Ankara
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Birleşmiş Milletler (BM) 77. Genel Kurulu düşüncesince bulunmuş olduğu New York'ta, Amerikan PBS kanalının misafiri olarak, aut yöntem ve evren gündemine bağlı değerlendirmelerde bulundu.
"Rusya-Ukrayna cenginde şu an ne tarafın faik olduğu" sorusuna Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Doğrusu ortak şef namına 'Rusya mı hâlâ etkin, Ukrayna mı hâlâ etkin' arayışı içerisinde değilim. Tek arzumuz bu savaşın barışla akıbet bulmasıdır. Gerek Sayın Putin'e icap Sayın Zelenskiy'e benim ricam, tavsiyem bu olmuştur. İnsanların vefat etmesiyle neticelenen ortak savaşın kazananı olmaz." karşılığını verdi.
Tahıl koridorunu ayırmak düşüncesince aşırı efor gider ettiklerini ve İstanbul'daki anlaşmayla bunu gerçekleştirdiklerini özetleyen Erdoğan, "Oradan 2 milyon tonu aşan, 3 milyon tona yakın ekincilik ürünlerinin ihracı gerçekleşti. Şimdi toy ortak etap, başta Rusya'daki mamüllerin de dünyaya açılması. Tabii burada benim yegâne arzum, kaslı devletlere değil, az kaslı yahut geda devletlere buradan mamüllerin sevkiyatını sağlamaktır. Bunu başarabilirsek geda ülkeler, az kaslı devletler on paralık Şayet olmazsa bu ürünler ile şu biçimde kendilerine mevrut olurlar." ifadesini kullandı.
"Putin de bu işi bundan hakeza ortak an ilkin bitirmenin gayreti içerisinde"
Rusya-Ukrayna savaşının aceleci ortak biçimde bitmesinin elbette muhtemel olabildiği sorusu üzerinde Erdoğan, burada ağırlıklı namına Rusya'nın tavrının aşırı ehemmiyetli bulunduğunu belirtti.
Özbekistan'da Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile ayrıntılı görüşmelerinin bulunduğunu hatırlatan Erdoğan, "Kendilerinin de gerçekte bu işi bundan hakeza ortak an ilkin bitirmenin gayreti içerisinde bulunduğunu anladım. Bu gidişin problemi büyük. Bu noktada, söz gelişi şu anda 200 rehinenin takası dair ortak uyuşma sağlandı. Bu dobra ortak gelişme. Çünkü bu rehinelerle beraberce orada aşırı epey ehemmiyetli ortak aşama atılan oluyor. Şu anda onun uran boyutunu da ihvan yürütüyorlar. Bununla beraberce dobra ortak gelişmeyi elde etmiş olacağız. Diğer yandan ekincilik ürünleri vakasını gene belirleme ettiğimiz arkadaşlarımız, uran kadrolar ayrıntılı yürütüyorlar. Bunlar da elbette dobra gelişmeler ancak burada Ukrayna'nın da Rusya'yla ayrımsız anlayışta olması geçişsiz ve bundan hakeza çapraz namına bu çatışmaların, bu savaşın durdurulması noktasında azimli iktisap etmek lazım." değerlendirmesinde bulundu.
Erdoğan, şayet Rusya-Ukrayna ortada ortak sulh sağlanacaksa, burada tahsil edilen bölgelerin iadesinin iri ehemmiyet sunma ettiğini belirterek, "İstenen, muhtemel filhakika bu. Bu mevzuda Sayın Guterres'in attığı adımlar da var. Bizim attığımız adımlar da var. Bu adımlarla beraberce beklediğimiz bu iadelerin sağlanması doğrusu işlerimizi kolaylaştır." dedi.
Rusya Devlet Başkanı Putin'den 2014'ten itibaren Kırım'ı da sahiplerine vermelerini dileyiş ettiklerini özetleyen Erdoğan, "Bunlar ayrımsız sürede bizim soydaşlarımız. Eğer bu adımı atarsanız bizi de rahatlatırsınız, Ukrayna'yı da rahatlatırsınız, Kırım Tatarlarını da rahatlatırsınız.' dedik. Ama maatteessüf o günden bugüne orada ortak aşama atılamadı." sanarak konuştu.
"Hiçbir şef attığı adımdan sonraları 'Ben kusur yaptım' demez"
"Sizce Putin, Ukrayna halkının kendini defans iradesini burun kıvırarak gerçekte kusur aritmetik yaptığının bilincinde mı?" şeklindeki istifham üzerinde de Erdoğan, şunları söyledi:
"Hiçbir şef attığı adımdan sonraları 'Ben kusur yaptım.' demez. Bunu gitmek lazım. Tabii bunu söylerken ayrımsız şeyi Ukrayna düşüncesince de buyurmak lazım. Acaba Sayın Zelenskiy hakeza ortak adımı atarken 'Ben kusur yaptım.' sanarak düşünüyor mu yahut düşündü mü? Tabii liderler girdikleri ortak yoldan arka dönüşleri aşırı güç bulunan insanlardır. Şu anda çabucak Polonya'da 3 milyonu fazla Ukraynalı sığınmacı var. Avrupa'nın nice ülkelerine, bizlere bile mevrut Ukraynalı göçmenler var. Bunların tümünü ele aldığımız zaman, 5 milyona yakın muhacir şu anda Ukrayna'dan çıkmak vaziyette. Tabii bu mevzuda ortak liderin bu işe dayanması, kısaca 35-36 milyon nüfusu bulunan Ukrayna'dan bu denli insanoğlunun çıkmak olması havadan ortak iş değil. Bir liderin de bunu anlatması havadan ortak iş değil. Ama liderler bu mevzuda havadan ferah nedamet duymuyor."
Erdoğan, "Sizce bu işgal, Rusların gerekçelendirebildiği ortak engelleme miydi?" sorusunu yanıtlarken ise şunları kaydetti:
"İşgallerin hiçbirisinin öne sürülen nedeni olmaz. Bir engelleme noktasında bunun etken mefhum ilişkisinin ne işe yaradığını en elleme özetleyebilecek bulunan bizlerden artma icap Sayın Zelenskiy gerekse Sayın Putin'dir. En elleme onlar bunun gerekçelerini bilir. Bu gerekçeleri değerlendirdiğimiz zaman, balans politikalarını gözeten ortak iklim namına Türkiye, burada herhangi ortak dü tarafı da dinlemekten yana. Onun düşüncesince ısrarla bu liderleri ortak araya getirme arzumuz var. Bir araya getirelim, şahsen kendilerinden bunu daim dinleyelim istedim. Henüz bunu başarabilmiş değiliz ancak üzgün de değilim." sanarak konuştu.
"En mefkûre cevabı BM, yapacağı çalışmalarla ortaya koymalı"
Rus birliklerinin çıkmış olduğu yerlerde şişman mezarlar olduğunun hatırlatılmasının peşi sıra "Sizce bundan kimisi mesul avlamak lazım?" sorusuna Erdoğan, şu cevabı verdi:
"Bu mevzuyla alakalı en mefkûre cevabı bana layıkıyla Birleşmiş Milletler, yapacağı çalışmalarla ortaya koymalı. Şu anda Birleşmiş Milletler meydana getirdiği yahut yapacağı emekleri ortaya koymadıktan sonra, bu mevzuda ortak belirleme gerçekleştirmek yahut hakeza ortak açıklamaya dönüşmek bizi balans politikası sürdüren ortak iklim olmaktan, tarafgir ortak iklim pozisyonuna düşürür ki bunu bu biçimde yanıtlamak akla yatkın olmaz."
"BM sormaca yaptığında bu zulümleri Rus askerlerinin meydana getirdiği kanıtlanırsa acep Putin mesul tutulmalı mı?" sorusu üzerinde ise Erdoğan, şunları kaydetti:
"Böyle ortak boyut ortaya çıkmış olduğu anda filhakika Putin de bununla alakalı namına mukteza tavrını ortaya koyacaktır. Yani Putin'i bu aşamada bütün bütün değişik ortak insanoğlu namına gitmek akla yatkın olmasa gerek. Çünkü o da ülkesinin kendilerini ortak numara derecede korumak için gayret sarfeden ve bunun da mücadelesini sağlayan ortak iklim konumunda. Biz şu anda bu dü ülkenin savaşında, Sayın Putin'le de Sayın Zelenskiy'le de ayrıntılı görüşmeler yapıyoruz. Aynı biçimde Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri de Sayın Putin ve Sayın Zelenskiy'le görüşmelerini sürdürüyor. Bu ne demektir? Biz şayet ortak sonuca varacaksak, ortak liderin tarafında olmakla değil, herhangi ortak dü liderle de görüşmeleri yaparak sonuca varmanın gayreti içerisinde olmamız lazım. Yalnız şurası da gitmek lazım, çabucak Ukrayna tarafında insanoğlu ölmüyor, Rusya tarafında da aşırı insanoğlu öldü."
Program sunucusunun "Ama Rusya engelleme gerçekleştirdi" yorumu üzerinde Erdoğan, şu biçimde bitmeme etti:
"O ayrı ortak konu. O yapıldığı gibi, elbette hâlâ bu harp başlamadan ilkin bunlar olmuştu ve savaşla beraberce hâlâ da gelişti. Son yıllarda az buçuk ricat de oldu. Ama söylediğim denli burada başta Birleşmiş Milletler'in üzerinde sakıt rolü çabucak adına getirmesi lazım, neticeyi açıklaması lazım. Bu mefhum üstünden de bizlerin tavrımızı ortaya birlik manasıyla koymamız gerekir. Onun içindir ki söz gelişi kılıç deminden tutak krizini halletmek düşüncesince çalışıyoruz, adımlar atıyoruz ve mahsus ortak yere de geldik. diğer yandan ahacık hububat koridoruyla alakalı adımları buna isnaden attık. Belli ortak sonuca orada da varmış bulunuyoruz. Dolayısıyla birtanesini ağız ağıza ortak kenara at, öbürünü ortak kenara koy; anca olmaz. Netice alacaksak sonuca oynamamız geçişsiz ve şu anda ego Türkiye namına bu sonuca oynamanın gayreti içerisindeyim."
"Dünyanın kâffesi ülkeleriyle görüşürüz"
"Şangay İşbirliği Örgütüne iltihak niyetiniz var. Bu örgütte Rusya, Çin, İran var. Bu, NATO'dan aşırı değişik bedel ve hedefleri bulunan ortak örgüt. Siz ülkenizin doğunun parçası mı olmasını istiyorsunuz batının parçası mı?" şeklindeki soruya yanıt Erdoğan, şu açıklamayı yaptı:
"Şunu aşırı belirgin belirgin söylemem lazım, kılıç dünyanın parçasıyız; ne doğunun ne batının… Bizim düşüncesince ülkemizin coğrafi namına iri ortak bölümü doğuya aittir. Batıya ilgilendiren bulunan bölümü ayrıdır. Ama Avrupa Birliği 52 senedir bizi kesiksiz oyalamıştır. Avrupa Birliği, 52 senedir bizi ne eyvah ki hala örgen yapmamıştır. Avrupa Birliği içre bizim durumumuzda bulunan ortak başka iklim yok. Hala da oyalamaya bitmeme ediyorlar. Halbuki NATO ülkesiyiz. NATO ülkesi olduğumuz biçimde NATO devletleri bile Avrupa Birliği süreci içerisinde bizi oyalamaktadır. Biz NATO'nun içerisinde verdiğimiz desteklerle ilkin beşin içerisinde arazi meydan ortak ülkeyiz. Bizim NATO'da hakeza de ortak konumumuz var.
Böyle çelimli ortak pozisyonu bulunan Türkiye'nin hakeza uğraştırma taktikleriyle ortak kenarda tutulması elbette ki bizim düşüncesince aşırı epey manidardır. İster istemez değişik arayışlar içine duhul yerinde da olabiliriz. Avrupa Birliği 52 senedir bizi tutacak, bizi yanına yaklaştırmayacak ve ondan sonraları da 'Niçin şurayla görüştü, ne burayla görüştü?' diyecek. Görüşürüm. Bu görüşmeleri yaparken de kılıç Avrupa Birliği'ne bu aşamada aritmetik verecek değiliz. Biz dünyanın kâffesi ülkeleriyle görüşürüz. Ben Sayın Şi'yle de görüşürüm, Sayın Putin'le de görüşürüm, Sayın Modi'yle de görüşürüm. Bütün ülkelerle görüşmelerimi yaparım. Çünkü çoğumuz bu dünyanın birer parçasıyız. Avrupa Birliği üyesi ülkelerle görüşmeler yaptığımız devir bizlere 'Niçin onlarla görüştünüz?' sanarak ortak istifham gelmedi. Biz şu anda başta Şanghay İşbirliği Teşkilatında bulunan ülkelerle elbette ortak davranış içindeysek onlarla da ayrımsız davranış içerisinde süreci işleteceğiz."
