Bakü
Azerbaycan hükümeti, 2. Karabağ Savaşı'nın bittiği 10 Kasım 2020'den itibaren tek zaman kaybeden alanda çalışmalara başladı. İşgal çağında 30 sene süresince Ermenilerce yıkma edilen ve süreduran bırakılan, ortak sene evvela de alevlenmiş çatışmaların yaşandığı bölge, bundan böyle "akıllı şehir" ve "akıllı köy" konseptli iskân birimlerinin, havalimanlarının ve yolların düz yazı edildiği, ekincilik alanlarının ekilmeye başlandığı ortak semt biçimine geldi.
İşgalden kurtarılan bölgeler, aradan sabık ortak yılda hararetli çalışmaların yapıldığı iri ortak şantiyeyi andırıyor. Bir sene evvela bölgenin emektar yollarında akıntı fail tanklar bundan böyle yerlerini iş makineleri ve kamyonlara bırakmış durumda. Bir yandan dünkü enfrastrüktür ve üstyapı projelerinin temeli atılırken başka yandan yapımı tamamlanan planlar hizmete giriyor.
Bölgede yaşama geçirilen önceki iri proje ise Fuzuli Uluslararası Havalimanı oldu. Temeli 14 Ocak 2021'de Cumhurbaşkanı İlham Aliyev kabilinden atık hava meydanı en erdemli arsıulusal standartlara makul yerine 8 ayda düz yazı edildi. "Karabağ'ın dünyaya oluşturulan kapısı" yerine vasıflandırılan havalimanının açılışı Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın da katılımıyla 26 Ekim'de yapıldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Fuzuli Uluslararası Havalimanı'na nazil önceki mevki başkanı oldu.
Yıl içinde temeli atık Zengilan ve Laçın havalimanlarında da prodüksiyon emek harcamaları sürüyor.
Göçmenlerin yurtlarına dönmesi ve Karabağ'da yaşamın yeninden canlanması, Azerbaycan hükümetinin öncelikleri ortada arsa alıyor.
Azerbaycan'da, göçmenlerin dede yurtlarına deveran süreci bulunan "Büyük Dönüş" düşüncesince meydana getirilen ameliyat şahsen Cumhurbaşkanı Aliyev'in yönerge ve denetimleriyle yaşama geçiriliyor. İşgalden kurtarılan yerlerin imarı düşüncesince 2021 mevki bütçesinden 2,2 bilyon manat (1,29 bilyon dolar) ayrıldı. Bu tutar yetmezse mevki ek tahsisat ayıracak.
Bölgedeki hepsi iskân birimleri karışma çağında ağız ağıza yıkma edilmiş bulunduğu düşüncesince yurt ve kentlerin baştan düz yazı edilmesi gerekiyor. Azerbaycan yönetimi site bazında önceki yerine Ağdam'ın baştan kurulmasını planlıyor. İşgal çağında "hayalet kent" biçimine dönüşen ve "Kafkasya'nın Hiroşiması" biçiminde vasıflandırılan Ağdam'ın master planı hazırlandı ve prodüksiyon emek harcamaları başladı. Ağdam, kısaca 3 sene sonradan 50 binden çok ferdin yaşayacağı çağcıl ortak site olacak.
Savaş derhal sonra önceki iskan Zengilan'daki 'Akıllı köy'de olacak
Hükümet, karye bazında ise önceki yerine Zengilan'ın Ağalı köyünü iskana açmayı hedefliyor. "Akıllı köy" konseptiyle baştan yapılandırılan Ağalı köyünde 200 bağımsız ev düz yazı ediliyor. Alternatif erke kaynaklarının, ekolojik sıtma ve zeki aydınlatma sistemleri ile düz yazı edilen köyün sene böylecene tamamlanması, 2022 başlarında ise önceki sakinlerinin köye yerleşmesi hedefleniyor.
"Akıllı köy"ün çabucak yanı başlangıcında ise Türk ve Azerbaycanlı yatırımcılarca ekincilik parkı projesi başlatıldı. Cumhurbaşkanları Erdoğan ve Aliyev kabilinden temeli atık Dost Agropark Akıllı Tarım Kampüsü'nde çağcıl teknolojilerle ekincilik faaliyetleri gerçekleştirilecek.
Ekin alanları, seralar, kocabaş efsanevi çiftliği ve semere bahçelerinin arsa alacağı ekincilik parkının hepsi evreleri tamamlandığında 500 insana istihdam sağlanması ve 100 milyon doların üzerinde ortak envestisman ekosistemi oluşturulması hedefleniyor.
20 bin hektar düzlük mayınlardan temizlendi
İşgalden kurtarılan alanlarda imarın önündeki en iri bariyer Ermenilerin döşediği mayınlar. Bölgede, Ermenilerce döşenen yüzbinlerce mayın bulunduğu kestirim ediliyor.
2. Karabağ Savaşı'nın bittiği 10 Kasım 2020'den bugüne denli kısaca 20 bin hektar düzlük mayın tasfiye uzmanlarınca tarandı. İşgalden kurtarılan alanlarda Ermenistan ordusunun döşediği kısaca 50 bin mayın ve patlamamış cephane kuvvetsiz bir duruma getirildi.
Kurtarılan yerler 30 sene sonradan baştan Azerbaycan'ın enerjisiyle aydınlandı
Azerbaycan hükümeti, kurtarılan yerlere cazibe aksettirmek düşüncesince çalışmalara daha harp bitmeme ederken başladı. Ülkenin cazibe iletiminden mesul kurumu Azernerji, sene içinde Laçın'ın Gülebird köyündeki emektar cazibe santralini vasıtasız geçirerek meşgul bir duruma getirdi. Açılışı 14 Şubat 2021'de meydana getirilen santral, işgalden kurtarılan alanlarda harp derhal sonra faaliyete sabık önceki çatı oldu.
Zorlu arsa ve kaba hava koşullarına karşın Fuzuli'deki Şükürbeyli dönüştürücü merkezinden Şuşa'ya 75 kilometrelik konveksiyon hattı düz yazı edildi. Bu hattın yapımı 73 devir sürerken Şuşa'da dünkü dönüştürücü merkezi düz yazı edilerek hizmete girdi.
İşgalden kurtarılan Cebrayıl, Fuzuli, Zengilan, Gubadlı ve Kelbecer'de de dönüştürücü merkezleri düz yazı edilerek faaliyete başladı. Şükürbeyli dönüştürücü merkezinden Zengilan'a mayınlı alanlardan, dağlık ve arızalı arazilerden sabık 110 kilometrelik, Daşkesen'den Kelbecer'e kaba kayalıklardan ve Murovdağ'dan sabık 70 kilometrelik geçek çekildi.
İşgalden kurtarılan Sukavuşan nahiyesinde 2 önemsiz ölçekli su cazibe santrali tamamlanarak hizmete girdi, Kelbecer'de düz yazı edilen benzeri santralci ise bitirilmek üzere.
Ağdam ilinde 2 dönüştürücü merkezi düz yazı edilmektedir ve buraya 35 kilometrelik cazibe hattı döşeniyor. Hem hattın aynı zamanda dönüştürücü merkezlerinin andıran günlerde faaliyete geçmesi bekleniliyor.
Elektrik hattı döşenen bölgelere, hatla baş başa fiber optikçi genel ağ hattı da çekildi.
Bölge dünkü yollarla örülüyor
Azerbaycan, kurtarılan yerlerin hepsi istikametlerinde dünkü karayolları düz yazı ediyor.
Azerbaycan ordusunun Şuşa'yı çevirmek düşüncesince dağlık ve ormanlık alanlardan izleme etmiş bulunduğu güzergahta düz yazı edilen ve "Zafer yolu" diyerek adlandırılan 101,5 kilometrelik karayolu tamamlandı ve faaliyete geçti. Fuzuli'den Şuşa'ya uzanan ikinci yolda ise imal emek harcamaları sürüyor.
Toğanalı-Kelbecer, Kelbecer-Laçın, Hudaferin-Laçın, Şükürbeyli-Hadrut, Fuzuli-Hadrut, Berde-Ağdam, Ağdam-Fuzuli, Naftalan-Talış ve Zengezur Koridoru'nun ortak parçasını oluşturacak Horadiz-Ağbend istikametinde sefer emek harcamaları sürüyor.
Yapımı tamamlanan ve devam eden karayollarının toplanmış uzunluğu 723 kilometre. Kelbecer ve Laçın illeri dahilinde de toplanmış uzunluğu 584 kilometre olacak yöntemler düz yazı ediliyor. Bölgedeki gerçek karayollarının 2025'e denli tamamlanması hedefleniyor. İşgalden kurtarılan alanlarda düz yazı edilen tünellerin toplanmış uzunluğu ise 62 kilometre. Yol imalatında 13 binden çok iştirakçi çalışıyor.
