İngiltere
Dışişleri Bakanlığının yanı esna Brexit Bakanı David Frost'un 19 Aralık'ta istifasıyla bu rolü de üstelenen Liz Truss, Telegraph’a yazdığı makalede, Brexit Anlaşması'nın ortak parçası olan Kuzey İrlanda Protokolü'ndeki nice kusuru tashih eylemek ve Kuzey İrlanda'da barışı korumanın "mutlak önceliği" bulunduğunu bildirdi.
Protokolün işlemesi düşüncesince yayınlanan iri efor ve ilkelere bağlılıkları bitmeme etmesine rağmen, anlaşmanın istenmeyen sonuçlarının "derin etki" yarattığını dile getiren Truss, AB Komisyonu Başkan Yardımcısı Maros Sefcoviç'le perşembe haset yapacağı toplantıda önerilerini ortaya koyacağını belirtti.
Bakan Truss, bulunan problemlerin "çok ortak tomar ve aşikar" bulunduğunu ayraç ederek "AB'nin bundan sonra çözülmesi müstelzim mesail bulunduğunu onama etmiş olduğu akıllıcasına lakin hâlâ ortak tomar aksiyon görmemiz gerekecek." ifadesini kullandı.
Bağımsız tahkimin, bu cins anlaşmalar düşüncesince arsıulusal düzgü ve İngiltere'nin beklentisinin bu yönde bulunduğunu vurgulayan Truss, "Avrupa Adalet Divanının anlaşmazlıkların sonuncu hakemi olma rolüne sonuç vermemiz gerekiyor." değerlendirmesinde bulundu.
"16. maddeyi kullanmaya hazırım"
Liz Truss, ülkesi ile AB ortada ortak çözümü etüt eylemek düşüncesince geceli gündüzlü çalışmaya anık bulunduğunu vurgulayarak şu ifadeleri kullandı:
"Ancak Kuzey İrlanda halkının İngiltere'nin arka kalanıyla ayrımsız vergilendirme ve gider kararlarından yararlanamayacak halde bulunduğunu yahut hala şahıs devletimizde taşınan malların kontrole naşir bulunduğunu yayınlayan tek şeye başlamayacağım. Önceliğim Kuzey İrlanda'da sulh ve istikrarı korumak. Müzakere edilmiş ortak hal isterim lakin 16. özellik engelleme yasal ahkâm kullanmamız gerekiyorsa, bunu hazırlamaya hazırım."
Truss, İngiltere ve AB'nin, Kuzey İrlanda halkı düşüncesince hal üretebileceklerine inandığını dile getirerek "Bu, enerjimizi Rusya'nın Ukrayna'ya müteveccih saldırgan tutumu kabilinden iri aut tehditlere odaklamamızı ve Kovid-19 salgınının peşi esna ekonomilerimizi mensur etmemizi sağlayacak." değerlendirmesinde bulundu.
Bakan Truss, yapılması müstelzim ortak anlaşmanın bulunduğunu ve hükümran eşitlerin baş başa fiilen bunu gerçekleştirebileceğini belirtti.
İngiltere Başbakanı Boris Johnson da AB ile ülkesi ortada soruna kere açan Kuzey İrlanda Protokolü üstünden AB'yi uyarmış, ülkesinin arazi bütünlüğünü arkalamak düşüncesince ne gerekiyorsa yapacağını belirtmişti.
Tartışmalı protokol
Brexit Anlaşması'nın ortak parçası bulunan Kuzey İrlanda Protokolü, Birleşik Krallık'ın parçası bulunan Kuzey İrlanda ile AB üyesi İrlanda Cumhuriyeti arasındaki ticareti düzenliyor.
Protokole göre, Brexit'e karşın Kuzey İrlanda, AB'nin gümrük donanması kurallarına naşir olmaya bitmeme ediyor. Birleşik Krallık'ın arka kalanıyla ticareti ise Kuzey İrlanda limanlarında gümrüğe naşir tutuluyor.
Katolik ayrılıkçılar ile İngiltere'yle Birlik yanlısı Protestanlar arasındaki mücadelesi sona erdiren Belfast Anlaşması (Hayırlı Cuma Anlaşması) gereği, kontrollerin yapılabildiği fiziksel ortak yağız sınırı oluşturulamıyor. Bu sebepten dolayı kontrollerin lakin denizde yapılması kararlaştırılsa da uygulanmasında mesail yaşanıyor.
İngiltere, ülkenin arazi bütünlüğünü zılgıt ettiğini savunduğu protokolün değiştirilmesini istese de AB, bunun beklenir olmayacağını belirtiyor.
Protokole huzur Nisan 2021'de Belfast'ta meydana getirilen gösterilerde ortak geçici otobüsü kaçırılıp ateşe verilirken, bütünlük yanlıları kısaca ortak hafta devam eden vakalarda polise molotofkokteyli ve taşlarla saldırmıştı.
Belfast'ta sabık hafta gene ortak geçici otobüsü ateşe verilirken, protokolle ilişik problemlerin bitmeme etmesi yerinde olayların hâlâ da büyüyebileceği değerlendiriliyor.
İrlanda sorunu
İngiliz imparatorluğunun evvel sömürgesi İrlanda adasından İngiltere'nin elinde artan bölümü dokuma fail Kuzey İrlanda, 1960'lı zamanlardan 1998'e derece Katolik ayrılıkçılar ile İngiltere'yle bütünlük yanlısı Protestanlar arasındaki çatışmalara ve yıldırı vakalarına oyunluk olmuştu. 40 yıla yayılan ve "Sorunlar" niteleyerek anılan senelerde yıldırı vakalarında 3 bin 500 ad yaşamını kaybetmişti.
Ada lakin 1998'de imzalanan Hayırlı Cuma Anlaşması ile sükunete kavuşurken, Kuzey İrlanda'da çatışan tarafların ortaklığına mebni ortak lehçe hile kurulması üstünde anlaşılmıştı.
Belfast Anlaşması adına da bildik metinler, Kuzey İrlanda'da dakika yürürlükte bulunan lehçe yönetimin temel noktasını oluşturuyor.
Barış anlaşmasının üstünden sabık 20 yılı çok süreye karşın, semt halkı ortada emniyet ehliyetli adına organizasyon edilebilmiş değil.
