Avusturya'nın başkenti Viyana'da İran ile nükleer anlaşmanın tarafları Rusya, Çin, İngiltere, Fransa ve Almanya ortada zaman 5 ay aranın arkası sıra anlaşmaya geri dönüş müzakereleri yeniden başladı. Avrupa Birliği (AB) koordinatörlüğünde yapılacak yedinci dolaşma nükleer müzakerelerde, 2018 senesinde anlaşmadan ayrılan ABD'nin yeniden anlaşmaya dönmesinin yöntemleri aranacak. Tahran yönetiminin Washington ile direkt müzakere etmek istemediği müzakerelere Amerika yönetimi direkt katılmayacak.
Tahran yönetimi Viyana müzakerelerinin realist müşterek temelde yapılmasını ve namına müteveccih geçerli Amerika yaptırımlarının müşterek tane seferde ağız ağıza kaldırılmasını istiyor. Washington yönetimi ise İran'ın nükleer faaliyetlerini ve uranyum zenginleştirme işlemlerini nükleer anlaşmada belirlenen seviyeye çekmesini ve Tahran yönetiminin kayıt koymadan anlaşmaya geri dönmesini istiyor. İran'ın balistik roket faaliyetleri ve diyalekt tesiri ise ABD'nin imzalanacak nükleer anlaşmaya katmak istediği öteki madde başlıklarını kapsıyor.
ABD 2018 senesinde anlaşmadan çekilmişti
ABD ile İran ortada arsıulusal yaptırımların kaldırılması karşılığında Tahran'ın nükleer faaliyetlerinin düzenlenmiş bulunduğu ve teftiş dibine alındığı nükleer anlaşma, 16 Ocak 2016'da Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin (BMGK) onayıyla imzalanmıştı. İki diyar ortada ilişkileri azda olsa normalleştiren ve İran üstündeki yaptırımları kaldıran nükleer anlaşma Amerika Başkanı Donald Trump zamanında bozulmuştu. ABD'nin emektar Başkanı Donald Trump'ın kendisinden evveli hükümetin imzaladığı nükleer anlaşmayı ehliyetsiz görmesi ve Tahran yönetiminin roket faaliyetleri ve diyalekt tesirinin de anlaşmaya müdahale edilmesini istemesi dü diyar ortada krize sebep olmuştu. ABD'nin 2018 senesinde nükleer anlaşmadan müşterek tane yönlü şekilde çekilmesi ve İran'a ağırbaşlı hesaplı yaptırımlar uygulamaya başlaması nükleer anlaşmanın geleceğini zora soktu.
Kapsamlı Ortak Eylem Planı adı sunulan nükleer anlaşmadan çekilmeyen Tahran yönetimi ise, ABD'nin yaptırımlarına yanıt şekilde anlaşmanın namına verdiği müşterek adalet şekilde görmüş bulunduğu basamaklı uranyum zenginleştirme faaliyetlerine başlamıştı. Nükleer anlaşmanın yüzdelik 3,67 oranında tanımış bulunduğu uranyum zenginleştirme ve en aşırı 300 kilo uranyumu elinde tutabilme kuralını basamaklı şekilde arttıran Tahran yönetimi yüzdelik 20 ve yüzdelik 60 oranında uranyum zenginleştirmeye başlamıştı.
İran Atom Enerjisi Kurumu çeşidinden meydana getirilen sonuç açıklamada Tahran yönetiminin yüzdelik 20 oranında zenginleştirilmiş uranyum stokundan 210 kilo ve yüzdelik 60 oranında zenginleştirilmiş uranyum stokundan 25 kilograma eş bulunduğu belirtilmişti.
İran'ın küsurat nükleer faaliyetleri ve uranyum zenginleştirmesine bağlı 13 Ekim tarihinde mütekellim Amerika Dışişleri Bakanı Antony Blinken meydana getirdiği açıklamada, İran ile diplomatlık periyodunun değimsiz olması biçiminde Washington'un "diğer alternatifleri devreye saplamak düşüncesince apiko olduğunu" söylemişti.
İran ile 4+1 devletleri ortada evvel şekilde 6 Nisan tarihinde süregelen nükleer anlaşmaya geri dönüş müzakerelerine, İran'da gerçekleşen Cumhurbaşkanlığı seçimleri zımnında boşluk verilmişti.
Aynur Sena Çabuk
