Madrid
İspanya tarihinin en ateş aylı sayfaları bulunan iç harp ve zorba Franco diyetinde herhangi ortak dü taraftan da (cumhuriyetçiler ve milliyetçiler) 200 bine DOĞRU can yaşamını kaybederken, bunların ortada cumhuriyetçilerden tahminî 130 bin can kurşuna dizilmişti.
Tarihsel Belleği Kurtarma Derneği (ARMH) adıyla çalışkanlık yayınlayan çıplak maşer örgütü, 2000 senesinde başlatmış bulunduğu ve bu vakte derece Leon, Burgos, Avila, Toledo, Sevilya, Valladolid kabil 30'dan ortak tomar şehirde dolgun mezarları açılış girişimini sürdürüyor.
Son kendisine Guadalajara şehir mezarlığında, 1940'ta kurşuna dizilerek öldürülenlerden 26 bireyin gömük bulunduğu ortak dolgun mezarda hafriyat başlatan ARMH, gündüz yüzüne çıkardığı insanoğlu kalıntılarının kimliklerini belirleme ettikten sonradan ailelerine teyit etmeyi hedefliyor.
"Mağdur aileler, katiyen içsel ve maddesel hasarlarının karşılığını almadı"
AA muhabirine mütekellim ARMH Başkan Yardımcısı Marco Gonzalez, şunları söyledi:
"Bugüne derece İspanya'da Franco dönemiyle dayalı tek muhakeme olmadı. Mağdur aileler, katiyen içsel ve maddesel hasarlarının karşılığını almadı. Mağdur ailelerin öz başlarına eskiden yaşadıkları dramı onarmaya çalışmaları, bununla ilgilenecek tek resmi ofisin bulunmaması ve elden çıplak maşer örgütlerine başvurmaları baş döndürücü üzücü."
İlk işlerinin 16 Ekim 1936'da azap gören ve öldürülüp minval kenarında ortak dolgun mezara bırakılan cumhuriyetperver 13 sivilin kemiklerini boşaltmak bulunduğunu özetleyen Gonzalez, şöyleki bitmeme etti:
"Dernek kendisine şimdiye derece 230 dolgun mezarı açtık. 1600 bireyin kimliğini kalıntılarından belirleme ederek bunları ailelerine teyit ettik. Ama bizim yaptığımız zorba Franco sürecinin denizinde elden ortak damla. Binlerce kaybolma insanoğlu var. Sorun, bu tip işlemleri ortak derneğe bırakmak. Bunu yapması müstelzim devlettir. Bu ailelerin yaralarını lahana sarması mesuliyeti devlete aittir."
Gonzalez, kıygın ailelerin başvuracağı tek resmi kasıntı olmadığını, ruh bilimsel dayanaklık etmek güçlü alamadıklarını vurgulayarak "Devlet elindeki olanakları kullanmalı. Arşivler, laboratuvarlar, kalıtım bilimi ve DNA bankaları bu kıygın ailelerin olanaklarına sunulmalı. Bizim yaptığımız elden fahri uzmanlarla kazılar ve analizler yapmış olup ortak biçimde acının dinmesine araştırma görevlisi olmak. Asıl dava devlette." niteleyerek konuştu.
"İspanyol devleti bizlere bulunan içsel borcunu tek biçimde ödemedi"
Mağdur ailelerden bir tanesi bulunan ve hem dedesini tıpkı zamanda kuzenini kaybeden Maria Angeles Ortega Gonzalo da "Kayıp bulunan eş üyelerimizin cesetlerinin bulunması bizim açımızdan en azından ortak iç rahatlama. Ama hepsi kayıplarımızı çıkartamıyoruz. Dedem ayrıksı ortak mezarlıkta ve çıkartılamıyor." niteleyerek konuştu.
Gonzalo, İspanyol devletinin kendilerine bulunan içsel borcunu tek biçimde ödemediğini belirterek şu ifadeleri kullandı:
"Bu derneğin (ARMH) icra ettikleri ile devletin icra ettikleri kıyaslanamaz. Çünkü devletin meydana getirdiği sıfır, tek şey. Bu madde İspanya'da hala tabu. Bu mevzuyla dayalı toplumda konuştuğunuzda da güya asırlar evvela yaşanmış, şu anda tek kalıntısı gömgök ortak nesne gibi. Devletin meydana getirdiği da aynısı. Biz derinliğine senelerdir el erki ile yönetiliyoruz ancak bu mevzuya hala raci yok. Çok can sıkıcı ortak nesne ancak böyle. Örneğin, Almanya'da Nazi zamanında olanlar ile burada olanlar aşağılık fevk ayrımsız ancak burada tek nesne yapılmadı. Bu alışılagelen ortak nesne değil."
Tek tutkusunun adaletin yerini bulması bulunduğunu vurgulayan Gonzalo, "Benim dedem ve kuzenim muharebeye katılmadı. Onları öldürdüler zira evlatları muharebeye katıldı. Fransa'ya uzaklaşmak istediler ancak yapamadılar. Onları kimin yakınma ettiği, kimlerin kurşuna dizdiği biliniyor ancak bunlar gündüz ışığına çıkartılmıyor. Biz konuşunca da bizlere 'provokatör' diyorlar. Burada (Guadalajara) baş döndürücü ortak tomar kurşuna dizilen oldu. Çok hırslı ortak şey." niteleyerek konuştu.
Diğer taraftan Portekiz'den fahri kendisine mevrut ve insanoğlu kalıntılarını çözümleme ederek kıygın ailelerin yakınlarının kimliklerinin belirleme edilmesine araştırma görevlisi bulunan Antropolog Flavia Teixeira da "İlk el hakeza ortak yerde fariza yapıyorum. Benim düşüncesince de şişman ortak sınama ve bu ailelere araştırma görevlisi olabilmek ortak onur." dedi.
Tarihi Bellek Yasası
İspanya'da 2007'de zamanın sol hükümeti "Tarihi Bellek Yasası" adıyla iç harp ve zorba Franco dönemlerinin izlerini silmeyi amaçlayan ve mağdurlara dayanaklık etmek vermeyi öngören evvel politik adımı atmıştı. Bu yasayla ülkede, zorba Franco sürecini övgücü hepsi figürler kaldırılmış, o devre ilişik sokaklara maruz adlar değiştirilmişti.
Bu kanun yardımıyla zorba Franco'nun kalıntıları da 24 Ekim 2019'da Valle de los Caidos isimli sanlı abide mezardan çıkartılıp, Madrid civarlarındaki eş mezarlığına taşınmıştı.
Ülkedeki bulunan sol ortak yönetim hükümeti de "Demokratik Bellek" adıyla emektar yasayı daha da geliştiren ortak kanun tasarısını Bakanlar Kurulunda onama yazar Meclise göndermişti. Ancak koalisyona haricen dayanaklık etmek verici Katalan ve Bask ayrılıkçı politik partilerin metni çıtırbom bulması ve muhalefetteki iyi partilerin ağız ağıza gönül rahatlığı çıkması zımnında tasarının oylanması daha Genel Kurula getirilemedi.
