Tahran
176 ferdin yaşamını kaybetmiş yer aldığı vakayla ilgili, İran ile Ukrayna ortada suçluların cezalandırılması ve ödence ilişkin da barışma sağlanamadı.
İran, 3 Ocak 2020'de Amerika çeşidinden Bağdat Havalimanı'nda öldürülmüş Devrim Muhafızları Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani'nin öcünü benimseme buyurmak amacıyla 8 Ocak'ın geçmiş saatlerinde ABD'nin Irak'taki Ayn el-Esed Hava Üssü'nü onlarca füzeyle vurduğunu duyurdu.
Dünya bu vakası tartışırken tahminî 5 sayaç sonradan 06.18'de Tahran İmam Humeyni Uluslararası Havalimanı'ndan Ukrayna'nın başkenti Kiev'e kullanmak neredeyse havalanan Ukrayna Hava Yollarına ilgilendiren Boeing 737 tipi müşterek geçici uçağı kalkıştan endamsız müddet sonradan düştü.
İran ilkin "teknik arıza" dedi peşi sıra "füzeyle vurulduğunu" itiraf etti
Uçak'ta mevcut İran, Kanada, İngiltere, Ukrayna, İsveç, Hollanda ve Afganistan yurttaşı 176 insandan kurtulan olmadı.
İran ilkin olayın sebebinin uygulayım aksaklık bulunduğunu anlatım etti fakat Kanada Başbakanı Justin Trudeau ellerinde uçağın İran'a ilgilendiren roket ile ezbere vurulduğuna ilişikli kanıtlar bulunduğunu ve vakası aydınlatacak cevaplar beklediklerini söyledi.
İran Genelkurmay Başkanlığı, 3 güneş devam eden tartışmaların peşi sıra Ukrayna Hava Yollarına ilgilendiren uçağın "yanlışlıkla" roket vurma etmesi neticesinde düştüğünü itiraf etti.
Tahran yönetimi, tepik vatandaşlığı benimseme etmediği ve 63 İran-Kanadalıyı da İran yurttaşı adına hesapladığı düşüncesince 145 İranlının yaşamını kaybettiğini duyurdu. Yolcuların 81'i kadın, 70'i erkek, 15'i çocuk, bir tanesi de bebekti.
Zarif'ten "olayın kasti adına saklandığı" yorumu
Eski İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif, 26 Nisan 2021'de sızdırılan ahenk kaydında, mevzuyla alakalı şunları söyledi:
"Ukrayna uçağı 8 Ocak'ta vuruldu, ego 10 Ocak'ta meydana getirilen Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi toplantısına katıldım ve 'Dünya füzeyle vurulduğunu söylüyor, hakeza ise bunu açıklayın ki elbette hal bulacağımıza bakalım' dedim. Allah şahittir, bana anca iş ettiler ki sözde onlara sövme ettim. 'Ne demek? Git tivit at ve yalanla' dediler. 8 Ocak'ta füzeyle vurulduğunu biliyorlardı."
Dönemin İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, uçağın füzeyle vurulduğunun açıklanmasının peşi sıra Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy'i telefonla arayarak vakadan çevre kusur diledi. Zelenskiy itiraf üzerinde İran'dan ödence ve resmi kusur beklediklerini duyurdu.
Olayla alakalı kimesne cezalandırılmadı ve istifa fail olmadı
İran Devrim Muhafızları Ordusu Hava-Uzay Kuvvetleri Komutanı Tuğgeneral Emir Ali Hacızade ise uçağın cruise (seyir) füzesi adına algılandığını söyleyerek, "Özellikle Amerikalıların İran'da 52 yeri vuracaklarını açıklamasıyla atak ve defans birlikleri yüzdelik beniz alarma geçmişti." dedi.
Hacızade, "Ukrayna uçağının füzeyle düşürüldüğünü öğrenince ölmeyi diledim. Hadisedeki mesuliyeti benimseme ediyoruz. Boynumuz kıldan incedir. Yetkililerin hakkımızda alacağı rastgele muhtelif karara itaat edeceğiz." açıklaması yapmış oldu fakat karşı rastgele müşterek anket açılmadı ve vazifesini sürdürmeye bitmeme etti.
Eski Tahran Askeri Başsavcısı Gulam Abbas Türki, 7 Ocak 2021'de meydana getirdiği açıklamada, vakada detone yer aldığı belirleme edilen kişilerden hoppadak birinin mevkuf bulunduğunu, diğerlerinin kefaletle başıboş bırakıldığını bildirdi. Türki, 6 Nisan 2021'de ise uçağının düşürülmesi vakasına karıştığı iddiasıyla 10 İranlı izinli karşı savca düzenlendiğini açıklarken, iddianameye özellik bulunan kişiler, itham ve maksut cezalarla alakalı ise ayrıntı paylaşmadı.
İran'daki takım eksikliği dolayısıyla vakadan tahminî 7 ay sonraya denli açılamayan karakutu, araştırmaların yapılması düşüncesince 17 Temmuz 2020'de Fransa'ya gönderildi. Fransa ise okunması tamamlanan karakutuyu 23 Temmuz 2020'de İran'a iadeli etti. İran ve Ukrayna heyeti, ödence ilişkin 29-30 Temmuz 2020'de Ukrayna'da görüşmeler gerçekleştirdi.
İran ailelere 150 biner dolar ödence ödemeyi benimseme etti
İran, 30 Aralık 2020'de yaşamını kaybedenlerin rastgele birinin ailesine 150 bin dolar ödence ifa neticesinde aldı. Ukrayna Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Oleg Nikolenko ise İran medyasındaki habere ilişkin, ödenecek tazminatın ortalık ortada danışmalar neticesinde belirlenmesi icap ettiğini bildirdi. Ardından Yargı Erki Sözcüsü Gulam Hüseyin İsmaili, 15 Haziran 2021'de meydana getirdiği açıklamada kişi belirledikleri tazminatı ödeyeceklerini söyledi.
İran ile Ukrayna ve gayri devletler arasında; ödence ve gayri mevzularla alakalı meydana getirilen görüşmelerde uzlaşma sağlanamadı, ortalık birbirini suçlamaya bitmeme etti.
İran sonuncu tutanağı yayımladı
İran Havacılık Kurumu, uçağın vurulmasına bağlı 139 sayfalık sonuncu raporunu 17 Mart 2021'de yayımladı. Farsça ve İngilizce adına hazırlanmakta bulunan tutanağa göre, pervaz kadrosu ile cihannüma arasındaki enformasyon "başarılı" değildi, cerrah merkezden icazet almadan füzeleri ateşledi ve ilçe anına ilgilendiren paylaşılan sahneler doğru.
Uçağın kalkıştan endamsız müddet sonradan yükselirken kazaya uğradığının tasdik edilmiş yer aldığı raporda, pırtı cihazlarının ilçe durumunda bulunmuş yer aldığı fakat aceleci ulaşım kaydedicisinin bulunamadığı anlatım edildi.
Raporda, iklim defans sistemi operatörünün Ukrayna uçağını "düşman hedef" adına görmüş yer aldığı ve merkezin emirini beklemeden müşterek numara füzeyi fırlattığı, bunun peşi sıra sistemin cereyan halindeki maksata kilitlenerek ikinci füzeyi de fırlattığı kaydedildi.
Kazanın peşi sıra Ukrayna'nın temsilcileriyle yağız kutuların okunması düşüncesince düzentileme yapıldığı fakat Amerika yaptırımları dolayısıyla lüzumlu teçhizatın realizasyon edilemediği ve bu yüzden Fransa'ya gönderilmesi ilişkin uzlaşma sağlandığı hatırlatılan raporda, 4 ahenk kanalının bulunmuş yer aldığı ve seslerin kalitesinin güzel yer aldığı aktarıldı.
Raporda ayrıca, uçağa füzelerin vurma etmesiyle alakalı paylaşılan görüntülerin akilane olduğuna ve görüntüleri çekici ferdin düzenlilik güçlerince belirlendiğine ayraç edildi. Görüntüleri çekici ferdin müşterek yapım fabrikasında gümrük kolcusu olduğu, müşterek numara füzenin fırlatılmasını ve patlamayı gördükten sonradan el telefonu kamerasıyla uçaktan ve ikinci füzenin kez açmış yer aldığı patlamadan kaynak edinmeyi başardığı anlatım edildi.
Ukrayna tutanağa aksülamel gösterdi
Ukrayna Dışişleri Bakanı Dimitro Kuleba, meydana getirdiği açıklamada, ülkesinin tutanağa bağlı İran'a 90 sayfalık değerlendirme ve teklif gönderdiğini belirtti. Yayımlanan sonuncu raporun, uçağın düşürülmesine bağlı gerçekleri hıfız girişiminden ayrıksı müşterek obje olmadığını kaydeden Kuleba, İran'ın gerçekleştirdiği incelemenin arsıulusal standartlardan ırak bulunduğunu söyledi.
Kuleba, "Bu müşterek söylem değil, gerçekleri ortaya çıkarmayı değil İran'ı temize çıkarmayı amaçlayan müşterek yönlendirme koleksiyonudur." değerlendirmesinde bulundu. Kuleba, İran'ın sorumluluktan kaçmasına yahut gerçekleri örtbas etmesine müsaade vermeyeceklerinin altını çizdi.
Kanada mahkemesi İran'ı 107 milyon dolar tazminata mahkum etti
Kanada'nın Ontario eyaletinde tanıdık davada mahkeme, Ukrayna uçağını düşüren İran'ı 107 milyon dolar tazminata mahkum etti.
Ontario Yüksek Adalet Mahkemesinden Yargıç Edward Belobaba, 6 kurbanın varisleri çeşidinden paylaşılmak neredeyse 100 milyon dolarlık cezai ödence ödenmesine hükmetti. Yargıç Belobaba, kararında, eş üyelerine rehberlik, hizmet ve tesanüt kaybı düşüncesince 1 milyon dolar ile ateş ve ıstırap düşüncesince de 6 milyon dolar ödence davası ödenmesine değişmeyen verdi.
İran'ın dünya dışındaki mülk varlıklarına el konulacak
Davayı açan Shahin Moghaddam, Mehrzad Zarei, Ali Gorji ile İran'ın misillemesinden rahatsız bulunan ve isimlerini gizli markajcı gayri 3 ferdin avukatı Mark Arnold, CBC'ye meydana getirdiği açıklamada, ödence rakamlarının tahsili düşüncesince gerekeni yapacaklarını söyledi.
Arnold, kadrosunun Kanada ve dünya dışındaki İran varlıklarına el koyacağını, İran'ın ayrıksı devletlerde yer yağı tankerleri bulunduğunu ve ailelerin alacağını öğrenim buyurmak düşüncesince ahbaplık mücadelesine bitmeme edeceklerini anlatım etti.
