Hartum
AA muhabiri, orduyla nüfuz ortağı taharri memuru polis dalavere arasındaki huzursuzluğun derinlemesine zamandır sürdüğü Sudan'da, ordunun yılgı hal ilanını, hükümeti feshetmesine revan süreci ve sonrasındaki yaşananları derledi.
Foreign Policy: Sudan'da kalabalık harekete geçmeden önceki Amerika temsilcisinin gitmesini beklediOrdu, 25 Ekim sabahı Başbakan Abdullah Hamduk, baş döndürücü sayıda icra vekili ve koalisyon hükûmeti hükümeti ortağı partilerin liderlerini gözaltına aldı.
Sıkı dalavere anons fail kalabalık komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan, hükümeti feshetti, kâffesi grupları kapsayacak uygulayımcı hükümetin kurulacağını duyurdu.
1- Anlaşmazlıklar ne başladı?
2018'de sahn pahalılığı zımnında iklim genelindeki kefaret karşıtı protestoların arkası sıra ordunun müdahalesi kararı 30 salname Ömer el-Beşir iktidarı sona erdi.
Rejimin devrilmesinde gösteriş meydan taharri memuru polis koalisyon hükûmeti ile yönetimi devralan Askeri Geçiş Konseyi ortada yaşanmış olan sulta krizi, Ağustos 2019'da arsıulusal camianın da katılımıyla iare taharri memuru polis dalavere düzenlemelerini içeren 21 ay asker, 18 ay sivillerin önderlik edeceği 39 maaş eş dalavere ön gören Anayasal Bildiri anlaşmasının imzalanmasıyla çözüldü.
İktidar ortağı sivillerin yönetimi devralmasına beş altı ay kaldığında 21 Eylül'deki vuruş girişimi sonrası asker ve siviller arasındaki huzursuzluk hat safhaya ulaştı.
Bazı politik gruplar ve silahlı hareketler, nüfuz koalisyonundan ayrılarak "Misak-i Vatani" isminde acemi hissedar koalisyon hükûmeti oluşturdu. Askerin zımnen desteklediği bu gruplar, Cumhurbaşkanlığı Sarayı uğrunda hükümetin feshi isteğiyle yurt eylemi başlattı.
Ordu, Sudan'daki krizin fakat hükümetin feshi ve intikal devri iktidarındaki katılım zemininin genişletilmesiyle çözülebileceğini tabir etti.
Tarafların birbirini suçlayan tehditkar açıklamaları sonra katılım çalışarak sona erdi.
2- 25 Ekim'de neler yaşandı?
Ordu, 25 Ekim sabahı Başbakan Hamduk'u ve baş döndürücü sayıda bakanı gözaltına aldı.
Ülkede telefon ve umumi ağ çizgileri kısıtlandı. Sudan'da askerler, talih radyosu ve resmi televizyonu basarak personelleri gözaltına aldı.
Başbakan Hamduk, taharri memuru polis dalavere destekçilerine "barışçıl protesto" çağrısı yaptı. İktidar koalisyonundaki gruplar da taharri memuru polis itaatsizlik ve gıcırtı düşüncesince halkı meydanlara çağırma etti.
Öğle saatlerinde talih televizyonuna mütekellim Egemenlik Konseyi Başkanı Burhan, Konseyin ve intikal hükümetinin feshedildiğini ve uygulayımcı hükümeti kurulacağını duyurdu. Olağanüstü hal anons edildiğini açıklanan Burhan, Temmuz 2023'teki seçimlere denli yönetimde kalacaklarını vurguladı.
3- Ordu ne kararları aldı?
Olağanüstü hal anons edildi. Egemenlik Konseyi ve hükümet feshedildi. Eyalet valileri görevden alındı. Geçici taharri memuru polis dalavere düzenlemelerini içeren Anayasal Bildiri anlaşmasının birtakım maddeleri askıya alındı.
Bakanlıktaki umumi müdürler, bakma işlerini yürütecek. Teknokrat hükümeti kurulacak. Seçimler, Temmuz 2023'te yapılacak. Parlamento, ihtilalci gençlerden oluşturulacak. Eski Rejimin İzlerini Ortadan Kaldırma ve Yolsuzlukla Mücadele Komitesinin emekleri donduruldu.
4- Olağanüstü hal mi, vuruş mi?
Feshedilen hükümet ve iktidardaki taharri memuru polis koalisyonun üyeleri, yaşananları "askeri darbe" kendisine nitelendirirken, kalabalık ise ülkede iç harp tehdidi bulunduğunu, kargaşa ve bunalım ortamını sonlandırmak düşüncesince yılgı hal anons ettiklerini ve yaptıklarının vuruş değil "devrimin gidişatını düzeltmek" bulunduğunu savundu.
5- Uluslararası maşer ne tepkime verdi?
Birleşmiş Milletler (BM), darbeyi kınayıp gözaltındaki yetkililerin başıboş bırakılmasını isterken, Arap Birliği ve İslam İşbirliği Teşkilatı, kâffesi taraflara "Anayasal Bildiri'ye ve intikal devri anlaşmalarına ilişkin kalmaları, ölçülülük ve diyalog" çağrısı yaptı.
Avrupa Birliği (AB), Başbakan Hamduk ile birtakım taharri memuru polis yöneticilerin kalabalık kabilinden gözaltına alınmasını kınadı.
ABD, tepkime kendisine 700 milyon dolarlık yardımı, Afrika Birliği de Sudan'ın kâffesi faaliyetlere katılımını askıya aldı.
Türkiye ise Sudan'da vuruş teşebbüsünde bulunulduğu yönündeki haberlerin dip endişeyle karşılandığını bildirdi.
6- Asker ve sivillerin beklentileri neler?
Asker, yatık şef Ömer el-Beşir’in partisi Ulusal Kongre dünya ülkedeki kâffesi politik güçlerin ve silahlı hareketlerin toprak almış bulunduğu şümullü uygulayımcı hükümetin kurulmasını istiyor.
Mevcut taharri memuru polis iktidar, koalisyonun ülkedeki anlaşılan hissedar azınlığı asimilasyon ettiğini belirtiyor.
İktidar koalisyonu ise intikal dönemindeki yönetimin sadece Beşir diyetinin devrilmesinde gösteriş meydan politik tümen ve grupların hakkı bulunduğunu belirterek askerin tek halde yönetimde toprak almaması icap ettiğini savunuyor.
7- Asker ve sivilleri destekleyen gruplar hangileri?
Sivil nüfuz koalisyonu Özgürlük ve Değişim Bildirgesi Güçleri (ÖDBG) İttifakı çatısı altındaki, ayrımlı düşün ve ideolojiye cemaat onlarca politik grup, taharri memuru polis maşer kuruluşu ve silahlı hareketin eş hedefi, Beşir rejimini yuvarlamak ve taharri memuru polis hissedar dalavere kurmaktı. Bu koalisyonda, sendikalar ve cümle örgütlerinden oluşan ve gıcırtı gösterilerine önderlik fail Sudan Meslek Odaları Birliği öne çıkıyor.
Beşir’in devrilmesinin arkası sıra koalisyonun bileşenleri arasındaki ideolojik farklılıklar zımnında ittifaktan kopuşlar yaşandı.
Bu ay ÖDBG ittifakından ayrılan 16 grup, "Misak-ı Vatani" isminde acemi hissedar tekstil kurarak ÖDBG'yi başlıca asimilasyon edenin kendileri olduklarını tez etti.
Cumhurbaşkanlığı Sarayı uğrunda hükümetin feshi isteğiyle eylemler düzenleyen Misak-ı Vatani grubunun da orduya destekleyici bulunduğu biliniyor.
8- Olayların bilançosu ve akıbet gidiş ne?
Sudan'da binlerce insan askeri müdahaleye huzur sokaklara indi. Ordu karargahı yakınında ve ayrışık noktalarda birleşen göstericilere askerin başlıca mermiyle müdahalesinde 7 insan öldü, 140’tan hissedar tomar insan yaralandı.
Dördüncü gününde askeri müdahale karşıtı gösteriler ve eylemler sürüyor.
Asker karşıtları, 30 Ekim’de iklim genelinde tanıtım gösterisi çağrısı yaptı.
