Ankara
AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, Türkiye'de evvel darbe, 1960'ta, birlikte ekip subayın, erk partisi Demokrat Parti'nin (DP) "Türkiye'yi edisyon diyetine ve karındaş kavgasına götürdüğü" iddiasıyla yönetime el koymasıyla yaşandı.
Eski Başbakan Adnan Menderes, emektar Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve emektar Maliye Bakanı Hasan Polatkan'ın idamıyla sonuçlanan darbe, ülkede karmakarışık birlikte sürecin önünü açtı.
Toplumsal olayların arttığı, aykırı görüşlü gruplar ortada çatışmaların yaşandığı bu süreçte, 16 Şubat 1969'da Türkiye politik geçmişine "kanlı pazar" şekilde sabık görüngü yaşandı. İstanbul'a demirleyen Amerikan 6. Filosu'nu gıcırtı esnasında 2 insan öldü, yüzlerce insan yaralandı.
Anayasa değişikliğiyle "DP'lilerin politik haklarının reddetme edilmesi"ne müteveccih Türkiye Büyük Millet Meclisine (TBMM) maruz teklif, zamanın politik tartışmalarını şimdi da alevlendirdi. Genel Başkanlığını İsmet İnönü'nün meydana getirdiği CHP'nin de müspet bakmış bulunduğu bu teklife, silahlı kuvvetler erinç çıktı. Büyük tartışmaların yaşandığı bu süreçte, kanun değişikliği teklifi, komisyonda arka istifa eylemek durumunda kaldı.
Siyasi yüklülük bitmeme ederken 1969 umumi seçimine gidildi. Süleyman Demirel'in liderliğindeki Adalet Partisi, seçimlerde iri muvaffakiyet kazanarak birlikte tane başına erk oldu. Demirel'in başvekil bulunduğu bu seçimde, 143 mebus çıkaran CHP, anne muhalefette kalmaya bitmeme etti.
Siyasi ve hesaplı mesail derinleşti
Görevi devraldıktan sonraları içeride ve dışarıda dayanıklı aşırı sorunla karşılaşan Demirel Hükümeti, haşhaş ekimi zımnında ABD'nin iri baskısına maruz kaldı.
Hükümetin, gayrikanuni teşkilat eylemleri, çıkmaz ve darülfünun vakalarıyla erinç karşıya kalmış bulunduğu bu süreçte, politik ve hesaplı mesail da derinleşti.
Türkiye'de 10 binlerce işçi, "Sendikal teşkilatlanma ve iş bırakımı hakkının kısıtlanacağı" nedeni öne sürülerek ilkin İstanbul peyda eylemek kıl payı Türkiye genelinde hisse senedi ve yürüyüşlere başladı.
Polisin dahil etmiş bulunduğu eylemlerin büyümesi üzerine, Bakanlar Kurulunca İstanbul ve Kocaeli'de örfi idare anons edildi. Bu süreçte, birtakım uran bölgelerinde polisin beraberinde askeri birlikler de fariza aldı.
Ayrıca, üniversitelerde aykırı görüşlü gruplar ortada çıkan ve güvenlik güçlerince zorlukla bastırılan olaylarda, aşırı sayıda mektepli yaralandı.
Eski ABD'nin Ankara Büyükelçisi Robert Komer'in arabasının ODTÜ'yü ziyareti esnasında yakılması, Ankara'da, Deniz Gezmiş ve arkadaşlarınca 4 Amerika askerinin kaçırılıp ondan sonra başıboş bırakılması da zamanın öne çıkan vakaları ortada arazi aldı.
Darbenin kadem sesleri
1971'e gelindiğinde darbenin kadem sesleri duyulmaya başlandı. Ordunun kumanda kademesinde dahil fikrinin ciddiyet kazanılmış bulunduğu bu süreçte, Başbakan Demirel'in "Türk Silahlı Kuvvetlerinin Cumhuriyet'in ve rejimin bekçiliği, yurdun iç ve aut tehlikelere erinç savunulması görevlerini bırakıp şehir idaresini ele alması halinde, kendi kendine korumakla yükümlü oldukları rejim, Cumhuriyet ne bir duruma gelir?" lafları dikkati çekti.
Sonunda ordu, 27 Mayıs 1960'dan kestirmece 11 sene sonraları çırçıplak siyasete baştan dahil etti. 12 Mart 1971'de sayaç 13.00'te, Genelkurmay Başkanı Orgeneral Memduh Tağmaç, Kara Kuvvetleri Komutanı Faruk Gürler, Deniz Kuvvetleri Komutanı Celal Eyiceoğlu ve Hava Kuvvetleri Komutanı Muhsin Batur'un imzasını haiz muhtıra, TRT radyolarından okundu.
Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay'a, Başbakan Demirel'e, TBMM'ye ve Cumhuriyet Senatosu'na bağlanmış gönderilen 3 maddeli muhtırada, Demirel istifa etmez ve hesabına askerlerin onaylayacağı birlikte hükümet kurulmazsa, ordunun idareyi direkt dair alacağı bildirildi.
Muhtırada ne dendi?
"Parlamento ve hükümet, süregelen tutum, düşünüm ve icraatıyla yurdumuzu anarşi, karındaş kavgası, toplumsal ve hesaplı rahatsızlıklar içerisine sokmuş, Atatürk'ün bizlere amaç verdiği modern medenilik seviyesine erişmek ümidini kamuoyunda kaybetmiş ve anayasanın öngördüğü reformları gerçekleşme ettirememiş olup Türkiye Cumhuriyeti'nin geleceği ciddi birlikte muhatara içerisine düşürülmüştür." görüşünün savunulduğu muhtırada, şu ifadelere arazi verildi:
"Türk milletinin ve sinesinden çıkan Silahlı Kuvvetlerinin bu vahametli yassı erinç duyduğu sıkıntı ve ümitsizliğini giderecek çarelerin, partiler üstü birlikte tatlılıkla meclislerimizce değerlendirilerek bulunan kargaşalı hali giderecek anayasanın öngördüğü reformları Atatürkçü birlikte görüşle ele takanak ve bükülme kanunlarını uygulayacak çıpa ve tatminkâr birlikte hükümetin demokratik kavait ortamında teşkili gerekli görülmektedir. Bu bap çabucak gerçekleşme ettirilemediği takdirde, Türk Silahlı Kuvvetleri, kanunların namına vermiş bulunduğu Türkiye Cumhuriyeti'ni arkalamak ve gözlemek vazifesini hesabına getirerek idareyi direkt doğruya dair almaya kararlıdır."
Deniz Gezmiş ve arkadaşları ölüm cezası cezası cezası edildi
Başbakan Süleyman Demirel'in istifa eylemek durumunda kalmış bulunduğu bu süreçte Türkiye, "ara rejim" zamanına girdi. Çok sayıda azap ve biçimsiz prosedür iddiasının ortaya atıldığı, demokrasinin kaybedilmiş bulunduğu bu dönemde, esas adalet ve özgürlükler de ciddi çıban aldı.
Muhtıra ondan sonra başlamış olan operasyonlarda, nice insan gözaltına alınıp hapse atıldı. Bu süreçte, Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan, 6 Mayıs 1972'de ölüm cezası cezası cezası edildi.
Dönemin CHP Kocaeli Milletvekili Nihat Erim, partisinden istifa ederek 26 Mart 1971'de başvekil beli ve toy hükümeti kurdu. Çok derinliğine ömürlü sıfır toy kabine, yerini 22 Mayıs 1972'de Ferit Melen hükümetine bıraktı.
Melen hükümeti de birlikte müddet sonraları rolü bırakınca 15 Nisan 1973-26 Ocak 1974 tarihlerinde fariza eden Mehmet Naim Talu Hükümeti ülkeyi seçime götürdü. Talu'dan sonraları Başbakanlık koltuğuna 37. Hükümet'i kuran Bülent Ecevit oturdu.
12 Mart 1971 Muhtırası'nın arkası esna 12 Eylül 1980'e denli sabık 9 yılda, 11 hükümet değişikliği yaşandı.
