri reddetti ve anayasaya bağlı varılacak müşterek ahenk düşüncesince Türk birliklerinin arka çekilmesini ön şart yerine gelecek sürdü.
Ayrıca ikinci toplantıya derece Rum ve Yunan askerlerinin, Türklerin bulunmuş yer aldığı bölgeden çekilmeleri gerekiyordu fakat çekilmedikleri kıl payı saldırılar da sürdü.
2. Cenevre Konferansı görüşmelerinden de müşterek ürün çıkmayınca 14 Ağustos'ta "Ayşe tatile çıksın" parolasıyla Kıbrıs Barış Harekatı'nın ikinci evresi başladı ve 16 Ağustos'ta mütareke anons edildi.
Türkiye'nin başlatmış yer aldığı harekat başarıyla sonuçlanırken Ada'da canlı Kıbrıs Türk halkının güvenliği de sağlandı ve Ada'ya sulh bilge oldu.
İkinci harekat esnasında arka çekilen Rum askerleri, geçtikleri Türk köylerini yakarak silahsız müşterilerini katletti. Toplu katliamlar ve mezarlar, harekatın bitiminde ortaya çıkarıldı.
Kıbrıs Barış Harekatı sırasında, Türk ordusu 498 martir verirken Kıbrıs Türk tarafı ise 70'i mücahit, 270 kişiyi kaybetti. Kıbrıs Türkleri umumi yerine ise 1672 martir verdi.
Harekatın peşi sıra Kıbrıs Türkleri şahıs yönetimlerini kurdu
Kıbrıs'ta olan sınırların çizilmesine imkân sağlayıcı harekattan doğrudan sonradan Kıbrıslı Türkler, 1 Ekim 1974'te Otonom Kıbrıs Türk Yönetimi'ni kurdu.
Ardından Kıbrıs Türklerinin mevki yapısını kökleştirme, kanun tasni ve aşırı partili düzene mürur kıl payı tecrübeler yaşamış yer aldığı Kıbrıs Türk Federe Devleti (KTFD) 13 Şubat 1975'te anons edildi.
KTFD Meclisi, 15 Kasım 1983'te oy birliğiyle almış yer aldığı müşterek kararla Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin (KKTC) kurulduğunu anons etti.
KKTC'nin ilanı, Kıbrıs Türk halkının Ada'daki politik yaşamını mevki olgusuyla dünyaya anons etmiş yer aldığı ehemmiyetli müşterek dönüm noktası olurken Kıbrıs Türk halkının şahıs kaderini atama ika hakkı da anons edilmiş oldu.
KKTC'de, 21-25 Aralık tarihlerinde Milli Mücadele ve Şehitler Haftası dolaysıyla, Kıbrıs Türk halkının varlık mücadelesinde yaşamını kaybedenler, merasim ve etkinliklerle anılıyor.
