İstanbul
Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi Müdürü Doç. Dr. Doğan Kalafat,
Dünya, şimdi ilkin bilinse de tsunaminin tahripkâr etkisiyle 2004'te yüzbinlerce insanoğlunun yaşamını kaybetmiş bulunduğu Endonezya'nın Sumatra adası açıkları ve 2011'deki Japonya Tohoku'daki depremlerinin peşi esna tanıştı.
Tsunamiler şimdi aşırı okyanuslar kabil belirgin denizlerde çarpıcı gözükse de geçtiğimiz sene İzmir Seferihisar açıklarında meydana mevrut mevki sarsıntısı sonrası sahilde yaşanmış olan ansız su yükselmesi, bunun Türkiye'de de belli ortak ölçeğe derece sakıncalı olabildiğini gösterdi.
Boğaziçi Üniversitesi Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi Müdürü Kalafat, "1-7 Mart Deprem Haftası" kapsamında AA muhabirine merkezin emek harcamaları ve Türkiye'deki tsunami riski ilişkin değerlendirmelerde bulundu.
Kalafat, araştırı merkezi ihdas çalışmalarına 2004'teki Endonezya Sumatra depremi sonrası meydana mevrut tsunami felaketinden sonradan başladıklarını anlatarak, 2017'de Birleşmiş Milletler'in Oşinografi Komisyonu'nun tsunami ikaz merkezi kazanmak düşüncesince kimi enfrastrüktür çalışmalarını tamamlayarak müsavat yaptıklarını kaydetti.
Ağırlıklı şekilde Doğu Akdeniz'de tsunami müşahede ve ikaz merkezi şekilde çalışmalarını sürdürdüklerini fehva fail Kalafat, merkezdeki en ehemmiyetli özelliğin sismik istasyonların yanında su düzeyi istasyonlarının da bulunması bulunduğunu dile getirdi.
"Marmara'da 2 m. yöresinde ortak su yükselmesi bekleniyor"
Kalafat, üç tarafı denizlerle kuşatılmış Türkiye'deki tsunami açısından riskli bölgelerle ait şunları aktardı:
"Ağırlıklı şekilde Ege ve Akdeniz bizim düşüncesince şimdi riskli. Güney garp sahillerimizde, Girit, Muğla, Gökova, Fethiye, Antalya yöresinde 3 metrenin üstünde tsunami olma olasılığı var. Akdeniz'de Girit yayı sanarak fehva ettiğimiz meydan gerçekte Afrika plakasının Ege-Anadolu plakasının dibine daldığı ortak tablo sınırı. Büyük depremler de tablo sınırlarında oluyor. Tarihsel kayıtlara da baktığımızda Girit ve 12 Adalar yöresinde ehemmiyetli tsunamiler olmuş. Marmara'da ise ağırlıklı şekilde beklediğimiz tsunami, söz gelişi 7 şiddetinde şişman ortak mevki sarsıntısı sonrası olabilir. Marmara'da 2 m. yöresinde ortak su yükselmesi bekleniyor. 2 metrelik su düzeyinin yükselmesi fark belli alanlarda maslahat ve hasar yaratabilir."
Kalafat, sahile benzeyen alanlarda ilkin Akdeniz bölgesi düşüncesince tsunamiye müteveccih icraat yapılması icap ettiğini vurgulayarak, Marmara Denizinin süresince de bin metrenin üzerinde, çeperleri kalın, canlı alüvyonlarla ve sedimanlarla kuşatılmış üç yoğun oyuntu bulunduğunu anlattı.
Büyük ortak mevki sarsıntısı hemen sonra etkilenen sediman tabakalarının hareketine ilişkin şekilde tsunami olasılığının görüldüğünü tamlayan Kalafat, Marmara'da beklenilen tsunamilerin kayşa kaynaklı bulunduğunu vurguladı.
"Deprem ahir tehlikeyi karşılamak düşüncesince önemli"
Doç. Dr. Doğan Kalafat, mevki sarsıntısı olmasa fark tsunamiyle ait er ikaz verebilecek kapasitelerinin bulunduğunu fehva ederek, mevki sarsıntısı sonrası ikinci ortak tehlikeyi kaldırılmış ika hesabına bunun ehemmiyetli bulunduğunu kaydetti.
Kalafat, "Yaklaşık 4 ila 7 ahit ortada tsunamiyle ait er uyarıyı verebiliyoruz. Bu müddet de önemli. Çünkü maşer bu bilgiyi aldıktan sonradan tsunami boşaltma noktalarından emniyetli yerlere ulaşabilir. Türkiye çapında su düzeyi istasyonlarını şimdi yoğun konumlandırarak, buradan doğacak hem mevki sarsıntısı bununla beraber su düzeyi bilgisiyle tsunaminin boyutu, gelişme göstermesi ve er ikaz ödeme kapasitemiz var." ifadelerini kullandı.
Özellikle Ege Denizi ve Akdeniz'de yaşanacak depremler kararı oluşabilecek tsunamilere gönül rahatlığı müdebbir olunması icap ettiğini tamlayan Kalafat, Türkiye'deki tsunaminin belirgin denizlerde bulunduğu kabil şişman felaketlere defa açmayacağını anlattı.
"6'nın üstündeki depremde tsunami riski var"
Kalafat, yalı bölgelerindeki yapıların dokunca görebileceğini dile getirerek, şu biçimde bitmeme etti:
"Deniz tabanında olacak mevki sarsıntısı hemen sonra topluluğun şurası bilmesi gerekir, söz gelişi depremin büyüklüğü 6'nın ilişkin çıktıysa tsunami olabilir. Uyarlılara nazarıitibar edip, sahilden uzaklaşarak, beklenen bulunduğu derece faziletli kesimlere boşaltma olunmalı. Toplum bunu ortak tepke şekilde düşünmeli. Tsunami tabelaları da ortak şuur oluşturması açısından da önemli."
Geçmişte Fethiye açıklarında meydana mevrut 6'nın üstündeki ortak mevki sarsıntısı sonrası kişilerin günlerce tsunami olabileceği endişesiyle ürkü biçiminde akıntı ettiğini hatırlatan Kalafat, muhtemel ortak tsunaminin depremden 20-30 ahit sonradan yaşanabileceğini ve eyyam sonradan gelmesinin beklenen olmadığını kaydetti.
Tsunami müşahede istasyonları
Türkiye'deki tsunami müşahede istasyonları gönül rahatlığı bilgiler sağlayan Kalafat, enstitülerinin haritalı ileti gönderimi meydana getiren ortak tane görev sağlayan bulunduğunu fehva etti.
Türkiye'de 25 su düzeyi istasyonu bulunduğunu bildiren Kalafat, istasyonların ağırlıklı şekilde Marmara'da ve hepsi Türkiye sahilleri süresince toprak aldığını kaydetti.
Bu istasyonların sayısının artmasının ehemmiyetli bulunduğunu özetleyen Kalafat, "Ülkemiz natürel afetler açısından riskli ortak bölgede. Dolayısıyla depremler ve hemen sonra oluşacak tsunamilerle ait toplumumuzun şuurlu olması gerekiyor. Aynı sürede depreme dayanabilen binalarda oturmanın yanında bahir sahiline sıfır, öz yataklarına uğur boncuğu biçimde ev yapmamamız gerekir. Buralar depremde ve mevki sarsıntısı sonrası oluşabilecek tsunamilerde hasar görecektir." sanarak konuştu.