Bakü
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Ermenistan'ın işgali altındaki toprakların kurtarılması düşüncesince 27 Eylül 2020'de başlatılan 44 günce savaşın müşterek numara senesinde AA'ya değerlendirmelerde bulundu.
Sayın Cumhurbaşkanı, Anadolu Ajansının mülakat talebini bildirme ettiğiniz düşüncesince baş döndürücü teşekkürname ediyoruz size. mühim müşterek tarihteyiz. Azerbaycan'ın zaferinin, kısaca 30 sene süresince nehiy altında bulunan ülkelerini kurtarılmasına başlandığı 27 Eylül tarihinin müşterek numara yılındayız. O güne ayrım kılmak istersek, Azerbaycan hastalık dirlik atağa geçti
Ermenistan'ın bizlere dirlik akıbet dönemdeki provokasyonları derneşik vaziyete gelmişti. Bize müteveccih açıklamaları ve attıkları adımlar, Ermenistan'ın acemi harbe hazırlandığını gösteriyordu. Bunun sebeplerini bugüne denli da anlayabilmiş değilim. Çünkü başka müşterek devletin toprağını 30 sene süresince nehiy altında markajcı müşterek mutluluk acemi müşterek harp istiyorsa bunun sebebi baş döndürücü ağır araştırılmalıdır. Sözlerimi kanıtlayan adımlar da cezaevi önündedir. Çünkü temmuzda Azerbaycan-Ermenistan sınırında, Ermenistan askeri kışkırtı yapmış oldu ve bu kışkırtı kararı 13 er ve çıplak hayatını yitirdi. Azerbaycan o devir düşmana hafriyat etmiş bulunduğu cevabı verdi ama tığ mutluluk haddini geçmedik. Sadece, onları girdikleri Azerbaycan arazilerinden çıkardık ve biraz çağ devam eden arbede sona erdi.
Daha sonradan ağustosta müşterek baltalama grubu gönderdiler. Temas hattını geçtiler ve orada bizim askerlerimiz onlara tabanca bıraktırdı. Bir sene ilkin Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulunda yaptığım konuşmada Ermenistan'ın acemi harbe hazırlandığını demiştim. Üç çağ sonradan bizim mevzilerimiz ve iskân birimlerimiz baştan futbolcu atışı dibine alındı. Yine şüheda verdik. Ve benim emrimle serbest şümullü dirlik hücum operasyonuna başladık ve bildiğiniz derece bu harekât iri zaferle sonuçlandı.
Bir yıla dönerek baktığımızda saf hepsi bu gelişmeleri, hepsi bu vakaları hâlâ kemiksiz çözümleme ika imkanı elde ediyoruz.
Görünen o ki Ermenistan yönetimi, iktidara acemi mevrut dalavere rastgele müşterek askeri başarıyla da iftihar düzeltmek istiyordu, rastgele müşterek askeri muvaffakiyet çıkarmak istiyordu. Fakat hesapları tutmadı, baş döndürücü iri günah yaptılar. Bunun kararında da biberli yenilgiye uğradılar.
Sayın Cumhurbaşkanı, bu harp önlenemez miydi? Çok derinlemesine müddet çalışkanlık yayınlayan Minsk Grubu eş başkanlarının temasları vardı. Minsk Grubu eş başkanları yahut başka faktörler bu mücadelesi önleyebilirler miydi, nite önlemeleri gerekirdi aslında?
Tabii önleyebilirlerdi. Defalarca ego bu mevzuyla ilişik görüşlerimi bildirmiştim. Minsk Grubu vaktiyle Ermenistan'a ağır bası yapsaydı saf ki Ermenistan nehiy altında tuttuğu topraklardan genişlemek zorunda kalacaktı. Böyle müşterek halde harbe icap kalmazdı. Minsk Grubuna eş riyaset fail üç mutluluk BM Güvenlik Konseyinin üç devamlı üyesi bulunmasına karşın onlar bu baskıyı yapmadı. Bunlar evren çapında en çelimli ülkeler namına bildirme ediliyor. Onların politik ağırlıkları, politik imkanları namevcut muydu ki Ermenistan'a bu ağır mesajları göndersinler. Sadece namına 'ne harp ne barış' siyasetini yeğleme ediyorlardı.
Diğer yandan ego Minsk Grubu eş başkanlarına ve öbür iri devletlere Ermenistan'a müeyyide uygulamaları dair defaatle başvurma ettim. Bu da mücadelesi önleyebilirdi. Çünkü bu yaptırımlar Ermenistan’a düşüncesince iri teessürat yaşatacaktı ve onlar düşkün olup bizim topraklarımızdan çıkacaktı.
Biz probleminin sulh eliyle çözülmesi düşüncesince hepsi alternatifleri kullandık. Savaş olmasın, kan dökülmesin. Fakat bunun yanı sıra ego diyordum ki tığ bu vaziyeti kabullenmeyeceğiz, ne pahasına olursa olsun zat topraklarımızı kurtaracağız. Sadece kısmet veriyorduk.
Ermenistan'da 2018'de iktidara mevrut acemi dalavere ziyaret sürecine de iri vuruş vurdu. Çünkü onların namünasip ve iskele babası açıklamaları ziyaret periyodunu sekte etti. Bu halde Minsk Grubu müspet ve yürekli adımlar atmalıydı ama onlar yalnızca gözlemliyorlardı. Sadece izleyici derece yaklaşıyorlardı buna. Dolayısıyla 2. Karabağ Savaşı'nın başlamasında saf en iri mesuliyet Ermenistan'dadır. Aynı sürede Ermenistan'ı vaktiyle durdurmayan iri ülkeler de mesuliyet taşıyor.
Uzun müddet statükoyu bitmeme ettirme stratejisi yürüttü eş başkanlığı tay tay arabası ülkeler. Peki, zaferden sonradan gine Minsk Grubu Eş Başkanlarının devreye girmesi, uzay gemisi diplomasisi yürütmesi gır konusu. Böyle talepler var. Bu mevzuda ne düşünüyorsunuz? Bir faydası olacak mı bunun?
İşgal çağında Minsk Grubuna riyaset fail ülkeler, onların cumhurbaşkanları biraz kere baş döndürücü müspet izahat yaptı, az hâlâ 7-8 sene önce. Onlardan bir tanesi de şuydu ki, açık açık da bildirme edilmişti ki sürer tavır bildirme edilemez ve değiştirilmelidir. Biz de bunu baş döndürücü müspet karşıladık. Bizzat ego bu mevzuyla ilişik zat görüşlerimi defaatle bildirme etmiştim ve demiştim ki bu derinlemesine senelerdir muhtemel müşterek açıklama. Statükonun değiştirilmesi işgalin sonlandırılması demektir. Fakat bu açıklamalardan sonradan onlar tatbik adımlara geçmediler. İlaveten, müşterek müddet sonradan bu açıklamadan da arka çekildiler ve eş başkanlarca ortaya acemi müşterek tabir atıldı: 'Statüko sürdürülebilir değil.' Bu izahat ortada baş döndürücü iri ayırt var. Bir var 'kabul edilemez', müşterek de var 'sürdürülebilir değil'. O devir da ego onları eleştirerek demiştim ki bu ekonomi değişikliği Ermenistan'ın işgalcilik politikasının değirmenine su taşıyor. Maalesef ahir çevrim de gösterdi ki Minsk Grubu bu mevzuyu halletmek düşüncesinde değildi. Ve harp zamanında, 44 günce muharebede tığ bunu müşterek kere hâlâ gördük. Çünkü bizlere dirlik BM'de mevzuyu gündeme getiren Minsk Grubuna eş iç kulak önleyen bazısı ülkelerdi. Savaş sürüyor, tığ zat topaklarımızda arsıulusal hukuku baştan sağlıyoruz, doğruluk savaşına çıkmışız, BM'de bizlere dirlik rastgele müşterek müeyyide konusunu ortaya çarpmak ağız ağıza adaletsizdi.
Şimdiki çağa gelindiğinde Minsk Grubunun faaliyetini tığ görmüyoruz diyebiliriz. Adeta ziyaret süreci çağında onlar geliyordu, önerilerde bulunuyorlardı, cumhurbaşkanları düzeyindeki görüşmelerin gündemini belirliyorlardı, ziyaret edilecek mevzuları bizlere öneriyorlardı, rastgele müşterek dü yan da uzlaşma esasında bu mevzuları ziyaret ediyordu. Şimdi ise savaşın bitmesinden kısaca müşterek sene geçişine karşın onlardan rastgele müşterek kaziye yoktur. Bir kere Azerbaycan'a geldiler ve ego onlara dedim ki siz tavsiyeler verin. Biz bu mevzuyu çözdük. Dağlık Karabağ problemi sona erdi. Dağlık Karabağ isminde yönetsel ünite bulunan değil. Bu günlerde BM Genel Kurul Toplantısındaki konuşmamda da hepsi devletlere seslenerek dedim ki dileyiş ediyorum bundan sonradan Dağlık Karabağ ifadesi kullanılmasın. Öyle müşterek ünite bulunmamakta Azerbaycan arazisinde. Karabağ bölgesi var, Doğu Zengezur var.
Bu halde Minsk Grubunun faaliyeti düşüncesince bugün acemi mevzular ortaya çıkmalıdır. Dağlık Karabağ problemi bitti. Şimdi ne yapıla bilir. Güven artırıcı tedbirler, yolların açılması, koridorların açılması, sulh sürecine dayanaklık kılmak vermek, Ermenistan-Azerbaycan ilişkilerini sisteme sokmak, Ermenistan ile Azerbaycan ortada sulh anlaşmasının imzalanmasına çalışmak. Onların çalışkanlık endüstrisi bundan sonradan saydıklarımdan ibaret olmalıdır. Dağlık Karabağ'ın, sıfır müşterek kuruluşun statüsü kabil mi. Elbette olamaz. Ben demiştim ve gene anlatmak isterim ki şayet bazıları Dağlık Karabağ'a yontu özgülemek istiyorsa zat ülkesinde müşterek arsa versin, orada müşterek gurur oluştursun yahut cumhuriyet oluştursun, onların bağımsızlığını tanısın. Biz de tanıyalım ama Azerbaycan arazisinde değil.
Minsk Grubu Eş Başkanlarının 44 günce savaştan sonradan oluşan gerçekliği bildirme etmesi ve bunun dair müşterek şeyler yapması icap ettiğini mu söylüyorsunuz?
Minsk Grubundan bugüne denli 2. Karabağ Savaşı'ndan sonradan rastgele müşterek kaziye bizlere verilmedi. Ve kaziye bulunmadığı düşüncesince Minsk Grubunun faaliyeti dirlik konuşmanın noktayı yok. Artık müşterek sene geçti. Ne kaziye ediyorsun. Diyorsun ki bu arbede çözülmelidir. Ben Azerbaycan namına diyorum ki ego bunu çözdüm. Kendi başıma. Bütün baskılara rağmen. Dolayısıyla müşterek kaziye olmalıdır. Neyle uğraşmalılar. Ben zat fikirlerimi tabir ettim. Gerisi onların sorumluluğunda.
Bölgede oluşan gerçeklikten sonradan müşterek deklerasyon imzalandı Azerbaycan, Ermenistan ve Rusya arasında. 9 maddelik bildirinin yaşama geçirilmesi dair kıvançlı musunuz? Geçen müşterek sene içinde yeterince yaşama geçirildi mi? Neler fire bu maddelerden?
Genel namına memnunum. Çünkü oradaki esas mevzular çözüldü. Ermenistan bu bildiriye imza atarak yükümlülükler almıştı. Bu yükümlülükleri zorunlu biçimde hesabına getirdi. Bu yükümlülüklerin hesabına getirilmesi savaştan çabucak sonradan oldu. O devir nehiy altında bulunan bölgelerden Ermeni güçlerin çıkartılması orada açık açık belirtiliyordu. Savaş bittikten sonradan 20 çağ içinde Ağdam, Kelbecer ve Laçın illeri bizlere arka verildi. O devir Ermenistan baş döndürücü mesul yaklaşıyordu bu konuya. Neden. Çünkü korkma içerisindeydiler. Çünkü biliyordu ki şayet 10 Kasım tarihinde bu bildiriye imza atmasaydı onların vaziyeti hâlâ da bitik olabilirdi. Yani bizi durduracak müşterek çelim yoktu. Savaş çağında ego defaatle Azerbaycan halkına seslenme ederek diyordum ki Ermenistan bizlere gün versin, takvim versin. Ne devir bizim topraklarımızdan çıkıyor. Biz elden mücadelesi durdurmaya hazırız. Bu gün bizlere 9 Kasım'da verildi. Ermenistan kapitülasyona imza attı ve 10 Kasım'da harp durdu. Dolayısıyla o ehemmiyetli konuların çözümü Ermenistan'ın korkma içinde olmasından kaynaklanıyor. Sonra ne oldu. Barış güçleri geldi. Bir müddet geçti ve geride
Savaş bittikten 15-20 çağ sonradan Ermenistan'dan sulh güçlerinin sorumluluğundaki bölgeden, Laçın koridorundan, kurtarılan topraklara müşterek baltalama grubu gönderildi. 62 yabanlık grup. Bu 10 Kasım bildirisine birlik aykırıdır. Azerbaycan ordusu onları ruhsuz vaziyete getirmiştir ve onlar tutuklandı. Şimdi onlara harp esiri diyorlar. Fakat gidin yürütme vekili arsıulusal konvansiyonlara. Savaş esiri kimlere denir. Onlar harp esiri değil. Savaş bitti, 10 Kasım bildirisi imzalandı. Ondan sonradan gönderilen rastgele müşterek er baltalama grubu üyesi namına belirleme edilmelidir. Bu husus çözüme ulaşmadı. Bu baş döndürücü ehemmiyetli müşterek husus ve ısrar ediyoruz ki çözüme kavuşsun. Tam çözümünü bulsun. Kısmen çözüme kavuştu.
Diğer husus koridorların açılmasıdır. 9 Kasım'dan 10 Kasım'a güzeşte gecede imzalanan bildiride açık açık belirtiliyor ki Azerbaycan'ın anne karası ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ortada bağlanak kurulmalıdır. Bu bağlanak sağlandı mı. Hayır. Bu bağlantıyı bildirmek düşüncesince o denli da iri vakte gerekseme yok. Burada karayolu mesafesi mecmu 40 kilometre. Biz demin savaştan ahir müşterek yılda bin kilometreden müşterek tomar tarz yaptık hem tarla tarz hem asfalt yol. Şimdi orada 40 kilometrelik yolun açılması iri sıkıntı değil. Fakat buna karşın üste Ermenistan buna isteme göstermiyor. Müzakereler verimsiz kalıyor. Ermenistan, 10 münteha teşrin bildirisinin şartlarını büyükçe ihlal ediyor. Biz şimdilik götürümlü davranıyoruz. Temkinli davranıyoruz. Fakat bizim sabrımızın da sınırı var. 2. Karabağ Savaşı gösterdi ki sabrımız tükendiğinde neler oluyor. Dolayısıyla Ermenistan yönetimine kısmet veriyoruz ki 10 Kasım bildirisinin hepsi şartlarını hesabına getirsin ve mesul davransın.
Laçın koridorunun kontrolünü o bölgede fariza önleyen eğreti vazifeli Rus askerleri sağlıyor. Sabotaj gruplarının faaliyetlerine dair şikayetlerinizi Moskova'ya ilettiğinizde nite müşterek karşılık alıyorsunuz ve size sunulan cevaplar alana yansıyor mu?
Elbette tığ bu durumlarla ilişik Rusya'ya şikayetlerimizi belirtiyoruz. Haklı şikayetlerimizi belirtiyoruz. Fakat o baltalama grubunun oraya girmesi o devir beli ki Rus sulh güçleri daha birlik yerleşmemişti. Çünkü 10 Kasım'da harp sona erdi. Ondan sonradan müşterek müddet gerekiyordu ki Rus sulh güçleri, kısaca 2 bin er oraya yerleşsin. Orada boşluklar çoktu. Burada adaletli edinmek zorundayız. Onlar daha o alanı birlik arama dibine alamamıştı. Ermeniler de bunu vesile kasten sızdı bizim kurtarılan topraklara.
Fakat umumi namına Rus sulh gücünün faaliyeti müspet değerlendirebilirim. Elbette bizim kıvançlı olmadığımız mevzular da var, şikayetlerimiz de var. İlk olgun bizim topraklarımıza ecnebi abuhava vatandaşlarının yasadışı ziyaretleriyle bağlı. Biz defaatle bu mevzuyu gündeme getirdik. Çünkü Karabağ bizim arazimizdir. Bizim iznimiz olmaksızın o yerlere tek ecnebi yurttaş yahut taşıt giremez. Bizden müsaade alınmalıdır. Fakat söyleye bilirim ki tam, yüzdelik beniz kurda bu daha çözülmedi. Halbuki onu da söylemeliyim ki ecnebi vatandaşların Karabağ'a yasadışı gelmesi halleri baş döndürücü az sayıdadır. Bunu da belirtmeliyiz. Bizim politikamız ve ısrarlarımız kararı bundan sonradan bu sürece de akıbet veriliyor. Fakat tığ saf isterdik ki bizim egemenliğimize, tarla bütünlüğümüze birlik biçimde hürmet gösterilsin. Zaten yukarı düzem Rus yetkililer de Karabağ'ın Azerbaycan toprağı bulunduğunu belirtiyor. Bu halde orada fariza önleyen askerler de faaliyetlerini bu açıklamalara akıllıca biçimde yürütmelidir.
Geçtiğimiz günlerde Ermenistan Savunma Bakanı ile Rusya Savunma Bakanının müşterek görüşmesi olmuştu. O görüşmeden sonradan 'Ermenistan'ı silahlandırılma süreci baştan başladı' halinde müşterek izah yapıldı. Bu izah size ne düşündürüyor. Bu silahlandırma süreci alanı nite etkiler. Yok bulunan müşterek Ermenistan ordusu demin baştan Rus silahlarıyla ayağa kalkmaya çalışacak. Bu konudaki düşüncelerinizi bildirme kılmak isterim.
Bu mevzudan haberli olduğumuzda elden Rusya bölümüne sorduk, bu mevzunun ne bulunduğu ile ilgilendik. Fakat bizlere bilgelik geldi ki Ermeni basınında çıkan bu izah hakikatı yansıtmıyor. Rusya Savunma Bakanı böyle laflar söylemedi. Bu, Ermenistan propagandasının biçimsiz amelidir. Böyle gır söylenmedi. Bize resmi biçimde bildirildi ki böyle müşterek yazı yok. Ermenistan ordusunun baştan emeksiz silahlandırılmasıyla ilişik tığ Rusya çeşidinden kifayetli cevabı aldık. Biz bu mevzuyu gündemden çıkarttık. Bu, Ermenistan'ın biçimsiz amellerinden konma geçmediğini gösteriyor. Ortaya atılmış bu esassız huzur ilkin baş döndürücü iri hatadır. Eğer sen Rusya Savunma Bakanının söylemediği lafları yayıyorsan bu en azından sorumsuzluktur, provokasyondur. İkincisi, tığ bunu defaatle nehiy çağında de gördük, işgalden sonradan da gördük, Ermenistan ve Rusya'da çalışkanlık yayınlayan Ermeni lobisi rastgele müşterek çağ Rusya ile Azerbaycan ilişkilerinde çatlama oluşması düşüncesince çalışıyor. Her gün, derneşik olarak. Onların günce işi Azerbaycan'a karaca yakmak, Rusya basınında Azerbaycan'la ilişik aksi imge oluşturmak, Rusya ile Azerbaycan'ın ilişkilerine silüet düşürmektir. Düşünüyorlar ki bu halde intikamcı güçler baştan baş kaldırarak bizlere dirlik harbe çıkabilirler. Fakat onlar yanılıyor. Birincisi Rusya-Azerbaycan ilişkileri yeteri denli erdemli seviyeli ilişkilerdir ve tığ hepsi mevzuları açık açık ziyaret ediyoruz. Cumhurbaşkanları düzeyinde, defans bakanları düzeyinde, aut işleri bakanları düzeyinde. Herhangi tarafı huzursuz fail müşterek mevzuyla ilişik tığ çabucak temasta bulunuyoruz ve bu mevzuları çözüyoruz. Bugün söyleyebilirim ki Rusya-Azerbaycan ilişkilerinde rastgele acele müşterek meseleyi çözmekle ilişik müşterek husus da yoktur. Çünkü bu ilgiler yeteri denli olumludur. Ermenistan'ın bu yaymaca çabaları onlara muvaffakiyet getirmeyecektir. Ermenistan'ın baştan silahlanmasıyla ilişik bizim endişemiz Rusya çeşidinden tatlılıkla karşılanıyor.
Zaman devir Ermenistan silahlı kuvvetleri ve siyasetçiler çeşidinden değişik görüşler, beyanatlar dile getiriliyor. Savunma Bakanlığı böyle izahat yaparken Başbakan Paşinyan Türkiye ile mülaki olgunlaşmak istediğine müteveccih ifadeler kullanıyor. Böyle cümleleri var. Birkaç kere geçtiğimiz haftalarda bunu kalın pıtrak tekrarladı. Paşinyan'ın bu laflarını siz nite değerlendiriyorsunuz? Artı, bu endişe Türkiye ile Azerbaycan çeşidinden kifayetli mi. Yani temasa başlayabilmesi düşüncesince yapması gereken, hesabına getirmesi müstelzim sorumlulukları varmı Ermenistan'ın?
Biliyor musunuz, savaştan ilkin ve harp vakti Ermenistan yöneticileri çeşidinden o denli karşıtlık o denli kusur ve esassız beyanatlar beli ki onların sayısı hesabı yok. Şimdi bu çeşit örnekleri saatlerce gösterebiliriz. Biz şehirleri, köyleri kurtarırken onlar ise bizim şehirlerimizi baştan nehiy ettiklerini bildiriyorlardı. Biz kurtarılan şehirlerimizde bayraklarımızı yükselttiğimizde onlar bunu inkar ediyordu. Yani beyaza siyah, siyaha alkan buyurmak onların karakteridir. Dolayısıyla onlar rastgele müşterek açıklamada bulunduğunda doğrusunu anlatmak icabında tığ bunu ciddiye almıyoruz. Analiz kılmak lazım, netleştirmek lazım. Çünkü burada müşterek yalanın, gerçekleşmeyen arzuların, hülyaların ve provokasyonların müşterek sentezidir. Bugünkü Ermenistan ahacık budur. Biz söylediğimizde ki bu yeteneksiz devlettir, bunun arsıulusal müşterek ismi da var "failed state", tığ bunu buyurmak istiyorduk. Her devletin devletçilik sembollerinden bir tanesi de mesul davranmaktır. Fakat tığ bunu görmüyoruz. Ermenistan-Türkiye ilişkilerinin normalleşmesine gelirsek tığ saf hepsi bölgede sulh olmasını istiyoruz. Sayın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın önerilmiş bulunduğu 3+3 platformunun bunun en dobra yolu olacağını düşünüyorum. Fakat Ermenistan daha bunu bildirme etmiyor. Şimdi Türkiye Cumhurbaşkanı çeşidinden bu seslendiriliyor. Ermenistan'a kısmet veriliyor. Fakat Azerbaycan bunu destekledi, Rusya destekledi, İran destekledi, Ermenistan ise buna dirlik çıkıyor. Buna dirlik çıkan Ermenistan demin Türkiye ile ilişkilerini normalleştirmek istediğini bildirme ediyor. Eğer normalleştirmek istiyorsan sen huzur namına bu öneriye müspet karşılık ver. Aksi biçimde burada gene paradoks oluşuyor. Anlaşılmazlık oluşuyor. Elbette şayet ne zamansa Ermenistan çeşidinden seslenen resmi izahat asıl siyasetle uzlaşırsa o devir çözümleme gerçekleştirmek hâlâ hafif olacaktır. Siz de elleme bildiğiniz bu şeklinde ki Ermenistan anayasasında Türkiye'ye dirlik tarla iddiası var. Bundan vazgeçmeliler. evvel anayasasını baştan çalışıp bildirme ettirmelidirler. Ermenistan derece bitkin ve ağız ağıza tarumar edilmiş abuhava Türkiye derece dev ülkeye dirlik nite tarla iddiasında bulunabilir. Bu, ruh bilimsel hastalığa mail müşterek şeydir. Dolayısıyla bundan vazgeçmeliler. Azerbaycan'a dirlik iddialarından vazgeçmeliler. Azerbaycan'la ilişkilerini normalleştirmeliler ve Türkiye tarafının rastgele müşterek devir bölgede sulh ve serbest kabiliyetli işbirliğinden yana bulunduğu için eminim. Bugün de böyledir. Türkiye'den baş döndürücü müspet sinyaller geliyor. Fakat Ermenistan'da bunun akıllıca değerlendirilmesi gerekir. Fakat maatteessüf savaştan, 2. Karabağ Savaşı'ndan evveli 2 salname süreçte Azerbaycan çeşidinden sunulan müspet sinyaller orada kusur anlaşıldı. Biz sıskalık olarak, müşterek bitkinlik olarak. Oysa tığ kan açığa vurmak istemiyorduk. Biz gücümüzü biliyorduk. Sorunu çelim eliyle çözebileceğimizi biliyorduk. Ermenistan ise buna inanmıyordu. Şimdi de geç değil. Yeni oluşan realiteyi akıllıca kavrasın, bu realiteye uyarınca adımlar atsın, haritaya bakarak zat yerini orada bulsun, şayet bulabilirse, müşterek noktadır ve buna akıllıca adımlar atsın. Bu halde bölgede serbest kabiliyetli ortaklık kabil olabilir.
Şurada insanoğlunun aklına şu biçimde müşterek nesne geliyor. Bölgesindeki devletlerin taleplerine, ilişkilerine ehemmiyet vermeyen Ermenistan'ın peşinde nite müşterek çelim kabil ya da neyi planlıyorlar ki böyle kararlar uygulamaya çalışıyorlar efendim?
Bunu ego söyleyemem. Bunu rastgele müşterek biçimde mevzuyla ilgilenen yöntem bilgin ve analistler söyleyebilir. Fakat tecrübeme isnaden söyleye bilirim ki onların nice adımları us dışı adımlardır. Yanı gerçeklikten uzak, rastgele müşterek mitolojiye, hülyalara ve gerçekleşmeyen arzulara müstenit müşterek yaklaşımdır. Bunu da politik alemde akıllıca çözümleme kılmak baş döndürücü zordur. Bu rastgele müşterek biçimde tababet aleminde çözümleme edilirse hâlâ akıllıca olur.
Az ilkin diyalekt iş birliğinden bahsettiniz. Cumhurbaşkanı Erdoğan'la sizin kesiksiz dillendirdiğiniz 6'lı teşrikimesai platformunun oluşmasından bahsettiniz. Bu ortam içinde İran'ın da ismi geçiyor. Ancak geçtiğimiz günlerde İran'dan mevrut TIR'ların Hankendi'ne gittiğine dair sahneler ortaya çıktı ve siz de şikayetinizi dile getirdiniz bu konularda. Hemen ardı sıra, İran sınırında İran askerlerinin manevra görüntüleri paylaşıldı. Bu mevzuda müşterek değerlendirmenizi bildirme kılmak isterim. Anlık müşterek nesne miydi aksi taktirde planlı, mahsus müşterek ileti içeren hareketler miydi?
İran tırlarının gayrikanuni biçimde Karabağ alanına gitmesi huzur kere olmuyor. Bu nehiy çağında de defaatle bulunan olaylardır. Bu TIR'la derneşik biçimde oraya gidiyordu. Bizim bilgimiz vardı. Fakat aktüel derece kemiksiz bilgelik saf yoktu. Bunu cezaevi uğrunda bulundurarak ayrışık kanallarla İran bölümüne hoşnutsuzluğumuzu tabir ediyorduk. Fakat bu proses bitmeme ediyordu. Savaş bittikten sonradan bundan sonradan Laçın koridoru bizim gözümüzün önündedir. Bizim askeri mevzilerimizden Hankendi'ne revan yola bulunan açıklık ihtimal de 5-6 metredir. Biz Laçın koridoru süresince başkaca Şuşa çevresinde ve öbür alanlarda yeteri denli uygulayım imkanlara sahibiz. Kameralar var. Uyduyu kullanıyoruz, İHA'ları kullanıyoruz. Biz gördük ki TIR'lar harp ondan daha sonra oraya gitmeyi sürdürüyor. Bu halde ego cumhurbaşkanlığı ofisinin çalışanlarına emir verdim ki İran'ın Azerbaycan büyükelçisi ile konuşsunlar. Biz bunu resmiyete açığa vurmak istemiyoruz. Dostça konuşsunlar ve buna akıbet verilmesi gerektiği söylesinler. Bu bizlere dirlik saygısızlıktır. Azerbaycan'ın tarla bütünlüğüne dirlik saygısızlıktır, buna akıbet verilmelidir. Bu hanek yanılmıyorsam Temmuz ayında oldu. Ondan sonradan saf ki tığ bunu izlem etmeye başladık ve rastgele müşterek ayın başlangıcında bizde bilgelik birikiyor ki müteaddit TIR çıktı, müteaddit TIR girdi, ne getirdi, ne götürdü. Onların plakalarına denli hepsi bilgiler bizde var. Bunlar basında arsa aldı. Fakat sonradan ne yaptılar. İran TIR'larına Ermeni plakaları yapıştırmaya çalıştılar. Böyle dolandırıcılığa el attılar. Bizi kandırmaya çalıştılar. Öyle âciz müşterek iş yaptılar ki arabanın üzerindeki tankerde Farsça yazılar, aşağıda ise Ermeni plakaları. Onu da size belirteyim ki bire müşterek plakaları biraz arabanın dair de yapıştırdılar. Bu iş o denli ağır aksak yapılmış oldu ki. Bu da onu gösteriyor ki bu işi bitmeme tarz açmak ama gizlemek istiyorlar. Bu durumda, müşterek ay geçtikten sonradan tığ bundan sonradan resmi usulle diplomatik muhtıra verdik, İran'ın Azerbaycan büyükelçisi dışişleri bakanlığına çağırma edildi. Şikayetler ona bildirildi ve bu vaziyete akıbet verilmesi dileyiş edildi. Bu Ağustosun ortalarında bulunan olaydır. umut ediyorduk ki buna akıbet verilecek. Fakat 11 Ağustos-11 Eylül ortada kısaca 60 İran tırı gayrikanuni biçimde Karabağ'a akım etti. Bunu engel temdit etmek düşüncesince tığ bundan sonradan tatbik adımlara geçtik. Bizim ekonomi ve adımlarımız mesuliyet sahibidir, ülfet ilişkilerine dayanmaktadır. İlk kere yavuklu uyarı, ikinci kere resmi nota, üçüncü kere arama noktaları, gümrük, sınır, polis. Böylece tığ Azerbaycan arazisinden güzeşte yolu arama etmeye başladık ve ondan sonra Karabağ'a revan TIR'ların sayısı sıfıra indi. Bakınız, buraya götürmek muktezi miydi? Orada, Rus sulh gücünün kontrolündeki Karabağ sahasında mecmu 25 bin insanoğlu yaşıyor. Bu alışveriş o denli mı önemli? Bu ticaret, arkadaş ve ahi namına gördüğün ülkeye açık açık hürmetsizlik edecek denli mı önemli? Elbette tığ arsıulusal konvansiyonlar ve arsıulusal hukukla belirleme edilen hepsi imkanları kullandık. Bazıları diyor ki yalnızca İran araçlarından gümrük vergisi alıyoruz. Biz demin ecnebi ülkeye gittiğimizde gümrük vergisi ödüyor muyuz, ödüyoruz. Onlar da Azerbaycan ülkelerini kullanıyorsa ihsan ödemeliler. Bu mevzunun müşterek tarafı.
Sınırımızın civarlarında meydana getirilen askeri tatbikata ulaşınca ise bu baş döndürücü tansık müşterek olaydır. Çünkü 30 salname istiklal çağında böyle hadisat olmamıştı. İlk namına söylemeliyim ki rastgele müşterek abuhava zat topraklarında istediği askeri tatbikatı yapabilir. Bu onun hükümran hakkı. Buna kimesne gır söyleyemez. Fakat bunu müşterek devir kesitinde çözümleme ettiğimizde bunun tek devir olmadığını görüyoruz. Neden demin ve hastalık bizim sınırımızda? Bu soruları ego değil Azerbaycan topluluğu soruyor. Bu suali hayattaki Azerbaycanlılar soruyor. Bir istifham da soruluyor ki hastalık nehiy çağında o bölgede manevra yapılmıyordu. Ermenilerin Cebrayıl, Zengilan ve Fuzuli'de bulunduğu devirde hastalık manevra yapılmıyordu. Neden tığ bu toprakları kurtardıktan sonra, 30 salname boyunduruk ve işgale akıbet verdirdikten sonradan bu yapılıyor. Bu sorular kanuni sorulardır. Elbette tığ bölgede derinlemesine periyodik iş donanmasına vuruş vuracak tek durumun olmamasını istiyoruz. Bir kere hâlâ anlatmak istiyorum, Azerbaycan burada da baş döndürücü mesul ve endazeli davranıyor. Bizim kanuni adımlarımıza dirlik yayınlanan birey tepkilerin eğreti bulunduğunu umuyorum.
Ulaşım problemlerinden gır etmişken, Zengezur koridoru Ermenistan'ın ilişkilerini normalleştirmeye başlamasına müşterek koşul mıdır?
Elbette müşterek şarttır. Çünkü 10 Kasım bildirisinde bu belirtiliyor. Ermenistan bu yükümlülüğü aldı. Eğer bu yükümlülüğü yürütme etmezse o devir ne normalleşme bahis konusu olabilir. İkincisi, gene evveli düşüncelerime dönüyorum. Ermenistan, harp sonrası devri baş döndürücü akıllıca çözümleme etmelidir. Artık gidiş ağız ağıza farklı. Şimdiki gidiş güçlerin oranını açık açık gösteriyor. İşgal çağında de tığ hem kendimizin bununla birlikte Ermenistan ordusunun ne imkanlara ehil bulunduğunu biliyorduk. Biz dengeyi baş döndürücü ilkin zat lehimize değiştirdiğimizi biliyorduk. Şimdi bunu hepsi evren görüyor. O sebepten aktüel halde Ermenistan'ın Azerbaycan'la ilişkilerini normalleştirmesi düşüncesince hâlâ müşterek tomar fer göstermesi gerektiği kanısındayım. Çünkü bu onlar düşüncesince önemlidir. Biz fariğ da hoşnutluk biliriz. Nasıl ki yaşadık. Şimdi de yaşıyoruz ve hâlâ elleme yaşayacağız zira o iri araziye baştan ehil olduk. Kendi topraklarımıza döndük. Onların vaziyeti hâlâ da kötüleşti. O sebepten baştan sona arbedede olmak, komşularla ilişkileri DOĞRU sıfır tarihe isnaden planlamak baş döndürücü kusur müşterek adımdır. Ermenistan huzur namına Türkiye ile ilişkilerini normalleştirme isteğinde olmalıdır. Aynı sürede Azerbaycan'la ilişkilerini normalleştirsin. Türkiye ve Azerbaycan'la sınırlarını belirlesin. Onlar bu işe bizlerden hâlâ müşterek tomar iştahlı olmalılar. Çünkü bu Şayet olmazsa buyurmak ki münteha da yoktur. Şimdi Ermenistan'da ve bazısı ecnebi siyasetçiler bizi Ermenistan ülkelerini nehiy etmekle suçluyorlar. Birincisi bu müşterek yalan. İkincisi Ermenistan bizi nehiy ettiğinde hastalık sesinizi yükseltmiyordunuz. Neden gözünüzü kapatıyordunuz. 30 sene süresince yalnızca nehiy değil hepsi vakti ve dini anıtlarımız yerle müşterek edildi. Tüm yapılar yıkıldı. Bunu görmüyor muydunuz. Minsk Grubunun eş başkanları defaatle orada bulundu. Ağdam'da, Kelbecer'de, Fuzuli'de, Cebrayıl'da bulundular. Görmüyorlar mıydı. 30 salname nehiy çağında yalnızca 2 kere araştırı misyonu sevk edildi ve yazanak hazırlandı. Raporda Ermenilerin işlediği hepsi taksirat belirtildi. Sonuncu amaç az hâlâ 10 sene ilkin gerçekleşmişti. Minsk Grubu eş başkanlarına baştan amaç göndermeleri dair defaatle müracaatta bulunduk. Orada yasadığı iskan yaşama geçiriyorlardı. Suriye, Lübnan ve başka ülkelerden Ermeniler getirilerek orada iskan ettiriliyordu. Bu müşterek harp suçudur. Tüm arsıulusal konvansiyonlara uyarınca bu harp suçudur. Bunu yapmadılar. Bu işgali 30 sene süresince görmeyen, demin ise sıfır işgali gören saf ya kördür ve ya nankördür. Ya da yalnızca riyakardır. Bu hâlâ akıllıca tabir olabilir.
Biz zat dede yurdumuza döndük. 30 senedir orada yoktuk. Eğer Ermenistan sınırın oradan geçtiğini söylüyorsa hastalık orada tek kimesne yoktu. Eğer ora sınırsa gel sınırı koru. Biz geldik o dağlara yerleştik ve bizim haritalarımıza uyarınca tığ zat topraklarımıza yerleştik. Eğer Ermenistan değişik düşünüyorsa gelsin otursun, bunu tartışalım, ziyaret edelim. Bir sene sürer, 5 sene sürer, 30 sene sürer, ki bilir. Yine bu mevzuya dönüyorum, sınırlar dair Ermenistan bugün gerçekliği anlamalıdır. Kısa sürede şartlarımızı bildirme yazar bu mevzuyu çözmelidir ki hacısı hocası zat sınırının nerede bulunduğunu bilsin.
Bölgedeki bulunan sorunları bahsetmek düşüncesince sizin, Sayın Putin'in ve Paşinyan'ın müşterek araya gelmesi endamsız devirde bahis konusu mu?
Biz müşterek kere müselles ziyaret yaptık. Bu senenin başlarında, Ocak ayında Moskova'da müselles ziyaret gerçekleştirildi. Bu toplantıda hâlâ çok harp sonrası dönemle ilişik mevzular ziyaret edildi zira savaşın bitmesinden yalnızca 2 ay geçmişti. Sonrasında cumhurbaşkanları düzeyinde müselles ziyaret olmadı. Fakat başvekil yardımcıları düzeyinde müşterek emek özgülemek grubu oluşturuldu. Bu grupta huzur namına Zengezur koridorunun açılması dair icraat yapılmış oldu ama haziran başlangıcında Ermenistan bu gruptaki katılımını intihabat dolayısıyla bitirdi. Haziran'da orada intihap yapılmış oldu ve ağustos ortasında bu takım baştan müşterek araya geldi. Gelecek ay gene müşterek araya gelecekler. Bu grubun ehemmiyetli müşterek boyut bulunduğunu düşünüyorum zira daha müşterek ürün olmasa da müşterek dek mevcut. Temas aktüel halde muktezi müşterek araçtır ve bu temaslarda müşterek baş döndürücü husus çözülebilir.
Biz Azerbaycan'da Zengezur koridorunun oluşturulmasına müteveccih serbest kabiliyetli çalışmalara başladık. Zengilan'a demiryolu ve karayolu yapılıyor, havalimanları düz yazı ediliyor. Dolayısıyla tığ zat topraklarımızdaki işleri 2 sene içinde bitireceğimizi düşünüyorum zira buradaki işlerin kütlesi baş döndürücü büyük. Ermenistan arazisindeki demiryolu ve karayolunun uzunluğu 40 kilometredir. Bu 1 ila 1,5 yılda yapılabilir. Biz bunu bekliyoruz.
Bir sene çetin dolmadan işgalden kurtarılan topraklarda baş döndürücü iri planlar gerçekleştirdiniz. Mesela Fuzuli esrar meydanı 1 sene olmaksızın bundan sonradan uçakların inip kalktığı müşterek plan biçimine geldi. Karayolları böyle öylesine. Siz karayollarının Ermenistan sınırına denli ehemmiyetli noktasını attınız. O iş ilerliyor. Bu mevzuda baş döndürücü iri planlar yapıyorsunuz. Hem bu projelerden bununla birlikte o bölgede canlı Ermeniler var, onların geleceğiyle ilişik neler söyleye bilirsiniz?
Siz birlik haklısınız. Biz devir kaybetmeden, harp sona erer bitmez harekete geçtik. Bu devletimizin enerjisini gösterdi. Çünkü bu işleri değmek düşüncesince yalnızca dünyalık yetmez. Kaynak, kadro, ekip, uygulayım olanaklar, sürücü belgesi olmalıdır. Biz hepsi güçleri seferber ettik. Elektrikle ilişik mevzuları sene sonuna denli tamamlayacağız. Tüm alana cazibe verilecek. Yol yapımları da sürüyor.
Bunu rastgele müşterek şeyden ilkin zat yurttaşlarımız düşüncesince yapıyoruz ki bu alanı baştan kuralım ve evveli sığınmacılar endamsız sürede oraya dönebilsin. Artık müşterek numara uçman karye projesi Zengilan ilinde sene böylecene ya da doğacak senenin başlarında anık olacak. Karabağ'da canlı Ermeniler de bunu görüyor. Çünkü bizim televizyonlara bakıyor, radyolarımızı dinliyorlar. Burada ne işlerin yapıldığını görüyorlar. Artık biraz kere Ermeni halkından olanlar şahısların bizim Şuşa'da askeri mevzilerimize gelmiş şekilde onların da bu işlere alınmasını dileyiş etmesi rastlantısal değil. Onlar orada aylak bitkin kalmış. İşsizlik, yoksulluk ve kalbi kırık müşterek durumdalar. Biz buna müspet yaklaşıyoruz. Fakat bunun yasalı tarafının birlik oturması lazım. Biz orada canlı Ermenileri zat vatandaşımız namına bildirme ediyoruz. Onlar Azerbaycan toprağında yaşıyorlar. Karabağ rastgele müşterek devir Azerbaycan toprağı olmuştur. Sovyet döneminde, evveli devirde de, nehiy çağında de bu böyleydi. Biz onları Azerbaycan yurttaşı namına görüyoruz. Sadece onlar bunu bildirme etmeliler. Onlar bu Ermeni propagandasından kurtulmalılar. Onlar zat geleceklerini, evlatlarının geleceğini sağlamalılar. Biz hazırız onları da işlere katılımını sağlamaya. Neden etmeyelim. Biz geleceğe ciddi anlamda sulh prizmasıyla bakıyoruz. Çünkü ego müşterek hâlâ harp olmasın istiyorum. Ermenistan tarafında intikamcı akımlar baş kaldırmazsa tığ müşterek hâlâ harp başlatmayacağız. Eğer Ermenistan'da bizlere dirlik rastgele müşterek zılgıt oluştuğunu görsek o tehdidi imha etmeliyiz. Bu bizim kanuni hakkımızdır. Fakat böyle müşterek zılgıt olmasa bizim başka müşterek düşüncemiz yok.
Karabağ'da canlı 25 bin Ermeni de inşaat, bayındırlık işlerinde arsa alabilir. Aynı sürede gelecekte yaşadıkları yerlerde, köylerde onlar düşüncesince imkanlar sağlarız. Karabağ ve Doğu Zengezur'la ilişik planlarımız cezaevi önündedir. Ağdam şehrinin master planı onaylandı. Yakın gelecekte Cebrayıl ve Fuzuli şehirleri ile umumi namına illerin master planları onaylanacak. Bu bizim gücümüzü gösteriyor ve tığ Ermenilerin Karabağ'da yaşamış bulunduğu köylerde de bunları yapabiliriz. Ben zaferden sonradan yerlere onlarca kere ettim. Orada Ermenilerin yaşamış bulunduğu bazısı köylerde karşılaştığım görünüş beni şaşkınlıklar içinde bıraktı. İnsana yaraşıksız müşterek durum. Bazı köylerde evler çözümleme ediliyor. Evlerin yüzdelik 95'i yararsız. Yani orada tek kimesne yaşayamaz. Onlar yıkılmalıdır. Böyle gülünç halde 30 sene canlı müşterek maşer çağ yüzü değmek istiyor. Işık ise bekâr Azerbaycan'dan gelecek. Onlar düşüncesince de bunun o denli da hafif olmadığını idrak kılmak gerekir. Burada ruhsal gidiş da dikkate alınmalıdır. Fakat tığ elleme fikir sergiliyoruz ve onların bahtiyar ve zenginlik içinde müşterek geleceğinin ama Azerbaycan devletine dair bulunduğunu anlayacaklarını umuyorum.
SORU: Türkiye ile Azerbaycan'ın ilişkilerinin istikbaline dair neler düşünüyorsunuz?
Sayın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, evveli senelerde da erdemli platformlardan Azerbaycan'ın muhik davası dirlik baş döndürücü serbest bilgiler paylaşıyordu. Her devir bu husus onun aut siyasetler ilişik mevzuları ortada müşterek numaralı meseleydi. Bu kere bundan sonradan zaferden sonradan orada (BM Genel Kurulunda) bu lafları söylemesi bizi sevindirdi. Bu müşterek kere hâlâ gösteriyor ki Recep Tayyip Erdoğan rastgele müşterek devir Azerbaycan'ın yanındadır.
Savaşın huzur saatlerinde o Azerbaycan'ın bekâr olmadığı, Türkiye'nin Azerbaycan'ın yanı sıra bulunduğunu belirtmişti ve bu bizlere ek çelim vermişti, içsel çelim vermişti. Türkiye'nin Azerbaycan düşüncesince Azerbaycan'ın da Türkiye düşüncesince ne denli DOĞRU ve içten müşterek abuhava bulunduğunu biliyorsunuz. 10 seneler süresince tığ iri tarz kıvrım ettik ve ilişkilerimizi en erdemli düzeye çıkarttık. Dünya çapında buna benzeri iş birliği, ülfet ve birlik örneği olmadığını söylemiştim. Tarihleri, budunsal kökenleri, dilleri bire müşterek bulunan baş döndürücü devletlerin bulunduğunu ama onlar ortada ne denli ihtilaf, emniyetsizlik ve dava bulunduğunu da söylemiştim. Etnik, dini, kültürel köklerin o devletlerin ahi abuhava olabileceği anlamına gelmiyor. Böyle örnekler çoktur. Hem Orta Doğu'da hem makam Sovyet mekanında. Çok çelimli müşterek vakti ve kültürel esas üstünde böyle dobra ilgiler sarayını bina kılmak bizim özel hizmetimizdir. Hem Sayın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın bununla birlikte benim. Burada tevazudan ırak olmalıyım, bu gerçektir. İkinci Karabağ mücadelesi bunu müşterek kere hâlâ gösterdi. Türkiye bizim yanımızda namına hepsi dünyaya ileti vermiş beli ki 'karışmayın, dahil etmeyin, Azerbaycan hafriyat yolundadır. Eğer karışırsanız, dahil ederseniz Türkiye'yi göreceksiniz.' Bu saf baş döndürücü iri avantaj ve avantajdı.
2. Karabağ Savaşı'ndan sonradan ilişkilerimiz hâlâ da erdemli basamağa çıktı. Savaş bittikten sonradan Sayın Cumhurbaşkanını Şuşa'ya çağırma ettim. O Şuşa'ya gelinceye denli başka ülkelerden kimsenin Şuşa'ya gitmeyeceğini söylemiştim. Hatta Türkiye'den gelenler olmuştu, oraya değerlendirmek istiyorlardı. Onlara söyledim ki 'teşekkür ederim ama bekleyin. Kardeşim gelsin, Şuşa'ya gitsin ondan sonradan yolunuz açıktır.
Şuşa Beyannamesinin imzalanması bizim ilişkilerimizi hâlâ erdemli düzeye çıkardı. Şuşa Beyannamesi ile 'de-facto' bulunan ilişkilerimizi 'de-jure' düzeyine, müttefiklik düzeyine yükselttik. Zaten rastgele müşterek bölgede müttefiklik ilişkileri içerisindeydik. Fakat tığ bunun resmiyete dönüştürdük. Bu doğacak faaliyetlerimiz düşüncesince müşterek tarz istikametidir. Biz bu yolla gideceğiz. Günden güne pekişen ilişkiler, küsurat kuma projeler, bizim dayanışmamız ve kardeşliğimizin hepsi komşularımız düşüncesince kalıp bulunduğunu düşünüyorum. Tüm komşularımız şayet ilişkilerini Türkiye ile Azerbaycan derece kursaydı o devir dünyada tek harp olmazdı.
İşgalden kurtarılan yerlere kalın pıtrak gidiyorsunuz. Görüntüler paylaşılıyor. Görüntüleri paylaşan da sizin yönetmeniniz namına bölgede bulunan Sayın Mihriban Aliyeva. Görüntüleri onun paylaşımlarıyla alıyoruz. Azerbaycan'da bununla birlikte Türkiye'de sizin oradaki diyaloglarınız, hareketleriniz baş döndürücü sıcakkanlı karşılanıyor. Bununla ilişik neler söylersiniz?
Bu zat kendinden oluştu. Doğal namına oluştu, bunu planlamıyorduk. Biz huzur kere Şuşa'ya gittiğimizde Bakü'den baş döndürücü er çıkmıştık. Çünkü o devir tarz baş döndürücü uzundur. O devir müşterek Zafer eliyle Fuzuli'den Şuşa'ya az hâlâ 3 saate gitmiştik. Yollar kar ve buz tutmuştu. Sabah ercecik çıkmıştık ve iklim karanlıktı. Hava aydınlandıkça baş döndürücü dobra görünüş oluştu ve Mihriban hatun zat telefonuyla çekmeye başladı. Beni çekti, abd dedim ki yolumuz Şuşa'yadır. Böyle başladı. Bu müşterek özel teşebbüstür zira benim ziyaretlerimi bir çok çok kere resmi astronomi çekiyor. Buysa acemi müşterek yaklaşımdır. Biliyorum ki bir çok çok kimsenin hoşuna gitti bu. Bizim de hoşumuza gitti. Bu lafları söylerken benim gözümün önüne huzur ilkin o alanlarda muammer insanoğlu geliyordu. Ben rastgele müşterek şeyden ilkin onlar düşüncesince bunu söylüyordum. Çünkü onlar özlem içerisindeydi. 30 sene özlem içerisindeydiler. Ve ego oraya gelmişim bu binayı görüyorum, o görmüyor. O bizim gözlerimizle onu görmeli. Her devir gözümün uğrunda onlar vardı. O denli cehennem azabı çektiler. Fakat sert durdular, berk durdular. Budur Azerbaycan, budur Azerbaycan halkı…Sizi duygulandırdım ben.
