Bağdat
Dünya Bankası verilerine göre, gelirinin yüzdelik 90'ı petrole alakalı 40 milyon sözü geçen Irak, su ihtiyacının iri bölümünü Dicle ve Fırat nehirlerinden karşılıyor.
Ancak İran'ın başta yazları Irak'a müteveccih su akışını durdurması, tarafını değiştirmesi ve baraj inşaları Irak'ta hayatı negatif etkiliyor ve halkın tepkisine sebep oluyor.
İran'a müteveccih protestolar
Irak'ta 2018'in yazları sıcaklığın 50 dereceyi geçmiş olduğu güneydeki Basra'da sokaklara dökülen halk, suyu kestiği düşüncesince İran yönetimini gıcırtı etmişti. Bazı raporlara göre, İran topraklarından Irak’a cari bulaşık ve tuzlu sular da zirai bölgelerde yıkımlara defa açmış ve nice fellah memleketlerini bırakıp Basra şehir merkezine barhana buyurmak durumunda kalmıştı. İran'dan meydana gelen su kesintileri güzeşte yazları da Irak'taki Dicle ve Fırat nehirlerinde su düzeyinin gözle görülmekte halde azalmasına sebep olmuştu.
Irak'ın sunulan kalmış olduğu su kesintilerinden doğudaki Diyala halkı da ağırbaşlı manada etkileniyor. Tarım ve hayvancılıkla uğraşan Diyala vilayetinin su ihtiyacının tamamına yakını İran'a bağlı.
İran'ın uyguladığı su kesintilerinden Irak'ta etkilenen birlikte öbür semt de kuzeydeki Süleymaniye vilayetinde toprak meydan Derbendihan ve Dokan Barajı. İran, arada birlikte buraya mevrut su miktarını da kısıntı dolayısıyla gidiyor. Bu sebeple devir hin buralardaki su seviyesinde yüzdelik 70'lere vasıl eksilme oluyor.
Özellikle yazları ortaya çıkan bu sorun hem Irak merkezi yönetimini bununla birlikte Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'ni (IKBY) güç halde bırakıyor.
İran'daki Zagros Dağları'ndan doğan sular Irak’ta Dicle Nehri’ne katılıyor. Bu kaynakların en mühimleri kuzeyden güneye akıllıca sırası ile Küçük Zap, Diyala, Karkeh ve Karun Nehirleri. Bunların haricinde da gine bu kollara eklenmiş bulunan nice önemsiz taraf paradigma bulunuyor.
Bu kollardan birisi bulunan ve Diyala Nehri’ne eklenmiş bulunan Vind Nehri yazları İran kabilinden kesintiye sunulan kalıyor. Her sene haziran ayında süregelen ve ekim-kasıma denli bitmeme fail bu kesintiler dolayısıyla Diyala’ya ilişkin Hanekin ilçesi ve öbür yerler zirai bölgelerde ağırbaşlı sorun yaşıyor. Bu mesail zirai istihsal kaybı ve çölleşme tehlikesini de birlikte getiriyor.
İran başkaca Irak’ın anne su yatağı bulunan Dicle Nehri’ne eklenmiş bulunan ve İran’da doğan taraf çocuklar üstünde dip birlikte baraj inşasına başladı. Böylece İran'ın başta yazları Irak’a revan suları ya ağız ağıza yada iri miktarda kesmesi, doğrusu ağırbaşlı birlikte su derdi canlı Irak’ta su problemininin değişik derinleşmesine defa açtı.
- Irak, İran'ı arsıulusal mahkemeye kullanmak istiyor
Irak Su Kaynakları Bakanı Mehdi Reşid Hamdani, elan geçmiş meydana getirdiği birlikte açıklamada, İran'ı, Fırat ve Dicle nehirlerinin birleşmesi ile oluşan Şatt-ül Arap Nehri suyunun paylaşılmasını öngören 13 Haziran 1975 günlü Cezayir Anlaşması'na dönmeye çağırmıştı. Iraklı Bakan, İran'ın su tarafını değiştirmesini de eleştirmiş ve bunun arsıulusal sözleşmelere karşıt bulunduğunu belirtmişti.
Hamdani, güzeşte ilkgüz ayında da Irak resmi mevki televizyonuna meydana getirdiği açıklamada, "Dışişleri Bakanlığımız, İran'ı arsıulusal mahkemelerde yakınma buyurmak düşüncesince mukteza işlemleri tamamlamaya çalışıyor." ifadelerini kullanmıştı.
Bu arada Irak süresince İran'ın su yönetimine huzur politik birliğin olmaması da dikkati çekiyor. İran'a DOĞRU Şii politik ve silahlı gruplar, hükümetin İran'a huzur kelimesiz kalmasını istiyor ve bu yönde edisyon uyguladıkları tabir ediliyor. Ancak Irak'ın su yönetimindeki başarısızlıkları da probleminin birlikte bambaşka sebebi kendisine öne çıkıyor.
Saddam döneminden artan barajlar
Dicle ve Fırat nehirleri üstünde ayrışık amaçlarla beğenilen barajlar var. Dicle Nehri üstünde 1986'da faaliyete geçirilen Musul Barajı, Irak'ın en ehemmiyetli su yatağı olma niteliğine sahip.
Ayrıca Dicle Nehri üzerinde; Dokan, Derbendihan, Adhaim, Beduha, Dibis, Hemrin, Kut, Samara, Elvend ve Duhok Barajları da bulunuyor.
Fırat Nehri üstünde toprak meydan ve gine 1986'da mensur edilen Hadise Barajı da bu bölgedeki en iri baraj kendisine biliniyor. Nehir üstündeki öbür barajlar da Hirdiye, Ramadi ve Felluce.
Sözü edilen ve şu anda Irak'ın su ihtiyacını karşılayan barajların doğrudan bütünü Irak'ın yatık önderi Saddam Hüseyin yahut ondan evveli zamanlarda mensur edildi. Irak'ta 2003 Amerika işgalinden sonradan inşasına değişmeyen maruz fakat daha tamamlanmayan barajlar da mevcut.
İki ırmak üstünde mensur edilen barajların çoğunda ehliyetsiz enfrastrüktür ve bakımsızlıktan çevre canlılık üretimi aşırı kısıtlanmış ve bu barajlar yalnızca su terviç vazifesinde kullanılıyor. Bu sebeple Irak, İran kabilinden yandaki ülkelerden canlılık ithal ediyor yada değişik yöntemlerle canlılık ihtiyacını karşılamaya çalışıyor.
Eski Irak Su Kaynakları Bakanı Hasan Cenabi'ye göre, Irak'taki Dicle Nehri'nin su kaynağının yüzdelik 18'i İran'dan geliyor. Irak'a İran'dan mevrut salname su miktarı ise kestirmece 70 bilyon metreküp. Bu da Irak'ın su ihtiyacının yüzdelik 35'ine bedel geliyor.
Irak ile İran ortada sınırların baştan çizilmesi ve su yönetimi dair 13 Haziran 1975'te Cezayir Anlaşması imzalanmıştı. Saddam Hüseyin yönetimi İran'da Humeyni'nin iktidara gelmesiyle bu anlaşmayı lağvettiğini duyurmuştu. Ancak Irak'ın emektar cumhurbaşkanlarından Celal Talabani, bahis konusu anlaşmanın lağvedilmediğini açıklamıştı.
Mevcut Irak yönetimi ise anlaşmanın bazısı maddelerini baştan ayarlamak istese de İran buna yanaşmıyor ve bunun düşüncesince masaya oturmayı reddediyor.
