Ankara
AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, Rize'nin Hemşin kazasında 1911'de dünyaya mevrut Tevfik İleri, evvel ve ölçülü öğrenimini İstanbul'da tamamladı.
Yüksek Mühendis Mektebi'nden (İstanbul Teknik Üniversitesi) 1933'te izinli bulunan İleri, bu okuldaki akıbet senesinde Milli Türk Talebe Birliği başkanlığına seçilerek Türkçülük hareketlerinde can alıcı oldu. İleri, Bulgaristan'ın Razgrad kentindeki Türk mezarlığını yıkma fail Bulgar gençlerini gıcırtı etmek, Türkçenin yayılmış kendisine kullanımını bildirmek ve domestik malını isteklendirme geçirmek düşüncesince mitingler ve kampanyalar düzenledi.
Erzurum'da 1933'te karaca yöntemleri arama mühendisi kendisine düzentileme dünyasına süregelen İleri, 1937'de Çanakkale'de Nafia Müdürü, 1942'de Samsun'da Nafia ve Yedinci Bölge Müdürü kendisine fariza yaptı.
CHP'den 1946 seçimleri önceleri mevrut mebusluk teklifini siyasal idealleriyle uyuşmadığı düşüncesince reddeden İleri, DP'den mevrut teklifi bildirme ederek 1950 seçimlerinde milletvekilli seçildi.
Takım elbisesi, geriye taranmış saçları, küçük, yuvarlak, edepli çerçeveli gözlüklü tarzıyla dikkati çekici İleri, DP hükümetleri devrinde sedir lider bey vekilliği, talih bakanlığı, başvekil yardımcılığı ile ulaştırma, imar ve ulusal eğitim bakanlıklarında ehemmiyetli icraatlar gerçekleştirdi.
Türk Sanat Tarihi ve Yüksek İslam enstitülerini açtı
Memleketin ciharıyek indinde binlerce kilometre kere ve Hirfanlı Barajı'nın da aralarında bulunmuş olduğu 7 baraj karşıcı ileri, Orta Doğu Teknik, Karadeniz Teknik ve Erzurum Mustafa Kemal Atatürk üniversitelerinin kurulmasının beraberinde Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası, Devlet Tiyatroları mensuplarının takım ve zat haklarıyla ait yasalı düzenlemelerin yapılmasını sağladı.
1950'de kült derslerinin ilkokulların öğretim programı programına alınmasını sağlayıcı İleri, 1951'de Türk Sanat Tarihi Enstitüsü'nün kurulması, Türk ekin eserlerinin yayımının başlatılması, 20 sene aradan sonraları önder dil cambazı okullarının baştan açılması ve 1959'da İstanbul'da Yüksek İslam Enstitüsünün kurulmasında mürşit oldu.
İleri, Milli Eğitim Bakanlığınca çıkarılan İnönü Ansiklopedisi'nin, 1952'de acemi ortak neşriyat müesses oluşturarak, "Türk Ansiklopedisi" adıyla yayımlanmasını sürdürdü.
Tevfik İleri, 1952'de Köy Enstitüleri'ni, yapısında tensikat gerçekleştirmek düşüncesince sarıklı okullarıyla birleştirdi.
Yassıada'da müebbet hapse mahkum edildi
27 Mayıs 1960 askeri darbesinde tutuklanarak Yassıada'ya götürülen İleri, "Vatan cephesi kurmak", "muhalefetin faaliyetini kısıtlayıp diktatörlük bünye etmek", "Meclis'i çalıştırmamak", "anayasayı ihlal" kabilinden suçlarla yargılandı.
Mahkemedeki savunmasında, "Ölüm ihtimal de kurtuluştur. Memleketin huzuru, benim ölümüme ve hapishanelerde çürümeme bağlıysa kararınızı hakeza verin. Memleketin hayrı düşüncesince buna da razıyım" ifadesini kullanan İleri, müebbet hapse mahkum edilmesi hesabına Kayseri Bölge Cezaevi'ne götürüldü.
İleri, Kayseri Bölge Cezaevi'ndeyken 24 Eylül 1961'de ailesine gönderilmiş olduğu mektupta, "Size dünyalık mülk, varlık bırakmadım. Yalnız size şerefli, namuslu, eş ortak ad bırakabildim. Hiçbir devir başınız yere bakmayacaktır. Bununla müteselliyim, siz de bununla övünç edeceksiniz." ifadelerine arazi verdi.
Cezaevinde çelimsiz müddet sonraları rahatsızlanan ve Ankara Hastanesi'ne kaldırılan İleri, 31 Aralık 1961'de dokunmabana dolayısıyla ölüm etti ve cenazesi Cebeci Asri Mezarlığı'nda toprağa verildi.
