İstanbul
Çağla Kılıç, NATO Stratejik Belgesi'ni Çin'in aut politikası bağlamında AA Analiz düşüncesince kaleme aldı.
***
Çin ve Batı ortada tarihî manada dörde ayırabileceğimiz ve rastgele daim allak bullak kuma alım satım zinciri oluşmuştur. İlki 1949-1971 yılları ortada Çin'i bulunmayan etmek amacıyla işlenmiş bulunan çevreleme dönemidir. İkincisi, Çin ve ABD arasındaki ilişkilerin artı anlamda dönüm noktası denilebilecek, "Ping-Pong" diplomasisinin sembolikleştiği 1971 ve 1979 arasındaki uyum dönemidir. Kore Savaşı ve Tayvan problemi ondan sonra gerilen ilişkiler, eş Rusya tehdidine huzur Amerikalı sporcuların Çin ve Amerika'yı Çin'de planlı çökmüş maçına çağırma etmesiyle salah sürecine girmiştir [1]. Bu devre derece Çin’e girmesine müsaade verilmemiş Amerikalılar Çin’e mevrut ve düet ilişkilerdeki iyileşmeyi Dışişleri Bakanı Henry Kissinger’ın 1971'de Çin'e duyurulmayan ziyareti ve ondan sonra 1972'de Amerikan Başkanı Richard Nixon’nın resmi ziyareti izleme etmiştir. Bunu izleme fail üçüncü dönem, dü hükümet ortada mükemmel diplomatik ilişkilerin kurulmasını sağlayıcı 1979-2016 arası angajman dönemidir. Bu çağda Çin'e Batı'dan mevrut yatırımlar artmış, Çin Dünya Ticaret Örgütü'ne onama edilmiş, Çin ile bulunan tecim ümranlı ve devletler arası el birliği artmıştır.
Çin'in Asya-Pasifik'te bulunan iş birliklerini bitmeme ettirerek henüz davranışlarında ölçülü adımlar atacağı ve ABD ile huzur karşıya gelmekten sakınacağı söylenebilir.Netice bakımından Çin ve Batı arasındaki ilişkilerin iyileşmesindeki üç anne ilke olarak; 1- Soğuk Savaş ve eş Rusya tehdidi, 2- Deng Xiaoping’in doğru yürütülmüş bulunan barışçıl büyüklük politikası, 3- Batı'nın kuma Çin anlayışını kabullenmesi ve ülkeyi tanıması sayılabilir. Deng Xiaoping bu zamanda Çin'in Batı'ya huzur kuma zılgıt olamayacağını ve ayrıca gittikçe demokrasiye bile geçebileceklerinin sinyalini verdiği henüz demokratik denebilecek politikalarla itimatı sağlamıştır.
Ancak Çin-Amerika ilişkilerini dengeleyen bu alıngan konulardan birkaçının şek sürükler unsurlar taşıması nedeniyle, Çin-Batı ilişkileri dünkü kuma devre girmiştir denebilir. Çin Başkanı Xi Jinping 2012 senesinde Çin Komünist Partisi Genel Sekreterliğine seçildiğinden buyana lüzum Rusya ile ilişkileri kuvvetlendirmeyi gerekse de Tayvan, Japonya, Hindistan ve öteki yandaki devletlere henüz zorba politikalar uygulamayı yeğleme etti. "Kuşak ve Yol" politikası ile hasiyet bölgesini eklenmiş ve arsıulusal organizasyonlarda henüz çalışan olma isteği, içeride ise izafi el erki politikasını ayrılma ederek gazetecilere, feministlere, Müslüman azınlıklara (Uygur Türkleri bilhassa iktisap etmek üzere) ve iklim insanına uyguladığı otoriteli politikalar henüz evvela Çin'i ve Batı'yı birleştirmiş bulunan unsurları bulunmayan ederek endişeleri artırdı.
Kesin bulunan kuma nesne var ise o da Çin'in şu an düşüncesince NATO denetiminde kuma Asya ile huzur karşıya ikamet etmek istemeyeceğidir.Böylece 2016 senesinde Donald Trump’ın ABD Birleşik Devletleri (ABD) başkanı seçilmesiyle başlayan, düet ilişkilerde dünkü kuma ilgisiz harp devri diyebileceğimiz dördüncü devre girildi. Xi Jinping’in iklim kanunlarını değiştirerek baştan seçilmesi ve partide kendine rakip olabilecek bireyleri kesinleşmemiş usulsüzlük suçlamalarıyla hapse attırması Batı'daki endişeleri artırdı. Bu bağlamda, kuma ilgisiz harp yapılanması bulunan NATO’nun yayınlamış bulunduğu dünkü izlemsel doküman henüz baş döndürücü bu ilişkilerin ve problemlerin birer semptomu adına görülebilir.
NATO akıbet biraz senedir Çin'in bilhassa Doğu Pasifik'teki politikalarını yakından izliyor. Çin'in bu alanda Rusya ile yakınlaşması, Tayvan'ın ulusal bütünlüğünü zılgıt etmesi, alanda silahlanmayı artırması, kişi vatandaşlarını ümranlı uygulayım bilimi ile yakından izleme etmesi NATO’nun Asya’daki çıkarlarına kuma zılgıt adına görülüyor. Tüm bunlara eklenmiş adına Amerika'nın 2016'dan, NATO’nun ise sabık yıldan buyana Çin rahatsızlığına açılım değişti. Bu değişimin ehemmiyetli kuma nedeni Çin'in evvela lehçe sonradan ise global kuma kuvvet olabileceği algısının oluşması.
Rusya’nın Ukrayna’ya girmesi ile baş başa Çin`in Tayvan’a duhul tehdidi bulunan endişeleri henüz da artırarak dünkü izlemsel konseptin oluşumuna biçim açtı. NATO, 75 salname tarihinde evveli el adına Çin'i Avrupa Atlantik güvenliğine dizgesel kuma zılgıt adına görmüş oldu ve Rusya ile bulunan ilişkileri dair uyardı.
Çin’deki yansımalar
NATO izlemsel konsepti Çin’de dü manada şişman eko uyandırdı. Öncelikle bu belge, Çin'in Batı nezdindeki negatif imajını tahrip mevzusundaki başarısızlığını gösterdi. Çin, dünyaya ve bulunan siyasal düzene kuma zılgıt unsuru olmadığını yineledi. Bunu, bilhassa Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Zhao Lijian iktisap etmek neredeyse nice mezun belirtti. Çin sözcüsü ayrımsız halde Çin'in barışçıl kuma aut siyasa izlemeye bitmeme ettiğini, evren barışını mizan dair mürşit olacağını ve global gelişmeye ve bulunan düzenin korunmasında ulama sağlamaya bitmeme edeceğini yeni baştan etti. Özellikle NATO izlemsel konseptinden sonradan Çin`in hesaplı gelişimi ve yükselişinin evren düşüncesince kuma zılgıt değil kuma vesile bulunduğu anlayışı henüz da vurgulandı.[2]
Çin, Deng Xiaoping döneminden buyana kendilerinin Batı'ya huzur kuma zılgıt unsuru bulunmadığı ve yükselen barışçıl kuma kuvvet bulunduğunu göstermeye çalışıyor. Hatta emektar Çin Başkanı Jiang Zemin bu bağlamda kusur anlaşılabileceği nedeni öne sürülerek Çin'in barışçıl kuma yükselen kuvvet bulunduğu (peaceful rise) tabirini ayrılma ederek, barışçıl büyümekte bulunan kuma kuvvet (peaceful development) tabirini kullanmaya başlamıştı.[3]
İkinci adına ise bu doküman Çin taraflarınca NATO’nun Asya'daki askeri üstünlüğünü ve jeopolitik etkinliğini çoğaltması adına görüldü. Çin Dışişleri Bakanlığı global barışa esas tehdidin etraflı global çatışmalara karışma bulunan NATO bulunduğunu öne sürdü. Özellikle Japonya, Yeni Zelanda, Hindistan ve Güney Kore'nin NATO ile henüz koyu kuma angajmana girmesi Çin'i endişelendirdi. Xi Jinping, Madrid'deki NATO toplantısından biraz gündüz evvela BRICS zirvesinde Asya'da askeri üslerini genişleten ve yan seçmeye kahir birtakım devletleri uyardı ve bu davranışların bitmeme etmesi yerinde dünyanın henüz itimatsız kuma arsa olacağını belirtti. Benzer halde Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Zhao Lijian de Asya-Pasifik'e yayılacak kuma NATO’nun alanı henüz itimatsız bir vaziyete getireceğini söyledi.[4]
Çin'in NATO'nun Asya Pasifik'te küsurat faaliyetlerine huzur atabileceği adımlar
Çin'in bulunan davranışı çözümleme edildiğinde liderin ki bulunduğu yahut Çin'i ne grubun yada fraksiyonun yönettiğinin -özellikle bu akıbet dönemde- şişman ehemmiyet taşımış bulunduğu görülüyor.[5] Xi Jinping, aut siyasa ideolojileri iktisap etmek neredeyse öteki Çin başkanlarından nice manada ayrışıyor. Diğer liderlerin tersine henüz saldırgan kuma şef adına görülüyor ve Çin'in alışılmış “low profile diplomacy” anlayışından nispetle henüz uzak.
Peki Çin, NATO`nun Asya-Pasifik'te küsurat faaliyetlerine huzur neler yapabilir? Çin uzmanları şu an üstelik Çin'in gizil stratejilerini tartışıyor. Ancak kesme bulunan kuma nesne var ise o da Çin'in şu an düşüncesince NATO denetiminde kuma Asya ile huzur karşıya ikamet etmek istemeyeceğidir.
Çin, Deng Xiaoping'den buyana kişi hesaplı gelişimine odaklandı ve kişi arazi bütünlüğüne karışma dışındaki meseleleri zılgıt unsuru adına görmeyen kuma aut siyasa anlayışını benimsedi. Bölge devletleri ile yaklaşan hesaplı ilgiler kurarak hasiyet sektörü yarattı fakat şişman güçler ile arbededen rastgele devir kaçındı. Dolayısıyla Çin'in bulunan saldırgan politikaları derinlemesine dönemli kuma stratejiden baş döndürücü şef bazlı saldırgan politikaları andırıyor. Bu, bulunan lidere ve geçmişteki liderlere söyleyiş analizi önleyen birtakım çalışmalarda da görülebilir.[6]
Çin'in Asya-Pasifik'te bulunan iş birliklerini bitmeme ettirerek henüz davranışlarında ölçülü adımlar atacağı ve ABD ile huzur karşıya gelmekten sakınacağı söylenebilir. Bölgedeki ülkelerle hesaplı iş birliklerine bitmeme edecek fakat Senkaku Adaları ve Tayvan neredeyse meselelerde askeri yayımlanma dair şimdilik henüz davranışlarında ölçülü adımlar atabileceği söylenebilir. Bütün bu gelişmeler yukarıda da belirtildiği gibi, Çin'in hala barışçıl iklim söylemini bitmeme ettirdiğini ve Batı'yla mümkün kuma angajmana sebebiyet verecek ağırbaşlı kuma arbededen şimdilik hala gocunmak istediğini gösteriyor.
Her ne derece Tayvan meselesi Çin'in zamanı izlemsel meselelerinde evveli sıralarda olsa da Pekin hükümeti tek devir Amerika’nın müdahalesini gerektirecek kuma siyasa izlememiş ve soruna henüz barışçıl yöntemlerle yaklaşmıştır. Jinping evveli liderlere nazaran henüz saldırgan politikalar üretse de Güney Kore ile bulunan “Terminal High Altitude Area Defense” krizinde yaşandığı neredeyse arka aşama attığı ve makul kuma politikadan vazgeçmiş bulunduğu de görülmüştür.
[Çağla Kılıç, Arizona State University]
[1] "Timeline: US-China Relations" https://www.cfr.org/timeline/us-relations-china
[2] "参考消息, 北约战略概念文件首提中国 中方：臆想的系统性挑战" https://mil.news.sina.com.cn/2022-07-02/doc-imizmscu9822822.shtml
[3] "Full Text: Xi Jinping’s speech at the 14th BRICS Summit" https://news.cgtn.com/news/2022-06-24/Full-text-Xi-Jinping-s-speech-at-the-14th-BRICS-Summit-1b6CYOtRtja/index.html
[4] https://www.ft.com/content/497f116b-4c03-4d19-a5b1-da4490c183bb
[5] Bakiniz: Bo, Zhiyue. (2015). “Who Are China’s Princelings?” The Diplomat, November 24. http://thediplomat.com/2015/11/who-are-chinas-princelings/ , Kerry Brown (2014) “China’s Princelings and the CCP” The Diplomat, http://thediplomat.com/2014/07/chinas-princelings-and-the-ccp/., Cheng Li, 2017 “China’s Most Powerful Princelings: How many will enter he new politburo? Brookings,. https://www.brookings.edu/articles/chinas-most-powerful-princelings-how-many-willenter-the-new-politburo/.
[6] Cagla Demirduzen, Cameron Thies (2021) “A Role Theory Approach to Grand Strategy: Horizontal Role Contestation and Consensus in the Case of China” Journal of Global Security Studies 0(0), 1-19
*Makalelerdeki efkâr yazarına aittir ve Anadolu Ajansının editöryal politikasını yansıtmayabilir.
