Pekin
Pekin yönetimi, ferman ihtilafı içre bulunduğu Tayvan'ın anne karaca ile baştan bir araya gelmesi düşüncesince "gerekirse çelim kullanmaktan kaçınmayacağını" vurgularken, ABD'nin Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi'nin ağustos başlangıcında Ada'ya meydana getirdiği ziyaret, alanda gerilimin artmasına defa açtı.
ABD'de Başkan Joe Biden liderliğindeki hükümetin, toptan stratejisinde Asya-Pasifik'e kaydırma yaklaşımı çerçevesinde Çin'e erinç lehçe bağlaşma sistemlerini ihya siyasetini sürdürürken, Pelosi'nin ziyaretiyle Tayvan, dü abuhava ortada çöküntü konusu durumuna geldi.
Pelosi'nin ilki nisanda yapmayı düşündüğü Tayvan ziyareti, tamamı yıla damgasını vuracak yanında evolüsyon adına gündemi çalışır etti.
Çin Dışişleri Bakanı Vang Yi, 8 Nisan'da, Pelosi’nin ziyaretinin, "tek Çin" ilkesinin tanımladığı "kırmızı çizginin aşılması" anlamına geleceği uyarısında bulundu.
Vang, Fransa Cumhurbaşkanı’nın Diplomatik Danışmanı Büyükelçi Emmanuel Bonne ile meydana getirdiği telefon görüşmesinde, Pelosi'nin muhtemel ziyaretinin, aut dünyaya aşırı sakıncalı yanında ileti vereceğini belirterek, "Eğer ABD Temsilciler Meclisi Başkanı, Amerika'nın yanında politik önderi adına Tayvan'ı kasten görüşme ederse, bu, Çin’in egemenliğine biçimsiz oruçlu yanında kışkırtı ve iç işlerine açıkça dahil olacaktır.” dedi.
Çin Dışişleri Bakanı, ABD tarafının tutumunda ısrarcı olması biçiminde buna azimli karşılık verecekleri ve Washington'ın muhtemel neticelere katlanacağı uyarısında bulundu.
Pelosi'nin, nisanın önceki haftasında düşündüğü Asya gezisi ve muhtemel Tayvan ziyareti, Kovid-19'a yakalanması dolayısıyla bozma edildi.
"Stratejik muğlaklık" bırakma mi ediliyor?
Ziyaret problemi muvakkat adına rafa kalkarken, ABD Başkanı Biden'ın mayısta Japonya'yı ziyaretinde sarfiyat etmiş bulunduğu sözler, Tayvan sorununu baştan gündeme taşıdı.
ABD Başkanı, Dörtlü Güvenlik Diyaloğu (QUAD) liderlerinin 24 Mayıs'ta Tokyo'da düzenlemiş bulunduğu zirveye eklenmek neredeyse meydana getirdiği ziyarette yanında gazetecinin, "Çin'in işgali biçiminde ABD'nin askeri adına Ada'yı savunacak mı?" sorusuna, "Evet, taahhüdümüz bu." cevabını verdi.
Biden'ın sözleri, Washington'ın ABD ordusunun Ada'yı bilfiil savunacağına müteallik resmi beyanda bulunmaktan kaçındığı "stratejik muğlaklık" politikasını bırakma yazar etmediğine müteallik münakaşaya defa açtı.
Açıklamanın arkası sıra Beyaz Saray ve Dışişleri yetkilileri, ABD'nin Tayvan politikasının değişmediğini vurgulayarak, Biden'ın laflarını tashih gereği hissetti.
"Tayvan düşüncesince icabında savaşırız" uyarısı
Biden'ın sözlerinin arkası sıra ABD-Çin ilişkilerinde, Tayvan irtibatlı gerilimlerin arttığı gözlendi.
Çin Savunma Bakanı Vey Fınghı, 10 Haziran'da ABD'li mevkidaşı Lloyd Austin ile Singapur'da planlı asayiş forumu Shangri-La Diyaloğu marjında meydana getirdiği görüşmede, "Çin'in Tayvan'ın istiklaline müteveccih girişimleri gelişigüzel ne pahasına olursa olsun bastıracağı, icabında bu uğurda savaşacağı" mesajını verdi.
Çin Devlet Başkanı Şi Cinping de 28 Temmuz'da Biden ile meydana getirdiği telefon görüşmesinde, Tayvan üzerine ecnebi müdahalesinin onama edilemeyeceğini vurgulayarak, "Çin hükümeti ve halkının, Tayvan mevzusundaki tavrı tutarlıdır; millî egemenliği ve arazi bütünlüğünü korumak, 1,4 milyardan yanında tomar Çinlinin kuma iradesidir. Halkın iradesi çiğnenemez. Ateşle oynayan kendisini yakar." ifadelerini kullandı.
Pelosi'nin ziyareti ve kalan askeri gerilim
Çin'in tamamı ikazlarına karşın Pelosi'nin ziyareti, 2 Ağustos'ta gerçekleşti. Son dakikaya denli gizli görüşme evveliyat Tayvan etrafında askeri hareketliliğin arttığı gözlendi.
Çin Halk Kurtuluş Ordusu (PLA), Tayvan Adası'nın erinç kıyısındaki Fucien eyaletine ilişkin Pingtan Adaları açığında gerçekleştirdiği tatbikatta, esas mühimmat kullanıldı, Tayvan kıyısına 125 kilometre mesafedeki alana gemilerin girişi yasaklandı.
PLA , Tayvan'ın güneyindeki Guangdong eyaleti açığında planlı rutin askeri manevra dolayısıyla Güney Çin Denizi'nde Makau'nun 89 kilometre güneyine denli bulunan alanı sefine trafiğine kapattı.
Çin'in dü tayyare gemisi kıtal filolarıyla beraberce limanlarından ayrılırken, ABD donanmasının Pasifik'teki 7. filosuna ilişkin fariza önleyen Ronald Reagan kıtal gemisi, kıtal filosuyla Güney Çin Denizi'nde Tayvan istikametinde harekete başladı.
İki abuhava çatışmanın eşiğine geldi
Dünya, dü ülkeyi askeri çatışmanın eşiğine getiren ziyareti, endişeyle izlemeye başladı. 2 Ağustos gecesi Pelosi ve beraberindeki 5 nefis Kongre heyetini Malezya'dan Tayvan'a haiz uçak, Çin'de ve dünyada milyonlarca isim çeşidinden internetten çalışkan izlendi.
Uçağın adalara yaklaştığı sıralarda Çin'e ilgili "S-35" kıtal uçaklarının Tayvan Boğazı'nı geçmiş bulunduğu bildirildi. Öte taraftan Amerikan kıtal uçaklarının, Tayvan yakınındaki Okinava Adası'ndan kalktığına müteallik duyum geldi.
Pelosi ve heyeti, tamamı bu gerilimler ortada Ada'ya ulaştı. Ertesi devir Tayvan önderi Tsai Ing-wen ile yanında araya mevrut heyet, temaslarının arkası sıra ayrımsız akşam Ada'dan ayrıldı.
Pelosi, Çin ile ferman ihtilafı içerisindeki Ada'yı 25 sene aradan sonradan görüşme fail önceki ABD Temsilciler Meclisi Başkanı olurken, ziyaret, Ada'yı topraklarının parçası adına gören Çin'in tepkisini çekti.
Çin Dışişleri Bakanlığı, ziyareti kınarken, "Kongre, ABD hükümetinin parçası adına biricik Çin politikasına uymakla ve Tayvan bölgesi ile resmi alım satım kurmaktan kaçınmakla yükümlüdür. Temsilciler Meclisi Başkanı Pelosi, Kongrenin görevdeki liderlerinden olduğuna göre, Tayvan'ı ziyareti ve buradaki etkinlikleri, gelişigüzel ne şekil ve nedenle olursa olsun, ABD'nin resmi ilişkilerin seviyesini yükseltmeye müteveccih şişman yanında politik provokasyonudur." ifadelerini kullandı.
Pekin yönetimi, görüşme dolayısıyla Pelosi ve ailesine de müeyyide uygulayacağını, ABD yönetimiyle birtakım düet diyalog ve ortaklaşa iş mekanizmalarını askıya alacağını açıkladı.
Çin ordusu Ada'yı ablukaya aldı
Çin ordusu, ziyarete aksülamel adına Ada etrafında askeri tatbikatlara başladı. 7 devir devam eden tatbikatlar, Ada'nın etrafında fiili kuşatma oluşturdu. Gerçek tabanca ve mühimmatın kullanıldığı tatbikatlar sırasında, Çin anne karasından ateşlenen güdülebilen füzeler, Tayvan civarlarındaki sulara düştü.
Ordu sözcüsü, 10 Ağustos'ta tatbikatların tamamlandığını duyururken, Tayvan Boğazı'ndaki askeri karakol faaliyetinin bitmeme edeceğini bildirdi.
Ziyareti izleyen aylarda Çin, Ada çevresindeki askeri karakol faaliyetlerini ve Tayvan Boğazı'nda tarafların el alanlarını sınırladığı varsayılan "orta çizgiyi" ve Tayvan'ın "Hava Savunma Tanımlama Bölgesi (ADIZ)" anons etmiş bulunduğu alanı geçmiş bulunduğu uçuşları derneşik bir duruma getirdi.
Çin-Tayvan anlaşmazlığı
Çin'de İkinci Dünya Savaşı'nın arkası sıra Çan Kayşek liderliğindeki Çin Milliyetçi Partisi (Koumintag) güçleri ile Mao Zıdong önderliğindeki Çin Komünist Partisi (ÇKP) güçleri ortada yaşanmış bulunan iç harpte galip mevrut Komünistler, 1 Ekim 1949'da ÇinHalk Cumhuriyeti'nin kuruluşunu anons etmişti.
İç mücadelesi kaybeden Koumintag üyeleri ise Tayvan'a yerleşip 1912'de kurulan "Çin Cumhuriyeti" iktidarının Ada'da bitmeme ettiğini gelecek sürerek, Taipei'de muvakkat hükümet kurmuştu.
Çin Halk Cumhuriyeti'nin, zat topraklarının parçası bulunduğunu korumak için çaba sarfeden Tayvan, 1949'dan buyana fiili bağımsızlığa eş bulunuyor. Çin anne karası ile Tayvan arasındaki hasretlik ve ferman ihtilafı hala sürüyor.
Pekin, "tek Çin" ilkesini vurgulayarak, Tayvan'ın evren ülkeleriyle bağımsız diplomatik ilgiler kurmasına, Birleşmiş Milletler ve öteki arsıulusal kuruluşlarda özümleme edilmesine erinç çıkıyor, kendisini tanıdıkları bulunan devletlerin Tayvan ile diplomatik ilişkileri kesmesini yiyecek koşuyor.
ABD'nin tutumu
Çin ile diplomatik alım satım kurduğu 1979'dan buyana "Tek Çin" politikasını hazımlı ve Pekin yönetimini, "tüm Çin'in yasal hükümeti" adına tanıdıkları bulunan ABD ise, 1979 günlü Tayvan İlişkileri Yasası uyarınca, Ada'nın öz savunmasını sağlayacak askeri kapasiteye eş olması düşüncesince dayanak noktası vereceği ve bölgedeki statükoyu biricik cepheli değiştirmeye müteveccih eylemlere erinç çıkacağı taahhüdünde bulunuyor.
Ancak bahis konusu taahhütler, ABD'ye Tayvan'ı direkt askeri adına defans yükümlülüğü getirmiyor.
Washington'ın, ABD ordusunun Ada'yı bilfiil savunacağına müteallik resmi beyanda bulunmaktan kaçındığı bu politika, "stratejik muğlaklık" adına adlandırılıyor.
