Beyrut
Yemen, Suriye, Irak ve Lübnan, Suudi Arabistan ile İran ortada kazanç çatışmalarının yaşandığı devletlerin başlangıcında geliyor.
Ezeli dü rakip ortada Lübnan üstünden ilkin 2016'dan beri ağır çekişmeler yaşanıyor. Eski Başbakan Saad el-Hariri'nin, 2016'da Hizbullah ile ortak yönetim hükümetini kurmasından sonradan Riyad ve Beyrut ilişkileri gerilemeye başladı.
Suudi Arabistan ve Lübnan ortada iplerin kopmasına sebep bulunan sonuç görüngü ise Suriye diyetine yakınlığı ile aşina Marada Hareketi Partisinden Enformasyon Bakanı George Kardahi'nin Suudi Arabistan'ı Yemen'deki iç harp dolayısıyla kaba birlikte dille eleştirmesi oldu.
Kardahi'yi esbabımucibe yayınlayan Riyad yönetimi, 29 Ekim'de Beyrut Büyükelçisi'ni çekti. Riyad'ın arkası sıra Bahreyn ve birlikte devir sonradan da Kuveyt ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) büyükelçilerini Beyrut'tan çekeceğini duyurdu.
Lübnan lirasının sonuç 1 yılda dolar karşısında yüzdelik 90 bedel kaybetmesi ve canlılık krizinin bitmeme etmesinin arkası sıra Körfez ambargosu, ülkedeki iktisadi krizi hâlâ da derinleştirebilir.
AA muhabiri, Lübnan ve Suudi Arabistan ortada yaşanmış bulunan bulunan kriz, bunun gerisinde yatan dinamikler ve Lübnan'a mümkün yansımalarını 5 soruda derledi.
Lübnan ve Suudi Arabistan arasındaki sonuç krizin nedeni ne?
İki yurt ortada krizin yırtık vermesinin müsebbibi Lübnan Enformasyon Bakanı Kardahi'nin 27 Ekim'de gösterilen fakat hâlâ geçmiş çekilen birlikte programda, Riyad'ı Yemen'deki harp dair eleştirmesi adına gösteriliyor.
Kardahi, Suriye'deki Esed diyetine yakınlığı ile aşina Hristiyan Marada Hareketinin kotasından 10 Eylül'de kurulan ortak yönetim hükümetinde göreve başladı.
Katar merkezli Al Jazeera monitör kanalının programında mütekellim Kardahi, İran destekli Husilerin Yemen'de çıkarlarını savunduğunu, Suudi Arabistan'ın Yemen'de yürüttüğü savaşın da saçma bulunduğunu söylemişti.
Lübnan Başbakanı Necib Mikati ve Cumhurbaşkanı Mişel Avn, bire birlikte devir Kardahi'nin sözlerinin hükümetin Suudi Arabistan ve başka Arap ülkeleriyle politikasını yansıtmadığını, kendisinin de bu ifadeleri icra vekili olmaksızın geçmiş kullandığını bildirdi.
Riyad yönetimi, devrisi devir Kardahi ve yıldırı örgütü ikrar ettikleri Hizbullah'ın yurt içinde küsurat hakimiyetini esbabımucibe göstererek, Beyrut Büyükelçisi'ni çektiğini ve topu topu ithalatı da durduğunu duyurdu.
Başbakan Mikati, Riyad'ın bu tutumunu halletmek düşüncesince Kardahi'den fedakarlık yapmasını isteyerek, imalı birlikte biçimde ülkenin menfaati düşüncesince ya kusur dile yahut istifa et çağrısında bulunmuştu.
Ancak gelinen noktada Kardahi, kusur dilemedi, istifasının da bahis konusu olmadığını söyledi.
Lübnan Dışişleri Bakanı Abdullah Buhabib, Kardahi'yi krizin "günah keçisi" adına niteledi.
Beyrut, Riyad ve Tahran arasındaki çekişmenin bedelini mi ödüyor?
Suudi Arabistan ve İran ortada yıllardır, Suriye, Irak, Yemen ve Lübnan'da vekalet grupları üstünden ağır çekişmeler ve çatışmalar yaşanıyor.
Riyad ve Tahran, bu ülkelerdeki Sünni ve Şiiler üstünden kurulan silahlı vekalet grupları, dayanak noktası verdikleri siyasal partiler ve siyasetçilerle, akçalanmış ettikleri iletişim araçları organlarıyla birbirlerinin çıkarlarını gaye alıp, bahis konusu devletlerde siyasal ve askeri iktidar elde etmeye çalışıyor.
Son devirde dü yurt arasındaki en kaba çekişmenin yaşandığı yurt Yemen. İran destekli Husiler sahada askeri tekâmül kaydedip çoğunlukla Suudi Arabistan topraklarındaki sınıra andıran askeri ve çıplak yerlere bomba dü canlı İHA'larla saldırılar düzenliyor.
Lübnan'da ise Riyad yönetimi, İran destekli ve Suudi Arabistan kabilinden yıldırı örgütü adına ikrar edilen Hizbullah'ın küsurat askeri ve siyasal nüfuzundan rahatsız.
Riyad, İran destekli Hizbullah'ı, Yemen'e kavgacı gönderip, ülkesinin millî güvenliğini yıldırma etmekle suçluyor.
Problem meydana getiren birlikte başka özellik da Hizbullah'ın Lübnan'daki topu topu talih limanlarını arama yazar Körfez ülkelerine narkotik sevkiyatı yapması adına gösteriliyor.
Açık raporlara göre, İran Devrim Muhafızları Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani'nin öldürülmesinden sonradan Hizbullah'ın Suriye, Irak ve ilkin Yemen'deki görevi hâlâ da güçlendi.
Suudi Arabistan, bulunan krizin temel nedeninin Lübnan'ın kendisi değil İran'ın oradaki küsurat Hizbullah hegemonyası bulunduğunu dillendiriyor.
Bunu belirgin birlikte biçimde tabir fail Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Faysal bin Ferhan oldu.
Bin Ferhan, 30 Ekim'de meydana getirdiği açıklamada, "Lübnan'la rastgele birlikte bunalım yok. Bilakis Lübnan'daki kriz, İran'a vekalet edenlerin hegemonyası nedeniyledir. " dedi.
Hizbullah'ın güçlendiği siyasal mekanizmada Lübnan talih kuruluşlarının zayıfladığını korumak için çaba sarfeden Bin Ferhan, "Bu gestalt da Lübnan hükümetini halkının çıkarlarının bilakis akıntı etmeye zorluyor." ifadelerini kullandı.
Hizbullah "Lübnan'ı arama ediyor" ifadesi ne denli doğru?
Suudi Arabistan yönetimi, Lübnan ile diplomatik ve ticari ilişkilerini kestiğini açıklamak düşüncesince yayımladığı bağlanmış açıklamada, "Hizbullah ülkenin topu topu limanlarını arama ediyor" iddiasında bulundu.
Riyad'ın bu iddialarına cevap Lübnan Dışişleri Bakanı Abdullah Buhabib'den geldi.
Hizbullah'ın ülkenin asal bileşenleri ortada arazi aldığını tamlayan Buhabib, "Ancak topu topu Lübnan, Hizbullah değil. Lübnan'ı da domine etmiyor." niteleyerek konuştu.
Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) Abu Dabi merkezli "The Emirates Policy Center (EPC)" ide kuruluşunda Lübnan uzmanı adına etkin Hanin Ghaddar, Hizbullah'ın talih içinde talih bulunduğunu ayrıca Lübnan devletinden hâlâ çelimli bulunduğunu belirtiyor.
Ghaddar imzasıyla EPC kabilinden piyasaya çıkan tutanağa gereğince Hizbullah, güçsüz talih kurumu üstünden devletin ordusu, mal ve toplumsal sistemine koşut adına büyüdü.
Suriye'nin 2005'te Lübnan'dan çekilmesinden sonradan ülkedeki askeri ve siyasal boşluğu Hizbullah'ın doldurduğuna arazi maruz raporda, örgütün arsıulusal topluluğun tepkisini çekmemek düşüncesince Lübnan'ı doğrudan arama eylemek adına arkada durarak ayrımlı mezheplerden öne sürdüğü erkek oyuncular ve siyasetçilerle hükümeti yönetmeyi yeğleme etmiş yer aldığı öne sürülüyor.
Hizbullah, 2018'de umumi seçimlerde 128 sandalyenin bulunmuş yer aldığı Meclise 12 saylav gönderdi. mühim birlikte parçası yer aldığı 8 Mart Bloku ortak yönetim hükümetinde arazi aldı.
Mikati başbakanlığındaki ortak yönetim hükümetinin ehemmiyetli ortağı bulunan Hizbullah, İran ve Suriye diyeti destekli 8 Mart Bloku da az hâlâ 24 bakanın 22'sini elinde bulunduruyor.
Hizbullah'ın hükümetteki siyasal gücü dolayısıyla kabineden çıkan kararlardaki etkinliği kaçınılmaz. Bunun en belirgin örneği de 4 Ağustos 2020'deki Beyrut Liman patlaması vakasında görülüyor.
Hizbullah ve onun müttefiki Şii Emel Hareketi'nin icra vekili ve milletvekilleri, soruşturmayı tay tay arabası bilgili Tarık Bitar'ın topu topu çağrılarına karşın ifadeye gelmediği amacıyla Bitar'ın görevden alınmasını arzu ediyor.
Beyrut Limanı patlamasına bağlı soruşturmaya reaksiyon yayınlayan Hizbullah ve Emel Hareketi, 12 Ekim'den beri kabin toplantılarına katılmıyor. Bu sebeple Mikati de hükümet toplantılarını düzenleyemiyor.
Ayrıca Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah'a gereğince yalnızca Lübnanlı 100 bine andıran kavgacı ülkede mümkün birlikte muharebeye anık durumda.
Suudi Arabistan'ın Lübnan ile ilişkilerini bozmasının ehemmiyetli nedenlerinden bir tanesi de Hizbullah'ın Suriye'deki iç harpte Esed diyetinin birlikte arazi alması.
Suriye'deki iç savaştan sonradan Yemen'e de militan gönderilmiş yer aldığı kanıt edilen Hizbullah'ın, Irak'taki Haşdi Şabi çatısı altında Irak Hizbullahı'nı kurduğu ve binlerce milisi eğittiği çoğunlukla gündeme getiriliyor.
Uyuşturucu meselesinde ise Suudi Arabistan'ın Beyrut Büyükelçisi Velid el-Buhari, Nisan 2021'de toplumsal iletişim araçları hesabından meydana getirdiği açıklamada, sonuç 6 yılda Lübnan'dan Suudi Arabistan'a sokulmaya çalışılmış bulunan 600 milyon narkotik hapın ele geçirildiğini aktarmıştı.
Beyrut elbette birlikte hal dolayısıyla başvurdu ve ki nerede duruyor?
Krizin yaşandığı andan itibaren Başbakan Mikati, Riyad'ın diplomatik ve ticari ilişkilerini kesmesinden sıkıntı duyduğunu belirtti ve kararın gözden geçirilmesini istedi.
Mikati, Kardahi'den ülkenin menfaatleri düşüncesince fedakarlık yapmasını diledi fakat Hizbullah Kardahi'nin gerisinde durarak, istifa etmesinin ülkenin egemenliğinin ihlal edilmesi anlamına geldiğini duyurdu.
Hizbullah'ın, Mikati'yi Kardahi'nin istifa etmesi şeklinde kabineden bakanlarını çekmekle yıldırma etmiş yer aldığı ati sürüldü.
Kardahi'ye Hizbullah'tan sonradan üyesi yer aldığı Marada Hareketi önderi Süleyman Franciye'den dayanak noktası geldi.
Ancak emektar Lübnan Başbakanı ve Müstakbel Hareketi önderi Saad Hariri, Dürzi İlerici Sosyalist Partisi önderi Velid Canbolat, Hristiyan Lübnan Güçleri önderi Semir Caca ise Kardahi'yi Arap ülkeleriyle ilişkileri bozmakla suçlayıp istifa etmesi çağrısında bulundu.
Uluslararası kurda ise Beyrut yönetimi, probleminin çözümü düşüncesince ABD'nin kapısını çaldı.
Lübnan Dışişleri Bakanı Buhabib, ABD'nin problemi çözebilecek güçte bulunduğunu belirterek, iane talebinde bulunduklarını bildirdi.
Krizin yaşanmasından elden sonradan Amerika Dışişleri Bakanı Antony Blinken ve Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Bin Ferhan'ın esbak Yemen ve diyalekt gelişmelere bağlı birlikte telefon görüşmesi geçekleştirmesi dikkati çekti.
İran ve Yemen'de Kardahi düşüncesince dayanak noktası gösterileri düzenlendi
Lübnan'ın Tahran Büyükelçilik binası uğrunda birlikte araya mevrut İranlılar, Kardahi'nin posterini taşıyarak el birliği eylemi düzenledi.
Yemen'de Husilerin kontrolündeki Sana'da Kardahi'nin Suudi Arabistan düşüncesince sarfiyat etmiş yer aldığı ifadeler ve fotoğrafı reklam panolarına asıldı.
Krizin arkası sıra Kardahi, İran öncülüğünde "direniş cephesinin" kahramanlarından bir tanesi adına anons edildi.
Körfez ülkelerinin yaptırımı Lübnan ekonomisini elbette etkiler?
Suudi Arabistan ve başka Körfez devletleri Lübnan'daki taşınmazlar ve gezim sektörüne en aşırı envestisman karşıcı devletlerin başlangıcında arazi alıyor.
Lübnan'da tahminî 15 sene devam eden iç savaşın sonlandırılmasında Riyad'ın ehemmiyetli birlikte görevi vardı. Taif Anlaşması'yla iç mücadelesi mütemmim Riyad, ülkenin baştan kalkındırılması düşüncesince de ağır yatırımlarda bulundu.
Dönemin Lübnan Başbakanı Refik Hariri'nin Suudi Arabistan ile kurduğu çelimli münasebat sonucunda dü yurt aşırı yakınlaştı ve bilyon dolarlık yatırımlar Lübnan'a geldi.
Başta Beyrut edinmek amacıyla Cebel-i Lübnan'a Körfez'den nice gezmen akış etti ve taşınmazlar satın aldı.
Riyad ve Kuveyt, 2006'da İsrail ve Hizbullah savaşının arkası sıra Lübnan lirasının çöküşünü engel edinmek düşüncesince 1 bilyon 500 milyon dolarlık ücreti Lübnan Merkez Bankası rezervine ekledi.
Paris'te planlı dayanak noktası konferansında Riyad, Lübnan'a 7,6 bilyon dolarlık mali dayanak noktası taahhüdünde bulunmuş oldu ve bunun 1,1 bilyon dolarını realizasyon etti.
Saad Hariri'nin, Hizbullah ile 2016'da hükümeti kurmasından sonradan Suudi Arabistan mali desteğini incizap sonucu aldı. Riyad, Beyrut'u İran'ın uydusuna girmekle suçladı.
Riyad ve Beyrut ilişkileri 2016'dan beri kötüleşti. Aynı sene Lübnan'ın, Suudi Arabistan'ın Tahran'daki Büyükelçiliğine saldırıyı kınamaması üzerinde Lübnan ordusuna verilecek bulunan 3 bilyon dolarlık mali dayanak noktası kesildi.
Lübnan'da 2019'da yırtık verici iktisadi krizden sonradan Körfez yatırımcısı ülkeden sermayesini çekti.
Suudi Arabistan'ın düzenlilik nedeni öne sürülerek vatandaşlarını Lübnan'a yolculuk etmemesi anlamında uyarması üzerinde Körfezli gezmen sayısı ağır biçimde azaldı.
Lübnan'da 2019'da yırtık verici iktisadi krizden sonradan Körfez yatırımcısı ülkeden sermayesini çekti. Suudi Arabistan'ın düzenlilik nedeni öne sürülerek vatandaşlarını Lübnan'a yolculuk etmemi düşüncesince uyarması üzerinde Körfez'den gezmen gelişi ağır birlikte biçimde azaldı.
Lübnan'ın 2020'deki dış satım kütlesi 3 bilyon 500 milyon dolar civarında. Ülkede, 250 milyon dolarlık dış satım kütlesi ile İsviçre ve BAE'den sonradan Suudi Arabistan 3'üncü tam arazi alıyor.
BAE'ye meydana getirilen dış satım ise tahminî 400 milyon dolar. İlişkisini kesen birlikte başka yurt bulunan Kuveyt'e 100 milyon dolarlık dış satım gır konusu.
Lübnan'ın ağır canlılık krizi sorununu halletmek düşüncesince Suudi Arabistan'ın bölgedeki dü müttefiki bulunan Ürdün ve Mısır'dan iane talebinde bulunması da ehemmiyetli konuların başlangıcında geliyor.
Riyad yönetimi halihazırda Ürdün ve Mısır'ın Lübnan'a Suriye diyeti üstünden canlılık ve tabii taş yağı lambası yağı ihracına itiraz etmiyor.
Ancak gelinen noktada Hizbullah ve İran'a gönül rahatlığı Lübnan'ın birlikte eke adına kullanılması durumunda, canlılık ve tabii taş yağı lambası yağı ihracatında teessürat da yaşanabilir.
