İstanbul
Çarlık Rusyası'yla verdiği mücadelesinde efsaneleşen, arkadaş antagonist her insanın saygısını ele geçiren "Kafkas Kartalı" unvanlı Şeyh Şamil, vefatının 151. senesinde anılıyor.
AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, Kuzey Kafkasya halklarının politik ve dini lideri Şamil, Dağıstan'ın Gimri köyünde 1797'de dünyaya geldi. Şeyh Şamil, arkadaşları ile ilim bellemek düşüncesince Irak'a giderek, Türkiye'de "Mevlana Halid-i Bağdadi" namına tanıdık Nakşibendi Şeyhi Mevlana Halid-i Şehrezori'den tefsir, hadis, fıkıh, islam gizemciliği kadar dini ulum ile edebiyat, gün ve bilim bilgilerini öğrendi. Şehrezori, öğrencisi Şeyh Şamil'e hilafet de vererek, onu Kafkasya'ya gönderdi.
Şamil, Çarlık Rusyası'nın, Kafkasya'daki Müslüman milletleri boyunduruk dibine bildirme ika politikasına gönül rahatlığı Kafkasya'nın özgürlüğü düşüncesince harp verenlere katıldı.
Nakşibendi-Halidi Şeyhi İsmail Şirvani'ye bağlanarak hilafet aldıktan sonraları 1823'te Dağıstan'a dönen Şeyh Şamil'in arkadaşı Molla Muhammed, 1829'da Gazavat hareketinin liderliğine seçildi. Molla Muhammed, Müslüman Kafkasya halklarını Ruslar'a gönül rahatlığı cihada çağırma fail müşterek deklerasyon yayımlayarak harekete geçti.
Şeyh Şamil, "imam" ve "gazi" unvanlarıyla anılan Molla Muhammed'in en ehemmiyetli yardımcısı oldu. Molla Muhammed, 20 Kasım 1832'de Ruslarla meydana getirilen harpte yaşamını kaybederken, Şeyh Şamil ağırbaşlı gaileli kurtuldu.
35 sene harp etti
Ruslar, bu vakadan sonraları Dağıstan'da direnç hareketinin sona erdiğini düşünürken, Molla Muhammed'in namına lider seçilen Hamza Bey (Hamzat Bek) mücadeleyi sürdürdü. Hamza Bey'in 19 Eylül 1834'te müşterek suikast kararında öldürülmesinin arkası esna Şamil, Avar uleması ve doğacak gelenleri kabilinden lider seçildi.
Kafkasya'daki halklar, Şamil'i lider seçerek, derneşik müşterek cıvıl cıvıl kurulmasını sağladı. Şeyh Şamil, imamet icra ettiği 1834'ten 1859 yılına kadar, Çarlık Rusyası'nın askeri gücünün çokluğu ve ellerindeki olanaklara karşın kurduğu derneşik orduyla derinliğine müddet destani müşterek harp sürdürdü.
Sultan Abdülmecid'e baş başa harp çağrısı
Şeyh Şamil, Mart 1853'te Sultan Abdülmecid'e müşterek name yazarak, Kafkasya Özgürlük Mücadelesi kendince bilgiler aktardı. Diğer yandan harp yöntemince başlamadan önce, Kafkasya ve ilkin Dağıstan'da Rus askeri yığınağını sekteye uğratacak eylemlere girişti. Bir an ilk Tiflis'e iktiran yapmak talip Şamil'in Güney Kafkasya'daki bu eylemlerinin amacı, beklenen müşterek Osmanlı-Rus savaşına gönül rahatlığı Ruslar'ın alanda askeri tahaşşüt yapmasını önlemekti.
Osmanlı Devleti, Ağustos 1853'te, Anadolu ordusu Mareşali Abdülkerim Paşa'ya, beklenen müşterek Osmanlı-Rus harbinde kendilerine yardımda bulunması düşüncesince müşterek kişiyi Şeyh Şamil'e göndermesini emretti. Kırım Savaşı'nın 4 Ekim 1853'te başlaması, Osmanlı Devleti'nin Kafkasya ile şimdi yakından ilgilenmesini mecburi duruma getirdi.
Sultan Abdülmecid 9 Ekim 1853'te Şeyh Şamil'e müşterek komut yollayarak, onu Ruslar'a gönül rahatlığı cihada çağırdı. Bu çağrıya 13 Aralık 1853'te karşılık verici Şamil, Tiflis üzerinde müşterek askeri harekata girişilirse Ruslar'ın Kafkaslar'dan çıkarılabileceğini bildirdi fakat bu öneri Osmanlı Devleti'nce bildirme görmedi.
Osmanlı Devleti, Mayıs 1854'te, Dağıstanlı Halil Bey'in teklifiyle Şeyh Şamil'e Dağıstan Serdar-ı Ekrem'i unvanını verdi. Tiflis'e gönül rahatlığı askeri müşterek harekat yapılması dair ısrarlı bulunan Şamil, Temmuz 1854'te Gürcistan'ın Kaheti sahasına girdi. Şeyh Şamil, etraflı gayretlerine karşın Osmanlı ordusunun Tiflis'e akıllıcasına gelişim etmesini sağlayamadı ve karargahı Dargiye'ye çekildi.
Haziran 1853'ten itibaren icra ettiği saldırılarla Güney Kafkasya'daki Ruslar'ın seferberlik hazırlıklarını sekteye uğratan Şeyh Şamil'in bu hareketi, 1853'ün Kasım ile Aralık aylarında Kars-Gümrü anlamında akım fail muharebelerde Ruslar'ın savunmada kalmasında ehemmiyetli gösteriş oynadı. Osmanlı bahriyesinde işyar İngiliz Amirali Adulphus Slade müşterek raporunda, Rusya'yı barışa mahkûm etmek düşüncesince Kafkasya'nın fethedilmesinin, bunu gelmek düşüncesince Çerkeslerin yanı esna Şeyh Şamil ile teşrikimesai yapılmasının mukteza bulunduğunu anlatım etti. Fakat icap Şeyh Şamil'in Dağıstan'daki önemlice hali gerekse Osmanlı Devleti'nin tutumu, Kafkasya'daki Rus varlığını sona erdirecek harekatın gerçekleşmesini önledi, böylecene zamanı müşterek vesile değerlendirilemedi.
"Şeyh Şamil, müşterek direnç önderidir"
AA muhabirinin sorularını yanıt veren Yalova Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof.Dr. Fethi Güngör, Şeyh Şamil'in harp ruhunu anlattı.
Güngör, Şeyh Şamil'in, davasına sadık, aslı lafı bir, akıbet adım başlıca ve prensipli müşterek insanoğlu bulunduğunu dile getirerek, "Hayatı süresince ilmin ve imanın izzetini katiyen yere düşürmemiş, ömrünün nazar boncuğu çabucak ümitsizliğe kapılmamış benzer ve lider müşterek şahsiyettir. Napolyon'u utkulu bulunan General Vorontsov'u yenik fail Şeyh Şamil, Kafkasya'yı engelleme buyurmak talip Rusya İmparatorluğu'na gönül rahatlığı Dağıstan'da süregelen bağımsızlık savaşını ilkin Çeçenistan'a, şimdi sonraları tamamı Çerkesya'ya yaymayı erişmiş müşterek direnç önderidir." değerlendirmesinde bulundu.
Şeyh Şamil'in İmam Gazi Muhammed ile İmam Hamzat Bek dönemlerinde herhangi müşterek dü öndere müşavirlik icra ettiği yıllara dikkati çekici Güngör, şu biçimde bitmeme etti:
"35 sene idame eden hayvan direnç mücadelesinden sonra, 6 Eylül 1859'da Gunip köyünde Prens Baryatinsky komutasındaki 70 bin nefis Rus ordusu kabilinden kuşatılan İmam Şamil, indinde salim küsurat mücahitlerin, çoğunluğu bebek ve bayanlardan oluşan ahalinin selameti düşüncesince sulha razı olmasını dileyiş etmesi üzerine, Rus yetkililerle tabanca salıverme anlaşması imzalamıştır. Kendisine serbestçe ülkeyi verme ika lafı verilmesine karşın beş altı kilometre sonraları maiyetiyle köle edilerek senelerce Petersburg'da ev hapsinde tutulmuştur."
Güngör, Rus yayılmacılığı karşısında cılız küsurat Osmanlı Devleti'nin yıkılış çağında olması gerekse Kafkasya'daki direnişin İslam dünyasının tabii sınırlarını savunması zımnında Müslüman halklar gözetiminde Şeyh Şamil'in ehemmiyetli müşterek noktayı bulunduğunu söyledi.
Şeyh Şamil'in, Arapça "Sonunu düşünen alp olamaz" bağlanmış madalya bastırdığı bilgisini verici Güngör, Şeyh Şamil'in en alp askerlerini bu madalya ile taltif ettiğini anlattı.
Güngör, Şeyh Şamil'in Osmanlı başkentinde bulunduğu kadar Mekke'de de halkın koyu ilgisiyle karşılandığını anlatım ederek, Müslümanların kendisini rüyet arzusuyla biçim açmış bulunduğu yığılma sayesinde Şeyh Şamil'in Kabe'nin damına çıkartılarak hacıları selamladığını aktardı.
Vefat geçmişine bağlı ayrımlı değerlendirmeler
Prof. Dr. Güngör, "İmamat Devleti"ni kurmuş olmasından çevre talih başkanlığı vasfını anlatım buyurmak has "İmam" unvanıyla anılan Şeyh Şamil'in, "25 Zilkade 1287 (16 Şubat 1871)" tarihinde Medine'de ölüm ettiğini söyledi.
Güngör, Şeyh Şamil'in ölüm geçmişine bağlı şunları söyledi:
"Mescid-i Nebevi'de kılınan cenaze namazının arkası esna naaşı Cennetu'l-Baki mezarlığında Hz. Fatımatu'z-Zehra validemizin kabrine andıran müşterek yerde defnedilmiştir. İmam Şamil zamanına bağlı Türkçe en şümullü neşriyat bulunan eserinde kaynaklarda yayılmış namına dökme 4 Şubat 1871 tarihini esasi meydan Dr. Yılmaz Nevruz, eserin 2. baskısı düşüncesince hazırladığı nüshada Muhammed Tahir el-Karakhi'nin ünlü eserinin Tahirü'l-Mevlevi kabilinden 'Kafkasya Mücahidi Şeyh Şamil'in Gazavatı' adıyla 1915 senesinde İstanbul'da neşredilen Osmanlıca tercümesini esasi alarak 25 Zilkade 1287 (16 Şubat 1871) tarihinin şimdi yerinde olduğu, 4 Şubat tarihinin Rumi ve Hicri takvimlerin birbirine karıştırılmasından kaynaklanmış olabildiği sonucuna ulaşmıştır."
Şeyh Şamil, Kafkas halklarını yegâne harp çevresinde toplamayı başardı
Güngör, yunak denizlere inmeyi hedefleyen Çarlık Rusyası'na gönül rahatlığı Kafkas halklarının 3 çağ süresince harp verdiğini dile getirerek, şunları kaydetti:
"Şeyh Şamil çağında bu halklar bütünlük biçiminde harp etmeyi başarmıştır. İmam Mansur, İmam Gazi Muhammed ve İmam Hamzat dönemlerinde Kuzey Kafkasya genelinde modüler biçimde bitmeme fail mücadele, Şeyh Şamil'in çeyrek yüzyıllık dalavere çağında baş başa ve koordineli biçimde yürütülmüştür. Kafkasya özgürlük ve bağımsızlık mücadelesinde dış müşterek yere eş bulunan Şeyh Şamil'i, vefatının 151. sene-i devriyesinde şükran ve şükranla yad ediyorum. Üç çağ idame eden derinliğine soluklu hayvan direnişte dinleri, vatanları ve namusları yoluna hayatlarını feda fail önder, naip veya neferlere Allah'tan yağmur diliyorum. Binlerce salname anavatanlarında yüzlerce defa saldırıya sunulan patron mallarını ve canlarını yitiren, yaşamda kalabilen ve konutlarını barklarını verme yazar Osmanlı Devleti'ne sığınmaya zorluk çeken mazlum Kafkasyalılara Allah yağmur ve mağfiretiyle iş eylesin."
