Azerbaycan'ın Karabağ Savaşı'ndan sonradan Ermenistan ile arasındaki anlaşmazlıkları çözebilmek yerine hudut tespitlerinde ağırbaşlı teessürat çektiğini dile getiren Prof. Dr. Oktay, “İran'ın Dağlık Karabağ'a askeri iane etmiş bulunduğu ve ayrıca konvoylar biçiminde Azerbaycan arasından geçerek tırlar gönderilmiş bulunduğu ile ilgilendiren basında ağırbaşlı ortak gürültü süreci yaşandı. Buna da İran ile Azerbaycan arasındaki huzursuzluğun start noktası şekilde anlatım ediliyor. Daha sonradan İran basınında henüz baş döndürücü Azerbaycan - İsrail ilişkilerinden hareketle Azerbaycan'ın ortak ‘Siyonist' mutluluk bulunduğu anlatım edilmeye başlandı. Bu, Azerbaycan düşüncesince benimseme edilmektedir ortak boyut değil.
Son 2 aydır İran'da ismi konmayan, failleri bulunamayan sabotajlar ve suikastlar düzenleniyor. Bu suikastları İran'ın iddiasına gereğince Azerbaycan - İsrail ilişkileri sonucunda Azerbaycan'a konuşlanan İsrail ihsas örgütleri kabilinden yapılıyor. Buna yanıt da İran, Azerbaycan'a erinç kaba tedbirler almaya başladı” dedi.
Özellikle İran'da Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin seçilmesinden sonradan Azerbaycan'a erinç ağırbaşlı açıdan kaba davranışlar gösterilmeye başlandığına yer veren Prof. Dr. Oktay, “Bunun İran - Ermenistan ilişkilerine de yansıdığını görüyoruz zira Ermenistan Başbakanı Paşinyan biraz kere Ermenistan yetkilileriyle görüştü. 44 günce harp sonucunda 10 Kasım'da Moskova'da imzalanan barışma sonucunda Zengezur Koridoru'nda Azerbaycan ile Türkiye arasında ortak geçenek açılması periyodunu sonsuz hem Azerbaycan hem Türkiye gündeme getiriyor. İran ise bu koridoru çevrim dışı bırakarak Tahran, Erivan, Batum ve Emir yollarının devreye girmesiyle ilgilendiren Ermenistan yetkilileriyle sonsuz görüşüyor” gibi konuştu.
İran'da yaşanmış bulunan faili belgisiz suikastların ve Zengezur Koridoru'nun açılmasının, İran'a fikir yaşattığının altını çizen Prof. Dr. Oktay, bunu konkre ortak halde açıklamak yerine Aras Nehri süresince askeri tatbikatlar gerçekleştirdiğini kaydetti.
Prof. Dr. Oktay, Dağlık Karabağ Savaşı'nın arkası sıra İran'ın Güney Kafkasya'da tesirini kaybettiğini belirterek, “İran diyalekt açıdan izlemsel şekilde bölgedeki tesirini kaybetmesi endişesiyle faaliyetlerini artırmaya başladı. Güney Kafkasya'da, Türkiye - Azerbaycan etkinliği arttıkça İran bölgeden istifa etmek mecburiyetinde kalacak. Bu da İran'ın kuzeye açılan, adeta dem borusu bulunan Ermenistan sınırının riziko altında olmasını sağlıyor” ifadelerini kullandı.
İran'dan Azerbaycan'a fiili müdahalenin en sonuç belki bulunduğunu da ekleyen Prof. Dr. Oktay, “Diplomasi halis muhlis problemleri çözmeye muktedir. Fiili ortak engelleme olursa diyalekt açıdan harbe dönüşebilir. Çünkü İran ortak vahit tane İran'dan ibaret değil. İran'ın içinde şişman ortak Türk popülasyon yalan konusu. Bu İran açısından ağırbaşlı ortak başağrısı olur. Bunu bilmiş bulunduğu düşüncesince de doğrusu fiili ortak hareketten çoğalma askeri harekatlarla ve açıklamalarla süreci yürütmeye çalışıyor” değerlendirmesinde bulundu.
İran'ın 44 günce harp sürecinde Ermenistan'a iane ika dair sonuç aşama iştahlı bulunmasına karşın iç kamuoyunun tepkisinden ve başta Tebriz Türklerinin eylemlerinden çekindiği düşüncesince atılganlık edemediğini dile getiren Prof. Dr. Oktay, lakin Ermenistan basınına yansıyan bilgilere gereğince İran'ın bu süreçte İnsansız Hava Aracı (İHA) çevir sesi engelleyen sistemi Ermenistan'a özgülemek istediğini lakin Ermenistan'ın buna yanaşmadığını söyledi. Şimdi ise İran Zengezur koridorunun açılmasını engelleyebilmek düşüncesince Ermenistan yetkilileri ile temasa geçerek Zengezur'da ortak askeri üssü elde etmeye çalıştıklarını aktardı.
Mevlüt İşli - Yunus Özkan
