Tahran
İslam dünyasının iri alimlerinden İmam Gazali'nin 1995'te mevcut sin yeri, aradan 26 sene geçmiş olmasına karşın onarılmadı.
İslami ilimler, islam gizemciliği ve ahlaki mevzularda yazdığı kitaplarla iri üne mülaki ve zamanın en ünlü yetişek kurumu Bağdat Nizamiye Medresesi’nin rektörü bulunan Gazali, vefatının 910. senesinde yad ediliyor.
Büyük İslam alimi Gazali, dünyanın nice bölgesindeki Müslümanlar kabilinden anılırken, İran’ın zamanı Tus şehrinde 1995'te mevcut sin noktayı kaderine bırakma edilmiş durumda.
Tur rehberi ve semt sakinlerinden Ali Rahimi, AA muhabirine meydana getirdiği açıklamada, nice ülkeden Müslümanların Gazali'yi kullanmak düşüncesince geldiğini aktararak, "Özellikle Gazali'yi kullanmak düşüncesince Türkiye ve Pakistan'dan gelenler oluyor. Gazali'yi baş döndürücü seviyorlar ve kendileri düşüncesince önder görüyorlar." diyerek konuştu.
İran'daki Sünni alimlerden Abdulaziz Selimi de Gazali ve öteki Sünni alimler ile mevki adamlarının sin yerinin bakımsızlığına tepkime göstererek, "Sahip çıkılmayan ortak eşsiz tane Gazali'nin mezarı değil. Selçuklu devrindeki iri mevki adamlarının bütünü bu durumda. Nizamiye medreselerini kuran ve Siyasetname ünlü eserin yazarı Nizamülmülk'ün İsfahan'daki mezarı da bire ortak şekilde. Gazali'yi Ehl-i Beyt karşıtı teşhir şevki var." görüşlerini paylaştı.
İran Kültürel Miras, El Sanatları ve Turizm Bakanlığı Tus İlçe Müdürü Ebulfazl Mükerremi ise sin yerinin onarımıyla alakalı 3 sene evvel mevki medyasında arazi düzlük açıklamasında, "Gazali'ye ilgilendiren sin zamanı Tus şehri sınırları süresince bulunduğu düşüncesince buradaki değme çeşitli düzentileme zamanı dokusuna ve önemine akıllıca yapılmalıdır. Konuyla alakalı projenin değerlendirmelerin peşi sıra endamsız müddette neticelenmesini bekliyoruz." ifadelerini kullanmıştı.
Aynı alanda Gazali'ye ilişki edilen ayrıksı ortak sin bulunuyor
Gazali'ye ilgilendiren sin yerinin metruk şekilde bırakılması ve cemaat çıkılmamasının sebeplerinden birinin iri İslam alimine ilişki edilen ayrıksı sin yerinin bulunduğu kanıt ediliyor.
Gazali'ye ilgilendiren bulunduğu öne sürülen kabirlerden birisi zamanı Tus şehrinin güneybatısındaki beşinci ve en ünlü Abbasi halifesi Harun Reşid (766-809) anısına 14. yüzyılda meydana getirilen Haruniye Kümbeti'nin bahçesinde arazi alıyor. Bazı tarihçiler ve gezginler buradaki kabrin Gazali'ye ilgilendiren bulunduğunu belirtiyor.
Haruniye Kümbeti'nin Gazali kabilinden yaptırıldığı, fakülte namına kullanıldığı ve vefatının peşi sıra da İslam aliminin bu binanın içerisine gömüldüğüne müteallik de rivayetler bulunması dolayısıyla Haruniye'yi Gazali'nin türbesi namına bildirme edenler de var.
İkinci sin noktayı ise zamanı Tus şehrinin kuzeydoğusunda 1995 senesinde Sefalkan Mezarlığı dalında meydana getirilen kazı bilimsel kazılarda bulunmuş oldu ve Gazali'nin esas kabrinin 2 eğik bu yerde bulunduğu belirtilerek resim asıldı.
Gazali ile alakalı tetkikat işleyen mevzunun uzmanları, Sünni alimler ve İranlı yetkililer Haruniye'nin avlusundaki kavuşum abide sin bulunduğunu fakat toy mevcut metruk kavuşum ise İslam aliminin esas mezarı bulunduğunu tabir ediyor.
Metruk durumdaki 2 eğik toy sin durumunda şimdi evvel türbe bulunduğu ve Moğol istilasının peşi sıra yıkıldığı düşüncesince buranın unutulmuş bulunduğu ve Gazali'ye ilgilendiren sin taşının da Haruniye'ye götürülmüş bulunduğu naklediliyor. 26 sene evvel belirleme edilen sin durumunda Gazali, benzeri ve çocuklarına ilgilendiren bulunduğu bildirme edilen 5 makber bulunuyor. Mezar yerinin imalinde geçer tuğlalar ve kerpiçler de buranın ortak vakitler türbe bulunduğu ve Moğol istilasında yıkıldığı yönündeki görüşü destekliyor.
Tus Tarihi ve Kültürel Miras Alanı Sorumlusu İhsan Zührevendi İran mevki medyasında arazi düzlük açıklamasında mevzuyla alakalı şu detayları paylaştı:
"Gazali'nin sin yerinin bulunmasından evvel Haruniye'de onun hatırına ortak abide sin yapılmıştı. 1995 senesinde Sefalkan Mezarlığı dalında meydana getirilen kazı bilimsel kazılarda İmam Muhammed Gazali'ye atfedilen bu sin noktayı bulundu."
Arkeolog ve araştırman Receb Ali Libafhaniki de "Haruniye mimarlık nitelikleri açısından 8. asra ait. Ruzbehan Hunci ünlü tarihçinin tanım etmiş bulunduğu türbe Haruniye'den şimdi küçüktür. Kabrin Haruniye avlusunda olduğuna müteallik iddialar şüpheli." görüşlerini dile getirdi.
Haruniye'nin Sünnilerin bilim öğrendiği fakülte bulunduğunu aktaran devir rehberi Rahimi, "Buranın önceleri Gazali'ye ilgilendiren bulunduğu ve Moğollar kabilinden yıkıldığını belirtiliyor. Daha sonradan Gazali'nin anısına Ehli Sünnet'in bilim kurumu namına yapıyorlar. Haruniye'de Gazali'ye ilgilendiren ortak abide sin var. Gerçek mezarı ise Firdevsi Türbesi'nin sol tarafında (yeni mevcut yerde)." bilgilerini paylaştı.
