Cezayir
Batı Sahra, Afrika'nın Atlas Okyanusu kıyısında kısaca 600 bin nüfusa cemaat birlikte bölge. 19. yüzyılda İspanya çeşidinden sömürgeleştirilen bölgenin yüzdelik 85'i 1975'ten buyana Fas'ın kontrolü altında.
Sakiyet'ul Hamra ve Vadi ez-Zeheb isminde sanlı dü anne bölgeden oluşan Batı Sahra etraflıca senelerdir Fas-Cezayir-İspanya üçgeninde çözülemeyen birlikte soruna dönüşmüş durumda.
Kendini Batı Sahra'nın "kurtuluş hareketi" namına tanıtıcı Polisario Cephesi de Batı Sahra problemi çerçevesinde şekillenen üçgenin merkezinde arazi meydan “ayrılıkçı” birlikte akım namına öne çıkıyor.
Fas, Polisario Cephesi çeşidinden 1976'da bağımsızlığı duyuru edilen emektar İspanyol sömürgesi Batı Sahra problemininin çözümü düşüncesince 2007'de "genişletilmiş özerklik" önerirken, Cezayir çeşidinden desteklenen Polisario bu bölgenin kaderinin tayini düşüncesince referanduma gidilmesi talebinde bulunuyor.
Cezayir'in kişi kaderini atama hakkını desteklemesi ve Fas'ın Batı Sahra düşüncesince muhtariyet önermesi dolayısıyla dü diyar arasındaki bağlar senelerdir gergin. Cezayir, Ağustos 2021’de de Fas ile diplomatik ilişkilerini kesmişti.
İspanya'nın tavrı dü ülkeyle ilişkilerini etkiliyor
İspanya'nın meselenin çözümüne ilişikli takındığı eda da dü ülkeyle ilişkilerinde can alıcı oluyor.
Batı Sahra problemi dolayısıyla Fas hükümetiyle aylarca devam eden diplomatik krizi yöneltmek neredeyse mart ayında harekete güzeşte İspanya, bu yönde attığı adımlarla bu kere Cezayir'le arasını açtı.
Başbakan Sanchez, Fas Kralı 6. Muhammed'e gönderilmiş bulunduğu mektupta, Batı Sahra sorununda Fas'ın ortaya attığı muhtariyet planını desteklediğini açıkladı. Sanchez, 7 Nisan'da da Rabat'a değişik düet ilişkilerin normalleşme sürecine girmesini sağlayıcı düet anlaşmalara imza attı.
Madrid'in bu diplomatik atağı, o vakte denli İspanya'nın en şişman erke tedarikçisi bulunan Cezayir'i öfkelendirdi. Cezayir haziranda İspanya ile 20 salname ülfet anlaşmasını askıya aldı ve ticareti kısıtladı. Yaşanan gerilim kararı İspanya'nın Cezayir'den icra ettiği erke ithalatı bu sene yüzdelik 40 düştü.
İspanya Başbakanı Sanchez’in sonuç namına BM 77. Genel Kurulunda Batı Sahra sorununda “karşılıklı namına bildirme edilebilmekte birlikte siyasal çözümü” desteklediğini ve BM kararlarına ilişikli bulunduğunu tabir etmesi, Cezayir makamlarında müspet birlikte iklim oluştururken, dü diyar ortada gerginliği sonlandırıp sonlandıramayacağı sorusunu akıllara getirdi.
AA muhabiri, bahis konusu diplomatik değiş ve atakların İspanya-Cezayir ilişkilerine kesinlikle yansıyacağını mevzunun uzmanlarına sordu.
“İspanya tarihî sorumluluğundan kaçmıştır”
Cezayir Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Süleyman Arac, AA muhabirine icra ettiği açıklamada, Cezayir’in komşularıyla ilişkilerinde günah ve dobra komşuluk esasına mebni eda ve arsıulusal hukuka hürmet ilkelerini esasi aldığını belirterek, "İspanya’nın Batı Sahra üzerinde Fas’ın tutumunu sübvansiyon hatası, gerçekte bu alana müteallik zamanı ve ahlaki sorumluluğundan birlikte kaçıştır. Bu eda başkaca BM çeşidinden adaletli birlikte sorun namına tanıdık sömürgenin sonlandırılması ilkesini ihlaldir." dedi.
Cezayir’in bazısı semt ülkeleriyle ilişkilerinde gerginlikler yaşanmasının sebebi namına bu devletlerin sorumluklarını namına getirmemesini ve lehçe asayiş ve kalkınmaya müteallik bağlılıklarını ihlal etmesini yayınlayan Arac, Cezayir’in dobra komşuluk ilişkilerini önemsediğini ve diplomatik manevralarında ortaklarını çeşitlendirme esasına ilişikli bulunduğunu söyledi.
Arac, "Sanchez’in İspanya’nın Batı Sahra rahatsızlığına ilişikli tarihî tavrına karşıt akım ederek Fas’ın girişimini desteklemesi Fas’ın mütareke anlaşmasını ihlal etmesiyle problemi henüz da çözülemez birlikte noktaya getirmiştir." ifadelerini kullandı.
Sanchez’i bu noktaya getiren sebebin Fas’ın ağır aksak muhacir kartını kullanımı bulunduğunu korumak için çaba sarfeden Arac, "Bir günde binlerce ağır aksak göçmenin Septe (Ceuta) ve Melilla kentleri üstünden İspanya’ya atak etmesi ve Kovid-19 salgınıyla meydana mevrut konuşu sorunlar, Sanchez’i Batı Sahra üzerinde değişime gitmeye irsal etti." dedi.
Sanchez’in BM Genel Kurulunda icra ettiği konuşmayla "Batı Sahra rahatsızlığına müteallik işlediği hatayı düzeltmeye çalıştığını" ve BM’yi Afrika’daki sonuç koloni problemininin çözümünde deli dolu gösteriş oynamaya çağırdığını aktaran Arac, şöyleki bitmeme etti:
"Avrupa Birliği'nden (AB) mevrut finansal dayanak ile yükü hafifleyen Sanchez, Fas’ın rivayetine dayanak noktasında art etap attı. Tabii AB de Batı Sahra rahatsızlığına müteallik duruşunun kemiksiz bulunduğunu ve BM’nin kararlarına ilişikli bulunduğunu doğrulama etti. İşte hepsi bu gelişmeler, İspanya Başbakanı’nı henüz geçmiş tabir ettiklerinden art kan dolaşımı noktasında cesaretlendirmiştir."
Cezayir-İspanya ilişkilerinde dünkü teşrikimesai ufukta
Arac, İspanya Başbakanı'nın BM’deki konuşmasıyla dü diyar ilişkilerinde birlikte düzelme olabileceğini belirterek, "Öyle göründüğü gibi Sanchez’in bu konuşmasının arkası sıra Cezayir, İspanya ile ilişik almış bulunduğu kararları baştan gözden geçirecektir. Bu çerçevede Cezayir-İspanya ilişkilerinde dünkü birlikte iş donanmasına gidilebilir." dedi.
Cezayir’in İspanya’ya ilişikli tavrının Madrid’in zamanı sorumluluğundan vazgeçmesi üzerinde geldiğini vurgulayan Arac, "Cezayir’in, İspanya’ya koştuğu Batı Sahra’ya ilişikli emektar tavrına ve zamanı sorumluluğunu üstlenmeye art kan dolaşımı şartı, alanda istikrarı ve güvenliği sağlayacaktır. İşte bunun arkası sıra lehçe kalkınmaya müteallik ortaklaşa iş fırsatları konuşulabilir." değerlendirmesinde bulundu.
Sanchez’in ifadeleri İspanya’nın hatasını düzeltmesinin başlangıcı
Media Yahya Faris Üniversitesi Siyaset Bilimi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Hakim Bugrara ise AA muhabirine icra ettiği açıklamada, AB Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell’in, İspanya karışma AB’nin tavrının BM ve arsıulusal meşruiyetin Batı Sahra problemininin çözümüne müteallik kararlarına ilişikli bulunduğu şeklindeki söylemini hatırlattı.
Bu noktada Sanchez'le hatasını vasıtalı da olsa düzeltmesi üzerinde muhtelif görüşmeler işlenmiş olabileceğini kail Bugrara, "(BM Genel Kurulundaki) Bu konuşma, İspanya’nın zamanı ve ahlaki namına sorumlusu bulunduğu Batı Sahra rahatsızlığına erinç işlemiş bulunduğu şişman hatayı düzelti periyodunun başlangıcı sayılabilir." dedi.
Sanchez’in bu dünkü adımıyla 2023’te yapılacak umumi intihabat önceleri baş döndürücü sahih yükselişine erinç Cezayir ile yaşamış bulunduğu krizi sonlandırarak camianın desteğini almaya çalıştığına dikkati çekici Bugrara, "Cezayir’in İspanya’dan birlikte beklentisi yok, yaşanmış bulunan krizin sebebi kendileridir. Dolayısıyla arsıulusal ilişkiler, uzlaşmazlıklara tarz açan hepsi sebeplerin ortadan kaldırılmasını gerektiriyor, böylecene ilişkilerin normalleştirilmesini birlikte getiriyor." ifadelerini kullandı.
Dostluk ve dobra komşuluk anlaşmasının baştan devreye girmesinin İspanya’nın tutumuna ilişikli bulunduğunu tamlayan Bugrara, Cezayir’in ne istediğine müteallik ise şunları söyledi:
"Aslında Cezayir, BM düzeyinde birlikte türel dosyası mevcut Batı Sahra probleminin çözümünde arsıulusal hukukun devreye girmesini ve Fas ile Polisario’nun Batı Sahra’nın kişi kaderini atama etmesine ilişikli 1991’de varılan mutabakatın uygulanmasını istiyor. Cezayir, bu probleminin birlikte tarafı olmadığını belirterek, Fas’ın rivayetine cihaz olmayı reddediyor. Cezayir’in bu noktadaki duruşu ciddi bir şeydir ve kişi kaderlerini atama etmesi noktasında Batı Sahralıların Fas’a bağlanmayı seçmesi biçiminde caba bahis konusu halkın sonucuna hürmet duyacağını tabir ediyor. Cezayir aut politikasında gelişigüzel daima arsıulusal sözleşmelere ilişikli kalmıştır ve Dışişleri Bakanı Ramtan Lamamra sonuç BM konuşmasında da bu duruşunu yinelemiştir."