Baki
2020'de zamanı galibiyet elde eden, 44 günde Ermenistan'ı aşınmış ederek tahminî 30 sene karışma altında mevcut yurtlarını kurtaran Azerbaycan, 2021'e zaferin alım çalım ve coşkusuyla girdi.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, harp zamanında yürüttüğü kalburüstü politikayı 2021'de de sürdürdü ve 10 Kasım 2020'de Ermenistan ve Rusya ile imzalanan üçgen bildirinin dört dörtlük adına uygulanması düşüncesince girişimlerini bitmeme ettirdi.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, 11 Ocak 2021'de Moskova'da kuma araya geldi ve üç lider, Karabağ'da Ermenistan'ın işgali zamanında kapanan tutum ve muvasala bağlantılarını canlandıracak kuma bildiriye imza attı.
Bu bildiriyle değme üç devletin başvekil yardımcılarından oluşan kuma emek vermek grubu kuruldu. Yıl süresince nice el güruh meydana getiren emek vermek grubu, Zengezur koridoru niteleyerek isimlendirilen, Ermenistan üstünden muvasala eliyle Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'ne revan hattı, ayrımsız sürede Ermenistan'ın da Azerbaycan topraklarından Rusya ve İran'a kuvvetli yolu üstünden erişimini konuştu.
Ermenistan Başbakanı Paşinyan, muvasala hatlarıyla ait bildiriye imza atmasına karşın sene içerisinde iç kamuoyuna müteveccih icra ettiği açıklamalarda Azerbaycan'a özlük topraklarından minval vermeyecekleri anlamında açıklamalarda bulundu.
Azerbaycan, muvasala linkleri hususundaki diplomatik baskısını sürdürdü ve 26 Kasım'da baştan kuma araya mevrut Putin, Aliyev ve Paşinyan, hudut hatlarının belirlenmesi düşüncesince mekanizmaların kurulması ve hem kuvvetli alternatifleri hem de yağız yolu linkleri düşüncesince uygulanan olacak halde muvasala koridorlarının önündeki engelleri tahammül anlamında anlaştı.
Aliyev ve Paşinyan, sene içerisinde 3. el kuma araya geldi. Bu el açıklık icatçı Avrupa Birliği (AB) Konseyi Başkanı Charles Michel, mekan da Brüksel oldu. Görüşmede taraflar, kuvvetli yolu hatlarının restorasyonu dair geçim sağladıklarını teslim etti.
Türk-Rus Ortak Gözlem Merkezi açıldı
10 Kasım 2020'de imzalanan üçgen deklerasyon gereği, Karabağ'da ateşkesin gözlemlenmesi gibi Türk ve Rus askerlerinin baş başa fariza yapacağı kuma merkezin kurulması öngörülüyordu.
İşgalden kurtarılan Ağdam kentinin Merzili köyü civarlarında kurulan Türk-Rus Ortak Gözlem Merkezi, 30 Ocak 2021'de faaliyete geçti.
Karabağ'ın imarı başlatıldı
Azerbaycan, 2021'de işgalden kurtarılan topraklarda çağcıl kentçilik ilkelerinin asliye alındığı şümullü bayındırlık emekleri başlattı.
İşgal zamanında 30 sene süresince Ermenilerce yıkma edilen ve etkisiz bırakılan, kuma sene evvela de alevli çatışmaların yaşandığı bölge, bundan böyle "akıllı şehir" ve "akıllı köy" konseptli yerleşme birimlerinin, havalimanlarının ve yolların düz yazı edildiği, ekincilik alanlarının ekilmeye başlandığı kuma semt durumuna geldi.
Bölgede yaşama geçirilen önceki iri plan Fuzuli Uluslararası Havalimanı oldu. Temeli 14 Ocak 2021'de Cumhurbaşkanı Aliyev kabilinden atılmış hava meydanı en faziletli arsıulusal standartlara akla yatkın adına 8 ayda düz yazı edildi. "Karabağ'ın dünyaya oluşturulan kapısı" adına vasıflandırılan havalimanının açılışı Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın da katılımıyla 26 Ekim'de yapıldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Fuzuli Uluslararası Havalimanı'na nazil önceki talih başkanı oldu.
Azerbaycan ordusunun Şuşa'yı çevirmek düşüncesince dağlık ve ormanlık alanlardan strateji etmiş olduğu güzergahta düz yazı edilen ve "Zafer yolu" niteleyerek adlandırılan 101,5 kilometrelik yağız yolu tamamlandı ve faaliyete geçti.
İşgalden kurtarılan yerlerin tamamına yaklaşan bölümüne canlılık hattı döşendi, şehirlere dönüştürücü merkezleri yapıldı, bölgenin iri bölümüne genel ağ ulaştırıldı.
Türkiye ile münasebat müttefiklik düzeyine çıkarıldı
Türkiye ile Azerbaycan arasındaki ilişkiler, 2021'de şimdi da geliştirilerek kuma yukarı düzeye çıkartıldı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 15 Haziran'da Karabağ'ın bayrak şehri Şuşa'yı görüşme ederek burada İlham Aliyev'le kuma araya geldi. Erdoğan ve Aliyev, dü ülkenin ilişkilerinin müttefiklik düzeyine çıkartıldığı "Şuşa Beyannamesine" imza attı.
Yıl içerisinde, senelerdir konuşulan Türkiye ile Azerbaycan ortada etiket kartlarıyla yolculuk konusu da gerçeğe dönüştü. İki dünya vatandaşları dünkü surat çipli etiket kartlarını kullanarak öbür ülkeye 90 çağ kalış sürekli vizesiz gezinsel yolculuk gerçekleştirebilecekleri yürütüm 1 Nisan 2021'de yürürlüğe girdi.
İran'la yaşanmış bulunan bunalım çözüldü
İran plakalı vasıtaların Karabağ'da Ermeni nüfusunun yaşamış olduğu ve muvakkat adına Rus unsurlarının kontrolünde bulunan yerlere gayrikanuni yolculuk etmesi, Azerbaycan ile İran ortada huzursuzluğa sebep oldu.
Azerbaycan bu konudaki tepkisini 11 Ağustos'ta İran'a verdiği muhtıra ile belirtse de İran tırlarının Karabağ'a geçişi sürdü.
Azerbaycan hudut muhafızları ve gümrükçüler, Ermenistan ile İran'ın bağlantısı sağlayıcı Gorus-Gafan yolunun Azerbaycan sınırlarından güzeşte kısımlarında arama noktaları kurdu. Buradan güzeşte İran tırlarından gümrük vergisi istem edildi.
İran'da ise İsrail'in İran'ı dikiz etmek düşüncesince Azerbaycan'a ihsas ajanları ve askeri personel gönderdiğini kanıt edildi ve sınırda manevra başlatıldı.
Azerbaycanlı makamların girişimleri sonucu, İran, çoban ve vatandaşlarına Azerbaycan yasaları ile arazi bütünlüğüne hürmet göstermeleri ve Karabağ'a girmemeleri çağrısında bulundu. Bu davet cihazı can alıcı oldu. İran plakalı araçlarla Karabağ'a nakliyat durduruldu.
İki dünya arasındaki yüklülük de Azerbaycan'ın diplomatik çabaları kararı sona erdi. Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev ile İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, Türkmenistan'da planlı Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) 15. Zirvesi'nde kuma araya gelmiş şekilde sorunları beniz yüze konuştu.
İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, Azerbaycan ile gerginliği geride bıraktıklarını açıkladı.