Küresel petrol piyasalarını vuran jeopolitik krizlerin sonuncusu: Rusya-Ukrayna savaşı

İstanbul

Dünya petrol piyasalarında beklenmeyen tesiri mucit evvela jeopolitik kriz, 6 Ekim 1973'te başlamış bulunan Arap-İsrail Savaşı (Yom Kippur) esnasında yaşandı. Tel Aviv'e dayanak verici Amerika ve birtakımı Avrupa ülkelerine için Suudi Arabistan ve Arap devletleri petrol ambargosu başlattı.

Bunun dair Amerika ve öteki nice ülke, global jeopolitik krizlerin tekrarlanmasına için "stratejik stoklar" adına tanıdık şişman petrol rezervleri oluşturdu.

Arap ülkelerinin petrol ambargosuyla 1973'te başlamış bulunan ve boşluk aralık tırmanan bu krizler, sonuç 5 yılda ağırbaşlı birlikte ivme kazandı. Bu krizlerin birileri iktisat kaynaklı kabilinden görünse de az daha tüm jeopolitik nedenlerle oluşan darbeleri takiben getirdi.

Dünyanın en şişman ekonomileri arasındaki tecim savaşı

Yaklaşık 4 sene evvela zamanın Amerika Başkanı Donald Trump, 22 Mart 2018'deÇin'e toy gümrük vergileri öngören birlikte genelgeyi imzaladı. Çin'den ithal edilen 100'ü fazla ürünü havi genelge, 60 bilyon doları bulabilecek toy rüsum içeriyordu.

Washington'ın bu hamlesine Pekin yönetiminin benzeri biçimde yanıt vermesi dünyanın en şişman ekonomileri ortada tecim savaşını başlatmış oldu.

ABD ve Çin arasındaki tecim savaşı, global ekonominin daralmasına sefer açtı ve petrole talebi azalttı.

İki diyar Ocak 2020'de aralarındaki tecim savaşını bitirecek şümullü anlaşmayı sağlayacak simgesel birlikte mutabakata vardı.

İran'ın Hürmüz Boğazı'nı yama tehdidi

ABD ile Çin arasındaki tecim mücadelesi dolayısıyla petrole alakanın azaldığı ve petrol fiyatlarının düşüşte bulunduğu dönemde, petrol sevkiyatını yıldırma fail bir takım jeopolitik krizler gündüz yüzüne çıktı.

Uluslararası piyasalarda petrol fiyatlarının yükselmesine faktör bulunan bahis konusu jeopolitik krizlerin başlangıcında ise İran'ın Hürmüz Boğazı'nı yama tehdidi geliyordu.

İran'ın petrol ihracatını sıfıra dökmek nerede ise yaptırımları yaşama nâkil Washington yönetimi, birlikte süreliğine birtakımı devletleri bu yaptırımlardan affedilmiş tuttu. ABD, birtakımı devletlere tanımış bulunduğu muafiyeti Nisan 2019'dan itibaren sonlandırdı.

İran yönetimi ise ABD'nin yaptırımları karşısında Arap ülkelerinden evren piyasalarına petrol sevkiyatının yapıldığı izlemsel Hürmüz Boğazı'nı yama tehdidini gündeme getirdi.

Hürmüz Boğazı, global petrol ticaretinin en ehemmiyetli dirilik damarı adına öne çıkıyor. Nitekim Suudi Arabistan'ın beraberinde Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Irak ve Kuveyt petrolünün yüzdelik 80'i Hürmüz Boğazı'ndan geçiyor.

Bu kemiyet da kısaca 20 milyon varille hayattaki petrol ihtiyacının 5'te bir tanesini oluşturduğu kabilinden çokluk kanalıyla meydana getirilen petrol ticaretinin de yüzdelik 40'ına yanıt geliyor.

İran yönetimi herhangi birlikte ne derece yıldırma etmiş bulunduğu kabilinden Hürmüz Boğazı'nı kapatmış olmasa da Brent varil petrol fiyatlarının endamsız vadede 50 dolardan 70 doların dair çıkmasına sefer açtı.

Saudi Aramco tesislerine müteveccih şişman saldırılar

Suudi Arabistan, Yemen'de hükümet güçlerine askeri destekleri dolayısıyla 2015'ten buyana İran destekli Husilerin saldırılarına sunulan kalıyor.

Suudi Arabistan'da başta havalimanları ve petrol tesislerini balistik roket ve insansız iklim araçlarıyla (İHA) amaç meydan Husiler, Eylül 2019'da Suudi Arabistan ulusal petrol şirketiSaudi Aramco tesislerine müteveccih en şişman saldırıyı gerçekleştirdi.

Ülkenin doğusundaki Bekik ve El-Ahsa vilayetlerindeki 2 tesisin 14 Eylül 2019'da saldırıya uğraması kararı Saudi Aramco'nun petrol üretiminin yarısından fazlasını gerçekleştiren 5,7 milyon varillik istihsal durdu.

Söz konusu saldırıdan sonraları birlikte hafta süresince petrol tutarları yüzdelik 7 artışla 65-70 dolara yükseldi.

Ukrayna savaşı

Kovid-19 salgınından 2 sene süresince menfi etkilenen evren ekonomisinin çabucak toparlama sürecine girmiş bulunduğu ve petrol taleplerinin de tedricen arttığı birlikte devirde Rusya'nın Ukrayna'ya müteveccih mücadelesi başladı.

Rusya'nın 24 Şubat 2022'de Ukrayna'ya başlatmış bulunduğu saldırıyla global petrol piyasaları toy birlikte krize girdi.

Karadeniz'de kızışan savaşın takiben Batı dünyasının Moskova'ya müteveccih yaptırımları, piyasaları Rusya'nın günce 5 milyon varillik petrolünden yoksun etmekle yıldırma ediyor.

Rusya'nın saldırılarının başladığı 24 Şubat'tan sonraları Brent varil petrol fiyatı yüzdelik 70 artışla 80 dolardan 140 dolara derece çıktı. Yaklaşık 3 hafta süresince yaşanmış bulunan bu artışla petrol tutarları 14 sene sonraları bu zirveyi görmüş oldu.

Ukrayna'daki savaşın 4. haftasında Moskova ile Kiev arasındaki müzakerelerde inkişaf kaydedildiği söylentileriyle Brent varil petrol fiyatı 100 dolar civarına geriledi.