Ankara
Avrupa piyasalarında gaz hesabına yaşanmış olan tedarik sorunu ve depoların doluluk oranının azlığı şita aylarının kavi geçişine hastalık oluyor. Avrupa merkezli yaşanmış olan erke dar boğazı, evren genelinde fiyatların yükselmesine ve erke ithal fail devletlerin doğal gazda LNG alımlarını artırmaya çalışmalarına kere açıyor.
Türkiye, bilhassa Avrupa'daki sıkıntıların değer artışı etkilerini ıskat etmek ve mümkün bildirme sorunlarının üstesinden başlamak düşüncesince pınar çeşitlendirmesi çalışmalarını sürdürüyor.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez de 1 Kasım 2021'de icra ettiği açıklamada, "Yer altı gaz depolarımızın dörtte üçü komple olup, şita aylarına bu depolar kusursuz komple şekilde gireceğiz. Uzun dönemli anlaşmalar ile realizasyon ettiğimiz doğal gazla beraberce şita aylarında artacak alakanın karşılanması hesabına ek pınar görüşmeleri de yürütülmekte olup, bu kapsamda Azerbaycan ile 3 sene süresince bütün 11 bilyon metreküplük tedarik antlaşması imzalanmıştır. Arz güvenliğimiz hesabına lüzumlu aksiyonları proaktif biçimde alarak sayılarını ve kapasitelerini artırdığımız gaz ve LNG antre noktalarımız ile müşterek tane kaynağa bağımlılık oranımız düşürülmüş olup, bu şita rastgele müşterek bildirme problemi yaşanmasını beklemiyoruz." değerlendirmesinde bulunmuştu.
Tedarikte başağrısı yaşamamak ve gaz arzında da aralık olmaması düşüncesince LNG kaynaklarını da çeşitlendiren Türkiye, borazan gazının yanı esna erdemli miktarda LNG alımı yapıyor.
Türkiye borazan gazında Azerbaycan, İran ve Rusya'dan tedarik sağlarken, LNG'de ise ilkin Cezayir, Nijerya, Ekvator Ginesi, Angola, Kamerun, Norveç, Mısır, Amerika ile Trinidad ve Tobago derece ülkelerden alıntı yapıyor.
Türkiye'nin salname gaz tüketiminin 2021 düşüncesince 60 bilyon metreküp olabileceği hesaplanıyor.
Türkiye’nin salname 5,9 milyon titrem kapasiteli Marmara Ereğlisi (BOTAŞ) LNG Terminali ve salname 4,4 milyon titrem kapasiteli Egegaz LNG (özel sektör) terminali edinmek neredeyse karada yerleşmiş dü sayı LNG dış gelgel terminali bulunuyor. Ayrıca hususi piyasaya ilişik müşterek sayı Yüzer LNG Depolama ve Gazlaştırma Ünitesi (FSRU) canlı şekilde kullanılıyor. Ertuğrul gazi FSRU'da faaliyetlerine bitmeme ediyor.
FSRU'lar, borazan hatlarına ilişkin kalmadan değişik pınar abuhava ve ışıntı piyasalardan gaz tedarik edilmesini sağlıyor. Ertuğrul Gazi, Türk Denizcilik Sicili'ne mukayyet ilkin FSRU olsa da Türkiye'de elan ilkin çalışkanlık göstermeye başlamış olan Etki Liman FSRU Tesisi de bulunuyor. Günlük 28 milyon metreküp gaz girişi sağlayabilen tesis, İzmir Aliağa'da arazi alıyor.
BOTAŞ'ın günce 37 milyon metreküp kapasiteli Marmara LNG Terminali'nin yanı sıra, gene İzmir Aliağa'da arazi düzlük Egegaz LNG Terminali de düzene günce 40 milyon metreküp gaz verebiliyor. Böylece, Türkiye’deki LNG ve FSRU tesisleriyle düzene verilebilen günce gaz kapasitesi 133 milyon metreküpü buluyor.
Yeni FSRU düşüncesince icraat sürüyor
Tuz Gölü Doğal Gaz Yeraltı Depolama Tesisi günce 40 milyon metreküp, Silivri Doğal Gaz Yeraltı Depolama Tesisi ise günce 25 milyon metreküp doğal gazı düzene verebiliyor.
Öte yandan, Türkiye Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı ile günce 17,3 milyon metreküp, TürkAkım ile 46,9 milyon metreküp ve Mavi Akım ile 47,3 milyon metreküp gazı düzene verebiliyor. İran gazının günce kapasitesi ise 28,5 milyon metreküp seviyesinde bulunuyor.
Böylece, borazan hatları, LNG, aykırı depoları ve FSRU tesisleriyle Türkiye gaz şebekesine bulunan vaziyette günce 338 milyon metreküp gaz girişi sağlayabiliyor.
BOTAŞ kabilinden yapımı devam eden Saros FSRU tesisiyle günce 28 milyon metreküp kapasitenin oluşturulması hedeflenirken, Tuz Gölü’nde günce gaz ambarlama kapasitesinin 80 milyon metreküpe ve Silivri Depolama tesisinde günce 75 milyon metreküpe çıkarılması planlanıyor.
Türkiye'nin Karadeniz'de Sakarya Gaz Sahası'nda Tuna-1 Kuyusu'nda Fatih araştırma gemisi, toplamda 540 bilyon metreküp gaz keşfi gerçekleştirmişti. Bu gaz 2023'te Türkiye sistemine eklenmesi planlanıyor. Bu kaynağın da Türkiye'yi iktisadi açıdan rahatlatması öngörülüyor.
Avrupa'da erke krizi bitmeme ediyor
Kovid-19 salgını devrinde iktisadi toparlanmanın başlamasıyla global gaz talebinin çoğalması ve arzın çakılı kalmasıyla fiyatlar çabucak yükselmişti.
Rusya'nın Ukrayna üstünden Avrupa'ya gaz sevkiyatını azaltması ve Avrupa'nın şita aylarında gitmek neredeyse ayırdığı gaz rezervlerinin alışılagelen seviyelerin dibine inmesi alanda müşterek gaz tedarik krizine etmen oldu.
Gazprom kabilinden 12 Ocak'ta meydana getirilen açıklamada, "Gas Infrastructure Europe verilerine göre, Avrupa'daki arazi altı ambarlama tesislerindeki doğal gazın yüzdelik 55,6'sına yanıt mevrut 26,6 bilyon metreküp şimdiden kullanıldı. Söz konusu tesislerdeki gaz miktarının, bu zaman düşüncesince tarihin en bağan seviyesinde bulunduğunu göstermek gerekmektedir." ifadeleri kullanıldı.
Şirketin Başkanı Aleksey Miller de elan ilkin icra ettiği açıklamada Avrupa'daki arazi altı gaz ambarlama tesislerinden yaşanmış olan açığın telafi edilemeyeceğini dile getirmişti.
Yıllık tahminî 400 bilyon metreküp gaz tüketen Avrupa'da gaz fiyatlarının yükselmesiyle Gazprom kabilinden meydana getirilen bu izahat da Rusya'nın bu hali öz avantajına kullandığına müteallik yorumlara etmen olmuştu.
Avrupa'nın gaz ihtiyacının yüzdelik 50'sini Rusya karşılarken geriye küsurat bölümü Norveç ve Cezayir'den geliyor. Rusya Avrupa'ya Kuzey Akım, Yamal ve Kardeşlik derece anne borazan hatlarıyla gaz gönderiyor. Söz konusu gaz lehçe depolardan Avrupa'daki devletlere dağıtılıyor.
Rusya, Avrupa'ya dü ayrı biçimde gaz gönderiyor. Genellikle ve münteşir şekilde süresi 10 ile 25 sene ortada mütebeddil derinlemesine vadeli kontratlar ile müşterek tane seferlik gaz alıntı anlaşmaları yapılıyor.
Moskova'nın Avrupa'ya yeteri derece gaz göndermediği tezleri öne sürülse de üstenme edilen miktarların göndermiş olduğu de tekraren Rus otoriteler kabilinden dile getirildi. Hatta, Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) Başkanı Fatih Birol, da Rusya'nın şita devrinde Avrupa'ya gaz ihracatını artıracak kapasiteye eş bulunduğunu söylemiş, "Bizim yaptığımız değerlendirmeler Rusya'nın Avrupa'ya gaz ihracatını kışın maça devrinde yüzdelik 15 yöresinde artırabileceğini gösteriyor." ifadelerini kullanmıştı.
Bazı uzmanlar da Rusya'nın, aracısız Almanya'ya bağlanacak Kuzey Akım 2 isimli sanlı toy borazan hattının devreye katılması düşüncesince gaz arzını kısıtladığını öne sürüyor.
Avrupa Birliği (AB) Komisyonunun Enerjiden Sorumlu Üyesi Kadri Simson da 6 Ekim 2021'de, şunları kaydetmişti:
"Salgın dolayısıyla geciken gaz borazan hattı hizmet emekleri gaz teslimatlarını azalttı. LNG arzı da uran mesail ve bağan yatırımlar dolayısıyla geriledi. Avrupa'nın yerli gaz üretimi azaldı. Rusya derinlemesine vadeli kontratlara uymakla beraberce küsurat fiyatlara karşın arttırma sığa sağlamıyor. Batı Avrupa'da normalden elan az yel ve hidroelektrik olması yenilenebilir erke istihsal miktarını azalttı."
Avrupa genelinde gaz stoku sonuç 10 salname ortalamanın aşırı altında bulunuyor. 13 Ocak 2022 bakımından Avrupa'daki depoların yüzdelik 49,3'ü komple durumda.
Geçen senenin başlangıcında yaşanmış olan antipatik havaların Avrupa'da stokları eritmesinin yanı sıra, hizmet tamir emekleri dolayısıyla Norveç'ten mevrut doğal gazın azalması ve yenilenebilir erke kaynaklarındaki azalma Avrupa'daki gaz krizinin anne nedenleri şekilde sayılıyor.
