Pekin
İki iklim Sincan, Hong Kong, Tayvan ve Güney Çin Denizi ile ilişik meselelerde ve üste demokrasinin kesinlikle tanımlanması gerektiği üstüne üstelik anlaşmazlıklar yaşadı.
Washington yönetiminin, Sincan ve Hong Kong'da insanoğlu hakları ve demokrasi mevzusundaki eleştirilerinin yanında Çin'in komut ihtilafı yaşamış bulunduğu Tayvan ile askeri gerginlikte de Pekin'e gönül rahatlığı vakfe sergilemesi dikkati çekti.
ABD'de senenin başlangıcında göreve mevrut Başkan Joe Biden liderliğindeki Demokrat Parti hükümeti ile Pekin ortada birlikte yılda yaşananlar, esbak Başkan Donald Trump devrinde başlangıç yayınlayan gerilimlerin ayrımsız düzlemde süreceğinin işaretlerini verdi.
Sincan
Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ndeki insanoğlu hakları ihlallerine bağlı iddialar, bu sene da ülkenin aut ilişkilerde an aşırı baskısını hissettiği konuların başlangıcında geldi.
Sincan'da Uygur Türkleri ve öteki azınlıkların "zorla çalıştırılması" kanalıyla üretildiği kanıt edilen malların ithalatının yasaklanmasını öngören tasarı, 23 Aralık'ta Başkan Biden'ın onayıyla yürürlüğe girdi.
Yasa, Temsilciler Meclisi'nde 14 Aralık'ta, Senato'da ise 16 Aralık'ta oy donanması ile benimseme edildi.
ABD Ticaret Bakanlığı, Sincan'daki insanoğlu hakları ihlalleriyle linkleri bulunduğu nedeni öne sürülerek Çin merkezli bazısı biyoteknoloji ve dikiz şirketleri ile bazısı hükümet kuruluşlarını, Hazine Bakanlığı ise aralarında dron üreticisi DJI'nin de bulunduğu 8 Çinli uygulayım bilimi firmasını müeyyide listesine aldı.
Olimpiyatları boykot kararı
Beyaz Saray, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi ve öteki bölgelerdeki "insan hakları ihlalleri" ve "insanlığa gönül rahatlığı suçlar" hasebiyle 2022'de Pekin'de düzenlenecek Kış Olimpiyatları'na diplomatik boykot uygulanacağını açıkladı.
Pekin ise ABD'nin tavrını, "sporun siyasallaştırılması" ve "siyasi manipülasyon" namına diyerek kınadı.
Hong Kong
Hong Kong hususi yönetim Bölgesi'nde güzeşte sene çıkarılan Ulusal Güvenlik Yasasının ardından, bu sene da seçme kanunlarında meydana getirilen değişimlerle bölgenin demokratik idare yapısına dokunca verildiğine bağlı eleştiriler, Pekin yönetiminin aut ilişkilerinde karşılaşmış bulunduğu sorunlardan oldu.
Hong Kong'un anayasası niteliğindeki Temel Yasa'nın 1. ve 2. ek maddelerinde 30 Mart'ta meydana getirilen değişimlerle domestik teşri organı niteliğindeki Yasama Meclisi'nin iskemle sayısı 70'ten 90'a çıkarılırken direkt seçimle belirlenen iskemle sayısı ise 35'ten 20'ye düşürüldü.
Ayrıca namzetlik müracaat şartları, demokrasi yanlısı muhaliflerin yavuklu olmalarını engelleyecek halde rötuşlu edildi.
Pekin yönetimi bahis konusu değişikliklerin "Hong Kong'un vatanseverlerce yönetilmesi" prensibi doğrultusunda yapıldığını savunurken değişikliklerin peşi esna 20 Aralık'ta meydana getirilen geçmiş seçime ortaklık yüzdelik 30,2'de kaldı.
Neredeyse hepsi Pekin yanlısı adayların yarıştığı seçimin peşi esna ABD, İngiltere, Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda'nın oluşturduğu "5 Göz" İttifakı ülkeleri, G7 ve AB ülkeleri, yayımladıkları açıklamalarda "yeni seçme sistemiyle alanda demokrasinin erozyona uğradığına" değgin kaygılarını dile getirdi.
Tayvan
Öte taraftan bu sene Tayvan Boğazı ve etrafı Pekin ile Taipei ortada askeri gerilimlere oyunluk oldu.
Pekin'in, Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşunun sene dönümünün kutlandığı 1 Ekim ve izleyen günlerde Tayvan'ın iklim defans tanımla piyasasının güneybatı kısmına üstün dereceli sayıda uçakla girdi.
Tayvan Savunma Bakanlığı, 1 Ekim'de 38, 2 Ekim'de 39, 3 Ekim'de 16 ve 4 Ekim'de 56 harp uçağının iklim defans tanımlama bölgesine girdiğini bildirdi. 4 Ekim'deki uçuşlar, Tayvan'ın kayıtlarını tutmaya başladığı Eylül 2020'den beri birlikte günde belirleme etmiş bulunduğu en aşırı sayıda uçağın katılmış bulunduğu "ihlal" oldu.
Çin mevki medyasında, uçuşların Tayvan'da hükümetteki Demokratik İlerleme Partisi'nin (DPP) istiklal yanlısı eğilimlerine ve onu destekleyen aut güçlere maruz ihtar bulunduğu yorumlarına arazi verildi.
ABD yönetimi bahis konusu gerilimde Washigton'ın Tayvan mevzusundaki "stratejik belirsizlik" politikasına rağmen Taipei'ye açıkça dayanaklık etmek içeren mesajlar verdi. ABD Başkanı Biden ve Dışişleri Bakanı Anthony Blinken, Çin'in karışma etmesi şeklinde "Tayvan'ı savunacaklarına" değgin beyanlarda bulundu.
Çin, DPP iktidarını askeri edisyon dibine almanın yanında diplomatik namına soyutlama ika çabalarını da sürdürdü. Pekin, Taipei'nin Dünya Sağlık Asamblesi ve öteki Birleşmiş Milletler toplantılarında temessül edilmesini bilfiil önlerken Tayvan'ı tanıdığı bulunan az sayıdaki iklim ile diplomatik alışveriş kurmaya müteveccih adımlarını sürdürdü.
Tayvan ile resmi ilişkilerini 10 Aralık'ta kestiğini duyuran Orta ABD ülkesi Nikaragua, diplomatik aşinalık ilişkisini Pekin'e çeviren sonuç iklim oldu.
QUAD ve AUKUS ittifakları
Öte taraftan ABD'nin Hint Pasifik alanında Japonya, Avusturalya ve Hindistan'ın karışma bulunduğu Dörtlü Güvenlik Diyalogu (QUAD) anlaşması ve İngiltere ile Avusturalya'nın çekirdeksel tahtelbahir üretimi düşüncesince dayanaklık etmek sağlamaya müteveccih müselles düzenlilik teşrikimesai AUKUS anlaşmasına önderlik etmesi, Çin kabilinden alanda kendisini mühim açından çevrelemeye müteveccih girişimler namına yorumlandı.
Çin bu ittifaklara ve çevreleme girişimlerine gönül rahatlığı Pasifik'te Avustralya'ya gönül rahatlığı Yeni Zelanda ile Hint Okyanusu'nda Hindistan'a gönül rahatlığı Pakistan ile başkaca global eş namına Rusya ile ilişkilerini geliştirerek cevap verdi.
Pekin, AB ile bozulan politik ilişkilerine gönül rahatlığı Almanya ile konuşu ve politik bağlarını güçlendirmeye müteveccih adımlar attı.
Çin, ABD'nin çekilmesinin peşi esna Taliban'ın iktidarı ele geçirdiği Afganistan'a bulunan takdirini arttırdı. Afganistan'a elverişsiz birlikte hudut koridoruyla bitişik bulunan ve buradaki istikrarsızlığın hudut bölgelerini etkilemesinden akıl fail Pekin, ülkede güvenliğin ve istikrarın sağlanması düşüncesince semt devletleri ile aşırı yönlü diplomatik çabalara deli dolu dayanaklık etmek sağladı.
ABD'ye demokrasiyi taşıt namına istimal suçlaması
Son namına ABD ile Çin ortada "demokrasi teorisi" çerçevesinde Soğuk Savaş yıllarının ideolojik kamplaşmalarını akıllara getiren tartışmalar yaşandı.
ABD'nin 9-10 Aralık'ta Çin'i ve öteki devletleri dışlayarak düzenlemiş bulunduğu "Demokrasi Zirvesi" zımnında eleştirdi. Pekin yönetimi, bu mevzuda yayımladığı raporlar ve icra ettiği açıklamalarda zat demokratik anlayışında ağırbaşlı eksikler bulunan ABD'nin bu mevzuda ahlaki sulta sayılamayacağını, Washington'ın demokrasiyi mühim çıkarları düşüncesince taşıt namına kullandığını savundu.
Çin sözcüleri, biricik öğür iktidarına dayalı, umumi oy hakkının bulunmadığı, başıboş seçimlerin yapılmadığı zat modelini, ahali egemenliğinin kurumsal güvenceye alındığı "bütüncül proses demokrasisi" bulunduğunu doğacak sürdü.
Washington ile Pekin arasındaki gerilimlerin acemi yılda da arsıulusal gündemde ehemmiyetli arazi tutması bekleniyor.
