Istanbul
Etiyopya'da ordunun başkaldırıcı Tigray Halk Kurtuluş Cephesi'ne (TPLF) dirlik başlatmış bulunduğu askeri operasyon, müşterek numara senesinde şiddetlenerek topu topu ülkeyi zılgıt fail müşterek iç muharebeye dönüştü.
TPLF'nin 4 Kasım 2020'de Kuzey Komutanlığına icra ettiği saldırıyla başlamış bulunan çatışmalar, başkaldırıcı grubun Amhara ve Afar eyaletlerinde ilerlemeye başlaması ve başka müşterek başkaldırıcı takım bulunan Oromo Kurtuluş Ordusu'yla (OLA) meydana getirilen ittifakın peşi esna hükûmet merkezi Addis Ababa'yı zılgıt değer duruma geldi.
Hükümet, dün, halkı TPLF tehdidinden arkalamak düşüncesince yılgı çözüm anons ettiğini ve başkentin güvenliğini iletmek düşüncesince Barış ve Güvenlik Yönetim Bürosu birliklerinin kurulduğunu açıkladı.
TPLF'nin izlemsel konumda mevcut Dessie ve Kambolcha kentlerini ele geçirmesi sonrası hükûmet merkezi Addis Ababa'ya ilerleyeceğine müteveccih endişeler kalık durumda.
Başbakan Ahmed ile TPLF arasındaki akse 2018'de başladı
Bir devre iklim siyasetinde çalışan çelim bulunan TPLF, Başbakan Abiy Ahmed'in 2018'de başa gelmesinden sonradan ülkenin en iri budunsal grupları bulunan Amhara ve Oromoları iktidarda temessül fail partilerle siyasal cenk içerisine girdi.
Güney, Amhara, Oromiya ve Tigray eyaletlerindeki domestik partilerin oluşturduğu Etiyopya Halkları Devrimci Demokratik Cephesi (EPRDF) koalisyonunu lağveden Ahmed, şimdi sonradan millî Refah Partisini (PP) kurdu.
Yeni partiye katılmayı reddeden TPLF, domestik seçimleri vaktiyle düzenledi, umumi seçimleri erteleyen Abiy Ahmed ve hükümetinin ise evlilik dışı bulunduğunu anons etti.
Çatışmalar, 4 Kasım'da başladı
Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed, 4 Kasım 2020'de, TPLF'nin alanda mevcut askeri üsse atak düzenlediğini açıklayarak askeri ameliyat başlattıklarını anons etti.
TPLF'den kimi yetkililer, ilkin saldırıyı Etiyopya ordusunun yaptığını, kimi yetkililer ise kendileri saldırmadan ilkin Etiyopya ordusunun atak hazırlığında bulunduğunu söyledi.
Hükümet, ayrımsız çağ zahmetli generalleri göreve çağırırken, TPLF Başkanı Debretsion Gebremichael, federal hükümetle uzlaşabilmek düşüncesince Afrika Birliği'nden aralık dedektör olmasını istedi. Etiyopya, bu aralık buluculuk teklifini reddetti.
İlk kırım 9 Kasım'da yapıldı
Etiyopya İnsan Hakları Komisyonu (EHRC), Tigray eyaletinin Maikadra nahiyesinde 9 Kasım'da meydana getirilen katliamda, Amhara ve Wolkait budunsal gruplarına mensup minimum 600 sivilin öldürüldüğünü açıkladı.
EHRC, katliamın Tigray deneyimsizlik grubu yerine aşina "Samri" kabilinden domestik manşet güçleri ve milislerin yardımı ile yapıldığını belirtti.
Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Yüksek Komiseri Michelle Bachelet ise Maikadra katliamının "savaş suçu" sayılabileceğini dile getirdi.
TPLF güçleri, 14 Kasım'da Amhara eyaletindeki dü havaalanına, devrisi çağ Eritre'nin başkenti Asmara'daki havalimanına füze saldırısı düzenledi.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, 18 Kasım'da Tigray dalında çatışmaların ortada artan Türk vatandaşlarının dip girişimler kararı Addis Ababa'ya getirildiğini duyurdu.
Ordu, 29 Kasım'da Mekelle'yi ele geçirdi
TPLF'nin Kuzey Komutanlığına saldırması zımnında iri çıban meydan Etiyopya ordusu, aylarca dayanak aldığını gizlediği bitişik Eritre'yle TPLF'yi kent merkezlerinden çıkarmaya başladı.
Etiyopya ordusu, 29 Kasım'da Tigray’ın başkenti Mekelle’yi ele geçirdi.
Etiyopya'daki çatışmaları punt bilici Sudan, 31 Aralık 2020'de, Etiyopya'nın ilave ettiğini gelecek sürdüğü Faşka sahasını baştan ele geçirdiğini açıkladı.
Aralarında emektar bakanların da bulunduğu TPLF'den 9 adı 6 Ocak'ta gözaltına meydan Etiyopya ordusu, 8 Ocak'ta ise TPLF kurucularından Sibhat Nega'yı gözaltına aldığını duyurdu.
Etiyopya birlikleri, TPLF üyesi ve emektar Dışişleri Bakanı Seyoum Mesfin'i 13 Ocak'ta askeri operasyonda öldürdü.
Eritre kuvvetleri katliamla suçlandı
Etiyopya hükümeti, 12 Şubat'ta ordunun operasyonu esnasında hanımefendilerin tecavüze uğramış bulunduğu iddialarını onama etti.
Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International), 26 Şubat'ta Eritre kuvvetlerinin, Aksum şehrinde yüzlerce sivili katlettiğini bildirdi.
BM ve Etiyopya hükümeti, 25 Mart'ta Tigray bölgesindeki kırım iddialarıyla ilgilendiren eş anket başlattı.
Başbakan Abiy Ahmed, arsıulusal baskıların peşi esna 26 Mart'ta kuzeydeki isyancılara müteveccih askeri operasyona dayanak verici Eritre birliklerinin Etiyopya'dan çekileceğini duyurdu.
BM, 16 Nisan'da çatışmalar zımnında alanda 150 ferdin açlıktan hayatını kaybettiğini açıkladı.
TPLF ve OLA, "terör örgütü" anons edildi
Etiyopya Halkların Temsilcileri Meclisi, 6 Mayıs'ta TPLF ve Oromo Kurtuluş Ordusunu "terör örgütü" anons edilmesi kararını onayladı.
26 Mayıs'ta Tigray eyaletinde kurulan iare hükümet mensubu 22 sivilin, TPLF üyelerinin saldırısı kararı yaşamını kaybetmiş bulunduğu bildirildi.
Etiyopya’da binlerce eş 20 Mayıs'ta ABD’nin iklim siyasetine dahil ettiğini savunarak tanıtım gösterisi düzenledi.
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, 8 Haziran'da Etiyopya'da hükümet ile domestik güçler ortada çatışmaların yaşandığı ülkenin kuzeyinde mevcut Tigray bölgesi düşüncesince "kıtlık" uyarısında bulundu.
BM, 9 Haziran'da Etiyopya'nın Tigray dalında isyancılara dirlik başlatılan askeri operasyona Eritre kuvvetlerinin beraberinde Somalili askerlerin de katıldığına bağlı bilgelik bulunduğunu açıkladı.
Etiyopya, biricik cepheli mütareke anons etti
Afrika Birliği, 17 Haziran'da Etiyopya'nın Tigray dalında planlı askeri ameliyat esnasındaki insanoğlu hakları ihlallerine bağlı soruşturmayı başlattı.
Etiyopya hükümeti, 28 Haziran'da isyancıların ele geçirdiği gelecek sürülen Tigray dalında biricik cepheli mütareke anons etti.
TPLF, 5 Temmuz'da felek tuttuğu baş döndürücü sayıda federal kalaba askerini arama dibine almış bulunduğu Tigray'ın başkenti Mekelle'ye getirdi.
BM, 7 Temmuz'da Etiyopya'nın kuzeyindeki çatışmalar zımnında Tigray, Afar ve Amhara eyaletlerinde 5,5 milyon ferdin açlık riskiyle dirlik karşıya bulunduğunu bildirdi.
Etiyopya'da 21 Haziran'da planlı 6'ncı umumi seçimleri iktidardaki Refah Partisinin kazanılmış bulunduğu 10 Temmuz'da duyuruldu.
Sudan, dayanak vermekle suçlandı
Etiyopya'nın Moskova Büyükelçisi Alemayehu Tegenu, 2 Ağustos'ta, Sudan'ın Etiyopya'nın kuzeyinde ve batısındaki isyancıları desteklediğini, "terörü" beslediğini kanıt etti.
TPLF, 6 Ağustos'ta Amhara eyaletindeki zamanı Lalibela kentini ele geçirdi.
Başbakanı Ahmed, 10 Ağustos'ta topu topu vatandaşları "orduya katılmaya ve kuzeyde ilerleyişini sürdüren başkaldırıcı TPLF'ye dirlik savaşmaya" çağırdı.
Etiyopya hükümeti, 30 Eylül'de ülkede çalışkanlık yayınlayan BM mensubu 7 insanca iane görevlisini iç işlerine karışmakla suçlayarak "istenmeyen kişi" anons etti ve 72 saatte ülkeyi vazgeçme etmelerini istedi.
Etiyopya ordusunun 18 Eylül'de Tigray alanına düzenlemiş bulunduğu iklim saldırısı kararı minimum 3 ferdin öldüğü öne sürüldü.
TPLF, 30 Ekim'de Amhara eyaletindeki izlemsel Dessie kentini ele geçirdiğini duyurdu.
İnsani akse büyüyor
BM'ye göre, Tigray'da nüfusun yüzdelik 90'ına karşılama fail 5,2 milyon kişi, insanca desteğe eksikli durumda.
Çatışmalarda binlerce eş yaşamını kaybederken, açık ölmüş sayısı belirleme edilemiyor.
Milyonlarca sivil, ağırbaşlı besin güvenliği problemi yaşarken, beniz binlerce eş yokluk benzeşim durumla dirlik karşıya. Çatışmalardan en baş döndürücü etkilenen eğin bulunan çocuklarda ise aceleci çıtırbom tagaddi problemi gözlemleniyor.
Sadece Tigray'da çatışmalar zımnında 2 milyon eş yerinden olurken, Afar'da ise 100 bin eş barhana etti. Etiyopya'nın Tigray bölgesindeki çatışmalardan kaçarak Sudan'a sığınanların sayısı 80 bine yaklaştı.
