Madrid
İspanya tarihinin en ateş gebe sayfaları bulunan iç harp ve zorba Franco diyetinde değme dü taraftan da (cumhuriyetçiler ve milliyetçiler) 200 bine benzeyen kişioğlu yaşamını kaybederken, bunların ortada cumhuriyetçilerden tahminî 130 bin kişioğlu kurşuna dizilmişti.
Tarihsel Belleği Kurtarma Derneği (ARMH) adıyla çalışkanlık yayınlayan çırçıplak maşer örgütü, 2000 senesinde başlatmış bulunduğu ve bu vakte derece Leon, Burgos, Avila, Toledo, Sevilya, Valladolid üzere 30'dan birlikte tomar şehirde şişman mezarları açım girişimini sürdürüyor.
Son yerine Guadalajara site mezarlığında, 1940'ta kurşuna dizilerek öldürülenlerden 26 bireyin gömük bulunduğu birlikte şişman mezarda hafriyat başlatan ARMH, çağ yüzüne çıkardığı insanoğlu kalıntılarının kimliklerini belirleme ettikten sonradan ailelerine doğrulama etmeyi hedefliyor.
"Mağdur aileler, katiyen içsel ve maddesel hasarlarının karşılığını almadı"
AA muhabirine mütekellim ARMH Başkan Yardımcısı Marco Gonzalez, şunları söyledi:
"Bugüne derece İspanya'da Franco dönemiyle alakadar tek muhakeme olmadı. Mağdur aileler, katiyen içsel ve maddesel hasarlarının karşılığını almadı. Mağdur ailelerin şahıs başlarına eskiden yaşadıkları dramı onarmaya çalışmaları, bununla ilgilenecek tek resmi ofisin bulunmaması ve çabucak çırçıplak maşer örgütlerine başvurmaları baş döndürücü üzücü."
İlk işlerinin 16 Ekim 1936'da azap gören ve öldürülüp tarz kenarında birlikte şişman mezara bırakılan cumhuriyetperver 13 sivilin kemiklerini boşaltmak bulunduğunu özetleyen Gonzalez, şu halde bitmeme etti:
"Dernek yerine şimdiye derece 230 şişman mezarı açtık. 1600 bireyin kimliğini kalıntılarından belirleme ederek bunları ailelerine doğrulama ettik. Ama bizim yaptığımız zorba Franco periyodunun denizinde çabucak birlikte damla. Binlerce zayi insanoğlu var. Sorun, bu tip işlemleri birlikte derneğe bırakmak. Bunu yapması müstelzim devlettir. Bu ailelerin yaralarını lahana sarması mesuliyeti devlete aittir."
Gonzalez, kıygın ailelerin başvuracağı tek resmi kasıntı olmadığını, ruhsal dayanaklık etmek üstelik alamadıklarını vurgulayarak "Devlet elindeki olanakları kullanmalı. Arşivler, laboratuvarlar, kalıtım bilimi ve DNA bankaları bu kıygın ailelerin olanaklarına sunulmalı. Bizim yaptığımız çabucak fahri uzmanlarla kazılar ve analizler yapmış olup birlikte halde acının dinmesine asistan olmak. Asıl dava devlette." sanarak konuştu.
"İspanyol devleti bizlere bulunan içsel borcunu tek halde ödemedi"
Mağdur ailelerden bir tanesi bulunan ve hem dedesini bununla beraber kuzenini kaybeden Maria Angeles Ortega Gonzalo da "Kayıp bulunan karı üyelerimizin cesetlerinin bulunması bizim açımızdan en azından birlikte iç rahatlama. Ama topu topu kayıplarımızı çıkartamıyoruz. Dedem bambaşka birlikte mezarlıkta ve çıkartılamıyor." sanarak konuştu.
Gonzalo, İspanyol devletinin kendilerine bulunan içsel borcunu tek halde ödemediğini belirterek şu ifadeleri kullandı:
"Bu derneğin (ARMH) bitirdikleri ile devletin bitirdikleri kıyaslanamaz. Çünkü devletin icra ettiği sıfır, tek şey. Bu özellik İspanya'da hala tabu. Bu mevzuyla alakadar toplumda konuştuğunuzda da neymiş asırlar evvela yaşanmış, şu anda tek kalıntısı tor birlikte obje gibi. Devletin icra ettiği da aynısı. Biz derinliğine senelerdir demokratlık ile yönetiliyoruz fakat bu mevzuya hala yapışık yok. Çok can sıkıcı birlikte obje fakat böyle. Örneğin, Almanya'da Nazi devrinde olanlar ile burada olanlar aşağılık üst ayrımsız fakat burada tek obje yapılmadı. Bu alışılagelen birlikte obje değil."
Tek tutkusunun adaletin yerini bulması bulunduğunu vurgulayan Gonzalo, "Benim dedem ve kuzenim harbe katılmadı. Onları öldürdüler zira evlatları harbe katıldı. Fransa'ya uzaklaşmak istediler fakat yapamadılar. Onları kimin yakınma ettiği, kimlerin kurşuna dizdiği biliniyor fakat bunlar çağ ışığına çıkartılmıyor. Biz konuşunca da bizlere 'provokatör' diyorlar. Burada (Guadalajara) baş döndürücü birlikte tomar kurşuna dizilen oldu. Çok hırslı birlikte şey." sanarak konuştu.
Diğer taraftan Portekiz'den fahri yerine mevrut ve insanoğlu kalıntılarını çözümleme ederek kıygın ailelerin yakınlarının kimliklerinin belirleme edilmesine asistan bulunan Antropolog Flavia Teixeira da "İlk kat hakeza birlikte yerde fariza yapıyorum. Benim düşüncesince de iri birlikte deneyim ve bu ailelere asistan olabilmek birlikte onur." dedi.
Tarihi Bellek Yasası
İspanya'da 2007'de zamanın sol hükümeti "Tarihi Bellek Yasası" adıyla iç harp ve zorba Franco dönemlerinin izlerini silmeyi amaçlayan ve mağdurlara dayanaklık etmek vermeyi öngören evvel siyasal adımı atmıştı. Bu yasayla ülkede, zorba Franco periyodunu övgücü topu topu figürler kaldırılmış, o devre ilgilendiren sokaklara maruz adlar değiştirilmişti.
Bu kanun yardımıyla zorba Franco'nun kalıntıları da 24 Ekim 2019'da Valle de los Caidos ünlü abide mezardan çıkartılıp, Madrid civarlarındaki karı mezarlığına taşınmıştı.
Ülkedeki bulunan sol ortak yönetim hükümeti de "Demokratik Bellek" adıyla emektar yasayı şimdi da geliştiren birlikte kanun tasarısını Bakanlar Kurulunda bildirme yazar Meclise göndermişti. Ancak koalisyona haricen dayanaklık etmek verici Katalan ve Bask ayrılıkçı siyasal partilerin metni çıtırbom bulması ve muhalefetteki iyi partilerin ağız ağıza dirlik çıkması zımnında tasarının oylanması hâlâ Genel Kurula getirilemedi.
