Kudüs
Tunus'ta 17 Aralık 2010'da başlamış bulunan kitlesel ahali gösterileri ülkeyi 20 yıldan derinliğine müddet güçlü yumrukla müdür Zeynel Abidin Bin Ali rejimini devirmekle kalmadı, hepsi Arap coğrafyası düşüncesince görülmemiş müşterek sahife açtı.
Geçiş sürecinde yaşanmış bulunan hepsi zorluklara karşın zatî hak, özgürlükler ve demokratik alandaki kazanımlarını korumayı başaran Tunus, 2021'de sosyoekonomik hoşnutsuzluğun gölgesinde siyaseten darmaduman müşterek devre girdi.
Arap Baharı kapsamında ahali ayaklanmalarının pırtlak verdiği öbür devletler ise iç savaş, elan otoriteli yönetimler ve hesaplı sıkıntılarla çabalamak durumunda kaldı.
Monarşilerdeki durum
Ürdün ve Fas denli bölümsel özümleme hakkı mevcut monarşiler bu süreçte bitirdikleri izafi anayasal reformlarla gıcırtı dalgasını yatıştırırken, özellikle Suudi Arabistan iktisap kılmak üzere, yer yağı zengini uğur boncuğu erklik diyetleri vatandaşlarına içtimai zenginlik yardımlarının musluklarını açarak inkılap dalgasının ülkelerine ulaşmasını engellemeye çalıştı.
Körfez'deki yer yağı zengini monarşiler, devrimlerin iktidara getirmiş bulunduğu yada kuma gözetim ortağı meydana getirmiş bulunduğu İhvan yanlısı hareketleri, millî asayiş tehdidi bildirme etti ve gönül rahatlığı devrimler düşüncesince dip ve değerli müşterek efor içerisine girdi.
Libya, Suriye, Yemen
Devrim dalgası Libya, Suriye ve Yemen'e geldiğinde alanı muhasır yüklülük atmosferi yerini dinmeyen içki ve gözyaşına bıraktı. Üç ülkede inkılap dalgası iç muharebeye evrilirken illet bulunduğu hüküm ve insanca kriz, bitişik devletlerin beraberinde dünyayı da etraflıca etkiledi.
Arap Baharı adlı süreçte semt başkentlerindeki ayaklanmalar ve yönetimlerin devrilmesi arka arkaya ve aşırı çelimsiz müddette yaşandı.
Son zamanlarda Arap vatanlarında 2011 yılındaki ayaklanmalara benzeri taleplerle gerçekleşen kitlesel gösteriler, bu ülkelerdeki hükümetlerin sonunu getirmiştir ve bu yüzden Arap Baharı'nın "artçı gıcırtı dalgası" şekilde gösterildi.
Artçı gıcırtı dalgası Ürdün ve Sudan'a 2018; Cezayir, Irak ve Lübnan'a da 2019 senesinde ulaştı ve yönetimleri koltuklarından etti.
Tunus'ta başlamış bulunan ve nice semt ülkesine yayılan süreçle ilgilendiren ehemmiyetli gelişmeler ise şöyle:
Tunus: 17 Aralık 2010
Tunus'ta Muhammed Buazizi adlı sanlı müşterek gencin, gezici satıcılık meydana getirmiş bulunduğu otomobiline el konulması ve yetkililerce uğramış bulunduğu çirkin iş dolayısıyla 17 Aralık 2010'da kendini yakmasının arkası esna Tunuslular, kitleler şeklinde sokağa döküldü.
Tunus'u 23 senedir güçlü yumrukla müdür Bin Ali'nin 14 Ocak 2011'de andıran ailesini de yanına alarak ülkeden kaçmasıyla Arap Baharı'nda evvel inkılap gerçekleşti.
Tunus, intikal sürecinde yaşamış bulunduğu sancılara karşın iktidarın seçimlerle ahir sahiplerine devredildiği müşterek düzene kavuştu. Arap Baharı'nın beşiği Tunus, esas adalet ve özgürlükler yönünde halkına nice üstünlük sunmasına karşın inkılap hesaplı beklentilerin peşinde kaldı.
Tunus'taki sonuç seçimleri elde eden Cumhurbaşkanı Kays Said, ülkedeki siyasete gönül rahatlığı kitlesel protestoları esbabımucibe göstererek 25 Temmuz'da namına dehşet yetkiler tanımlayan Anayasa'nın 80. maddesini yaşama geçirdiğini duyurdu. Said, bu adımıyla mMclisin çalışmalarını askıya aldı, milletvekillerinin dokunulmazlıklarını kaldırdı ve kendisini de başsavcı şekilde atadı. Said, ilerleyici günlerde orduda, faziletli bürokraside, domestik yönetimlerde ve asayiş birimlerinde nice adı görevden alarak yerlerine yenilerini atadı.
Said, evvel andan itibaren bahis konusu adımı "sürecin rehabilitasyonu" şekilde tanımlarken, ülkedeki bazısı kesimler bunu "anayasal çarpış girişimi" şekilde nitelendirdi.
Cumhurbaşkanı Said sonuç şekilde 13 Aralık'ta meydana getirmiş bulunduğu açıklamayla, parlamentonun müşterek sene gizli kalacağını, 17 Aralık 2022'de seçimlerin yapılacağını duyurdu. Said ayrıca, acemi müşterek Anayasa ve intihap yasası hazırlanacağını, bunların da 25 Temmuz 2022'de referanduma götürüleceğini bildirdi.
Mısır: 25 Ocak 2011
Arap Baharı'nın ikinci durağı Mısır'da 25 Ocak 2011'de başlamış bulunan ahali hareketleri üç hafta denli çelimsiz müddette 30 salname Hüsnü Mübarek iktidarının sonunu getirdi.
Adı sağlam aşırı yolsuzluğa bulaşıcı Mübarek, 11 Şubat 2011'de rolü tasarruf kılmak durumunda kaldı.
Ancak şişman umutlarla başlamış bulunan bu süreç, müşterek salname sivil polis polis yönetimin arkası esna 3 Temmuz 2013'te ülkenin evvel seçme Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi'ye meydana getirilen askeri darbeyle sonuçlandı.
Darbe sürecinde katledilen yüzlerce Mısırlının beraberinde aşırı sayıda durdurma ve ölüm cezası kararları alındı. Ordu, yöntem üstündeki tesirini artırarak muhaliflere gönül rahatlığı kısıtlayıcı müşterek kampanya yürüttü. Ekonomik şekilde derece derece fakirleşen Mısır, Arap Baharı döneminin arkası esna yıldırı eylemlerine de oyunluk oldu.
Yemen: 27 Ocak 2011
Yemen'i 1978'den itibaren müdür Ali Abdullah Salih'e gönül rahatlığı 27 Ocak 2011'de başlamış bulunan ahali ayaklanması, Salih'in görevden çekilerek adına yardımcısı Abdurabbu Mansur Hadi'nin geçmesi ve arkası esna Hadi'nin 21 Şubat 2012'de biricik namzet şekilde girmiş bulunduğu seçimlerde ülkenin acemi Cumhurbaşkanı seçilmesiyle sonuçlandı.
Ancak bu tam asayiş boşluğu dolayısıyla El Kaide denli yıldırı örgütleri ülkede faaliyetleri düşüncesince meydan buldu. Yönetim boşluğundan faydalanan Husiler de başşehir Sana'ya ilerleyerek hükümete çarpış yaptı.
Suudi Arabistan'ın başını çekmiş bulunduğu askeri koalisyonun 26 Mart 2015'te Yemen'e askeri engelleme sonucu ise ülkedeki iç harp düşüncesince ilenç noktası oldu.
Ülkede bembeyaz su, besin ve keyif denli esas hizmetlerin eksikliğinin kere açmış bulunduğu kolera, aşırı sayıda Yemenlinin dünyasına servet oldu. Salgın hastalıklar, yerinden edilmiş milyonlarca insanoğlunun yaşamını zılgıt etmeye bitmeme ediyor.
Yemen'de kıtlık ve emraz dolayısıyla yaşanmış bulunan dram, Birleşmiş Milletler çeşidinden "dünyanın en şişman insanca felaketi" şekilde gösteriliyor.
Bahreyn: 14 Şubat 2011
Körfez devletleri ortada halkın çoğunluğu Şii bulunan fakat Sünni müşterek monarşiyle yönetilen Bahreyn'e 14 Şubat 2011'de vasıl hile karşıtı ayaklanmalar, hükümetin kaba müdahalesiyle karşılaştı.
Protestoculara müteveccih alevlenmiş müdahaleler kararında ölü, gaileli sayısı ile tutuklamalar artarken gösterilere ortaklık da fazlalaştı. Yönetim, gösterileri bastıramayınca Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) 14 Mart 2011'de Bahreyn'deki gösterilere kuma askeri güçle engelleme sonucu aldı.
Suudi Arabistan'ın öncülüğündeki askeri engelleme böylelikle gösteriler bastırılırken bu gestalt gelişimleri yakından izleyen İran'ın tepkisine illet oldu.
Bahreyn Kralı Hamed bin İsa Al Halife, Mayıs 2012'de almış bulunduğu kararlarla Anayasa'da değişikler yaparak talepleri karşılamaya çalıştı. Ancak Bahreyn yönetiminin ülkedeki aykırı gruplara gönül rahatlığı baskısı bitmeme ediyor.
Libya: 17 Şubat 2011
Libya'da 42 sene süresince iktidarını koruyucu Muammer Kaddafi'ye gönül rahatlığı başlatılan gösterilere, yönetimin yanıtı kaba oldu. Gösterilerin 17 Şubat 2011'de silahlı mücadeleye ve sonra iç muharebeye evrilmesinin arkası esna 19 Mart 2011'de Fransa'nın başkenti Paris'te planlı toplantıyla "uluslararası müdahalenin" yolu açıldı.
Arap Baharı adlı sürecin hafızalarda iz bırakan en ehemmiyetli sahnelerinden bir tanesi de Kaddafi'nin 20 Ekim 2011'de Sirte'de öldürüldüğünü yayınlayan sahneler oldu.
Ülkedeki darmaduman gestalt 7 Temmuz 2012'deki seçimlerle müşterek süreliğine aşılsa da ülkenin doğusundaki evlilik dışı silahlı güçlerin önderi Halife Hafter, hile boşluğundan bilistifade arama etmiş bulunduğu endüstrisi genişletmeye çalıştı.
Ülkedeki istikrarsızlığa hal düşüncesince başlatılan nice arsıulusal politik adım ve diyalog çabasının altını oyan Hafter, ülke dışından almış bulunduğu askeri, politik ve finansal destekle toplamış bulunduğu milislere Nisan 2019'da başkenti ele nakil ferman vermesiyle yer yağı zengini ülkesini baştan hüküm sarmalına sürükledi.
Libya'nın BM nezdindeki yasal hükümeti, Türkiye ile Kasım 2019'da kükremek izin alanlarının sınırlandırılması, askeri ve asayiş teşrikimesai uzlaşma muhtıraları imzaladı.
Türkiye'nin de desteği ile Libya hükümeti, 2020'nin evvel yarısında, Hafter ve arsıulusal destekçilerini ülkenin batısından çıkarmayı başardı ve çatışmalara balans getirdi. Ülkedeki krizin yöntem eliyle çözülmesi düşüncesince diyalog çabaları Başbakan Abdulhamid Dibeybe liderliğinde müşterek hükümetin kurulmasıyla sonuçlandı.
Uluslararası aktörlerin de baskısıyla Libya, andıran vakitte cumhurbaşkanlığı seçimlerine derece derece ülkede silahtansa siyasetin aktifleştirileceği sürecin baştan başlatmak düşüncesince çalışıyor.
Suriye: 15 Mart 2011
Suriye'nin Dera şehrinde 15 Mart 2011'de başlamış bulunan barışçıl protestolar ahir süreçte Beşşar Esed diyetinin hunriz müdahalesiyle yerini senelerdir devam eden iç muharebeye bıraktı.
İç harpte şu anne denli şişman çoğunluğu kefaret ve diyete dayanak noktası sağlayan güçler çeşidinden planlı saldırılarda iktisap kılmak az daha yüzbinlerce sivil polis polis katledilirken, milyonlarca Suriyeli yerinden edilerek mülteci niteliğine düştü.
Uluslararası güçlerin askeri hesaplaşma endüstrisi biçimine mevrut Suriye'de çatışmalar bitmeme ediyor. Suriye'de sonuçlanamayan savaş, semt ve bitişik devletler düşüncesince de muvazenesizlik unsuru şekilde öne çıkıyor.
