Trabzon
Osmanlı padişahlarından Fatih Sultan Mehmet'in Trabzon'u fethederken karaca ordusunun kullandığı güzergah ile 2400 sene ilk Pers prensi dü ahi arasındaki harbe eklenen yüklü askerlerin yürümüş olduğu ve senelerdir araştırılıp belirleme edilemeyen rota, TÜBİTAK'ın desteği ile bilirkişi akademisyenlerce araştırılarak firez yolu yerine turizme kazandırılacak.
Tarih süresince muhtelif medeniyetlere ev sahipliği karşılayıcı Karadeniz Bölgesi, ehemmiyetli harp ve fetihlere de şehadet etti.
Günümüzden 2400 sene ilk Pers prensi Kyros'un iktidarı ele almak düşüncesince ağabeyi 2. Artakserkes ile meydana getirdiği Kunaksa Savaşı'nda desteğe çağırdığı 10 bin yüklü askerin kullandığı güzergah ile 1461 senesinde Trabzon'u fetheden Fatih Sultan Mehmet'in karaca ordusunu yürüttüğü güzergahı belirleme buyurmak talip bilgelik insanlarınca emek vermek başlatıldı.
Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. İsmail Köse'nin yürütücülüğünü üstlendiği "M.Ö. 401-400 senesinde Onbinler'in ve 1461 senesinde Fatih Sultan Mehmet'in Karadeniz'e finiş güzergahlarının belirleme edilerek modellendirilip coğrafi işaretle belirlenmesi" projesi, AB destekli COST Aksiyonu Bilim ve Teknolojide Avrupa İşbirliği Programı-SEADDA kapsamında KTÜ Teknoloji Transferi Uygulama ve Araştırma Merkezi'nin katkısıyla hazırlanarak TÜBİTAK'a sunuldu.
TÜBİTAK çeşidinden onama edilen plan kapsamında Trabzon, Gümüşhane ve Bayburt'taki harp ve fetih rotaları, KTÜ'den harita mühendisi Prof. Dr. Ebru Çolak ve Prof. Dr. Fevzi Karslı, Eski Çağ tarihçisi Doktor Öğretim Üyesi Osman Emir, Osmanlı tarihçisi Doktor Öğretim Üyesi Miraç Tosun, Trabzon Üniversitesi'nden coğrafyacı Prof. Dr. Yavuz Akbaş, Uşak Üniversitesi'nden kazı bilimci Prof. Dr. Birol Can ile Gümüşhane Üniversitesinden Doç. Dr. Metin Aksoy'un arsa almış olduğu grup çeşidinden ortalık çalışmasıyla 2 sene içinde belirleme edilerek tescillenecek.
Köse, AA muhabirine, zamanı İpek Yolu'nu havi ticari kez ağının bire ortak sürede dü tarihî hadiseye de şehadet yaptığına dikkati çekerek, bunlardan ilkinin 2400 sene ilk Pers prensleri arasındaki hükümdarlık kavgası dolayısıyla başlamış olan ve bugünkü Irak topraklarında meydana gelen Kunaksa Savaşı, ötekinin de 1461 senesinde Fatih Sultan Mehmet'in Trabzon'u kurtarılışı bulunduğunu söyledi.
Pers prensi Kyros'un iktidarı ele almak düşüncesince ağabeyi 2. Artakserkes ile meydana getirdiği muharebede içmek düşüncesince 10 bin yüklü er kiraladığını fakat prens Kyros'un muharebede ölümüyle binlerce yüklü askerlerin devir dolayısıyla geçerek halas yürüyüşü başlattığını özetleyen Köse, yüklü askerlerin Bağdat civarlarındaki Kunaksa'dan Trabzon'a derece çıkan güzergahı kullanarak ülkelerine dönmeye çalıştığını aktardı.
Köse, Fatih Sultan Mehmet'in de Trabzon'u fethe gelirken ordusunun kimi noktalarda, Kunaksa Savaşı'ndaki yüklü askerlerinin izleme etmiş olduğu rotayı izlediğine dikkati çekerek, "Fatih Sultan Mehmet, Sivas Koyulhisar ve Gümüşhane üzerinden, gene bire ortak şekilde, kendisinden 18 çağ ilk Onbinler'in izleme etmiş olduğu rotayı izlemiştir. Rotanın kimi bölgeleri aynı, kimi bölgeleri farklıdır. Bunu birlik yerine belirleme buyurmak lazım. Fatih'in kronikçisi Tursun komutan yanındadır. Fatih'in Gölçayır'a geldiğini ve Sultan'ın otağının burada kurduğunu ve Trabzon'un kuşatıldığını biliyoruz. Hangi güzergah izleme edildi, kesme yerine bilemiyoruz. Yıllardır bu söylenir lakin birlik yerine belirleme edilmiş değil." niteleyerek konuştu.
Söz konusu zamanı güzergahın, ilkin 1800'lü senelerden itibaren Batılı tarihçilerin, araştırmacıların ve arkeologların bolca dikkatini çektiğini dile getiren Köse, bu güzergahı birlik yerine belirleme buyurmak ve turizme vermek düşüncesince ortak plan hazırladıklarını kaydetti.
Hem resmi yerine çalışabilmek hem finansman hatırlamak düşüncesince TÜBİTAK'a başvurma ettiklerini tamlayan Köse, "Ülkemizde buna benzeri Milli Mücadele Yolu, Frig Yolu denli rotalar mevcuttur. Onbinler'in intikal rotası, Fatih'in fetih rotası halinde turizme de kazandırabilmek, yerli halkın bu araçla hesaplı girdi elde etmesi, Gümüşhane, Bayburt dalında dağlık alandaki uzvi mamüllerin ekonomiye kazandırılması düşüncesince bunların belirleme edilmesi lazım. Bizim projemiz de birlik budur." ifadelerini kullandı.
2 sene sürmesi bekleniyor
Projenin 2 sene süreceğini ve grup yerine iş kısmı yaptıktan sonradan sahada tetkik yapacaklarını özetleyen Köse, Trabzon, Gümüşhane ve Bayburt'u havi ve bir çok dağlık araziden oluşan kuş uçumu yerine kestirmece 200 kilometrelik ortak bölgede emek vermek yürüteceklerini kaydetti.
Onbinler'in Soğanlı Dağları'nı, Zigana Dağı zirvelerini geçmiş olduğu zamanın mayıs ayı, Fatih Sultan Mehmet'in geçmiş olduğu zamanın de orak ayı sonu, ağustos başı olduğuna ayraç fail Köse, "Bu zamanlarda o alanı gitmek lazım. Denizi görebileceğimiz alan alanları bulacağız. Sonra gerçekleri, zamanı kaynakları ve satıh şekillerini, coğrafi ve kazı bilimsel niteliklerini kullanarak intikal rotalarını belirleme ederek haritaya işleyeceğiz. Modellemeden mesul hocamız harita üstünden bunu işleyecek. Net toprak ve ortalık çalışmalarıyla bu rotalar görülebilecek." değerlendirmesini yaptı.
Köse, çalışmanın sonucunu kitaplaştırıp Türkçe, İngilizce ve Almanca neşriyat yapacaklarını belirterek, laflarını şöyleki tamamladı:
"Bu biçimde hem yöreyi tanıtacağız hem üniversitemize hem de bölgemize yardım sağlayacağız. Bu çalışmayla ortak seçenek yaratılabilir. Trabzon'da Onbinler'in intikal güzergahı Sümela Manastırı'na yakın. Dolayısıyla burayla bütünleşmiş bir duruma getirilebilir. 2008 yılından günümüze bölgede meraklı lisanslı ülkesel emare yerine da gezdim. Gerek gezim gerekse gezinsel aktivitelerle ait sorunlara bizzat kanıt oldum. Yıllardır 'turistlerin Trabzon'da çok tutulamadığı' şikayetlerin başlangıcında gelir. Eğer turistleri bu yolda yürütebilirsek onları hâlâ çok tutabiliriz, kentin gezim gelirine yardım sağlayabiliriz."
