Cezayir
Afrika kıtasındaki Sahel halklarının Fransız varlığına müteveccih tepkilerinin gölgesinde Rusya'nın Cezayir'in iş birliğiyle alanda nüfuzunu açık açık çoğaltma ihtimaline bağlı varsayımlar gündeme geliyor. Ancak uzmanlar alanda Cezayir-Rusya koordinasyonunu sağlam mümkündür görmüyor.
Afrika'da batıda Atlantik Okyanusu'ndan doğuda Kızıldeniz'e uzanan ve Senegal, Moritanya, Mali, Burkina Faso, Nijer, Nijerya, Çad, Sudan ve Eritre'yi havi Sahel bölgesindeki Fransız varlığı yan yana süredir buradaki halkların tepkisini çekiyor.
Mali'nin başkenti Bamako'da tahminî 2 senedir cuma namazı günleri planlı gösterilerde, ülkedeki Fransız güçlerinin ayrılması yönündeki talepler dile getiriliyor. Bu gösterilerde devir zamane eylemcilerin Rus bayrağı taşımış olduğu anlatım ediliyor.
Diğer yan yana Sahel ülkesi Burkina Faso'da ise güzeşte hafta Kaya şehrindeki eylemciler, Nijer'e akıllıcasına ilerleyici Fransız askeri konvoyunun geçişini engelledi.
Yerel basındaki haberlere göre, Fransız askerlerinin yıldırıcı gruplara iane ettiğini düşünen semt sakinleri, Fransız askeri konvoyunun geçmesine müsaade vermedi.
Kaya Belediye Başkanı Laurent Kontogom'un vasıtalık yapmasına karşın geçmesine müsaade verilmemiş Fransız konvoyu, art istifa etmek ve Kaya'ya tahminî 5 kilometre uzaklıktaki emektar yan yana taş ocağına iltica etmek durumunda kaldı.
Sahel devletleri halkları ortada Fransa'nın asliye rolü bulunan yıldırı örgütleriyle mücadelede değimsiz olduğuna bağlı umumi yan yana kanaatin yayılmış olduğu gözleniyor.
Bununla baş başa Paris'in "Afrika kıtasının servetini yağmalamakla suçlanan" nüfuzunu destek olmak düşüncesince alanda kabil iyice levent boylu müddet ikamet etmek hesabına "teröristleri desteklediğine" bağlı şüphelerin de arttığı anlatım ediliyor.
Fransa, 2013 başlangıcında Mali'deki "Serval" adlı askeri harekatın peşi sıra 1 Ağustos 2014'te Sahel'de "Barkhane Operasyonu"nu başlattı. Fransa'nın bu dizi eylem kapsamında Sahel bölgesindeki Moritanya, Mali, Burkina Faso, Nijer ve Çad'da 5 bin 100 askeri bulunuyor.
Bölgede Rusya'nın kalan varlığı
Fransa'nın Birleşmiş Milletler Çok Boyutlu Entegre İstikrar Misyonu (MINUSCA) içerisinde Orta Afrika Cumhuriyeti'ndeki (OAC) askeri varlığını sona erdirme kararının peşi sıra Rusya 2016'dan buyana bu ülkede ehemmiyetli yan yana aktör durumunu almaya başladı.
Moskova, 2019'dan buyana Fransa'nın anadan görme erk sahnesi bulunan Sahel devletlerinde "Barkhane Operasyonu"nun imajının çöküşünden bilistifade kimi ağırbaşlı atılımlarda bulundu.
Fransa ile Mali'deki intikal hükümeti ortada yaşanmış bulunan gerilimin tırmanmasıyla akıbet haftalarda Moskova ile Bamako arasındaki temaslar da arttı.
Bu gelişmelerle senkronik şekilde resmi sıfır birtakımı kaynaklarda, Mali hükümeti ile Rus yüklü er gücü Wagner Grubu'nun yan yana düzenlilik anlaşması imzalanması kapsamında ağırbaşlı müzakerelerin yürütüldüğüne bağlı iddialar arazi aldı.
Cezayir'in Mali'ye desteği
Cezayir yönetimi, Mali'de Ağustos 2020'de yaşanmış bulunan darbeden buyana ülkeye ve halkına müteveccih desteğini anlatım ederken Paris ile Bamako ortada ilişkilerde gerilim yaşandı.
Ülkenin "hassas dönemi" şekilde değerlendirdiği bu dönemde Mali makamlarını ve halkını destekleyen Cezayir, darbenin peşi sıra kuruluş edilen intikal sürecinin kabil bulunan en endamsız süreyle kısıtlanmış kalması çağrısında bulundu.
Mali ve Cezayir'in Fransa ile ilişkileri, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un açıklamaları zımnında benzeşim yepyeni gerilemeye delil oldu.
Macron'un 2 Ekim'de Le Monde gazetesinde piyasaya sürülen "Cezayir'in koloni tarihini Fransa nefreti üzerinde mensur ettiği" şeklindeki lafları ülkede hem resmi hem taharri memuru polis kanattan tepkiyle karşılandı.
Cezayir yönetimi, açıklamaların peşi sıra 3 Ekim'de iklim alanını Fransız askeri uçaklarına kapattı ve peşi sıra Cezayir'in Paris Büyükelçisi Muhammed Anter Davud'u danışma düşüncesince ivedilikle ülkeye çağırdı.
Son şekilde Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian 8 Aralık'ta gerçekleştirdiği ziyaretinde ülkesinin Cezayir ile aralarındaki buzları eritmeyi ve kusur anlaşılmayı ortadan kaldırmayı arzuladığını açıkladı.
Öte taraftan Fransa Cumhurbaşkanı Macron'un Mali hükümetini amaç düzlük lafları de dü dünya ortada gerilime biçim açtı.
Fransa'nın Bamako Büyükelçisi M. Joel Meyer 6 Ekim'de Macron'un Mali hükümetine müteveccih lafları zımnında Mali Dışişleri Bakanlığına çağrıldı.
Mali-Rusya diplomatik faaliyetleri
Cezayir ve Mali'nin Fransa ile ilişkilerinin kötüleşmesi, Rusya'nın Mali intikal hükümetine müteveccih diplomatik desteği ile denktaş düşüyor.
Fransa'nın Wagner yüklü askerleriyle yan yana barışma imzalaması biçiminde Mali hükümetine müteveccih müeyyide uygulayacağına bağlı edisyon ve tehditlerine karşın Bamako, Moskova ile diplomatik faaliyetlerini yoğunlaştırdı. Mali Dışişleri Bakanı Abdoulaye Diop 11 Kasım'da Moskova'yı görüşme etti, 23 Kasım'da ise Diop Rusya'nın Bamako Büyükelçisini benimseme etti.
Diop, Rus mevkidaşı Sergey Lavrov ile gerçekleştirdiği matbuat toplantısında, "Ülkemiz ne devir güç yan yana durumla erinç karşıya kalsa Rusya yanımızda oldu, bizlere iane etti ve destekledi. Şu anda baş döndürücü güç ve komplike yan yana halden geçiyoruz, bundan dolayı dostlarımızdan iane isteyebiliriz." ifadelerini kullandı.
Sahel'de Fransa'ya erinç tepkiler artarken bölgedeki dengelerin değişim işlemi düşüncesince Moskova ile Cezayir arasındaki istisnai izlemsel ortaklığın kullanılmasının belki dahilinde olup olamayacağı akıllara geliyor.
Üçlü koalisyon hükûmeti hükûmeti ihtimali
Cezayir ve Rusya'nın, Fransa'nın aksine Mali'deki intikal hükümetine müteveccih tutumlarının uyumu, 1960'lardan buyana istisnai izlemsel yan yana alışveriş zarfında bulunan Cezayir ile Moskova ortada yaklaşma yada eş güdüm olasılığının kapısını aralıyor.
Sahel'de Cezayir'in karşılamasıyla beklenen yan yana Rus varlığı yaklaşımına bağlı söylemler mantığa benzeyen görünse de dü ülkenin aut politika seçimleri bu söylemlerin ehliyetli aksine ayraç ediyor.
Siyasi işler uzmanı Ekrem Harif, AA muhabirine meydana getirdiği açıklamada, "Cezayir-Rus yakınlaşması, Afrika'nın Fransız nüfuzundan kaçma yolu kabil fakat Cezayir-Wagner-Mali müselles koalisyonunun oluşması sağlam mümkündür değil." değerlendirmesinde bulundu.
"Sahel yada Mali'de Rus varlığından uydurma edemeyiz, zira bahse laf bulunan Wagner grubu Rusya'yı resmi şekilde asimilasyon etmiyor." diyen Harif, Libya'da yasal otoriteye erinç savaşçı ülkenin doğusundaki evlilik dışı silahlı milislerin önderi Halife Hafter indinde savaştığı düşüncesince Wagner'in, Libya krizinde Cezayir'e az daha hasım bulunduğunu söyledi.
Harif, bu sebeplerden dolayı Cezayir'in ne eş ne açıklık dedektör ne de apayrı yan yana rolde denkleme müdahale olamayacağı görüşünü anlatım etti.
Rusya'nın alana nüfuzu düşüncesince Cezayir'in mukteza olmadığını kaydeden Harif, "Moskova'nın, Fransa'nın Afrika'da bıraktığı boşlukları doldurmaya ilgili yan yana stratejisi mevcut ve Afrika'daki yerleri ele eylemek düşüncesince bütünlük atmak isteyeceğini sanmıyorum. Bu sebeple Wagner üzere mazi hizmet becerisiyle maruf ve haricen rastgele yan yana yardıma gerekseme duymayan kuruluşları gönderiyor." ifadelerini kullandı.
Çıkar ve izlem farklılıkları
Cezayir'in güneyindeki Varakle Üniversitesinden politika bilimi profesörü Mahkuf Kahi ise dü ülkenin çıkarları ve stratejilerindeki farklılıklar zımnında alanda yan yana Cezayir-Rusya koordinasyonundan uydurma etmenin kabil olmadığını dile getirdi.
Kahi, "Rusya'nın çıkarları ile Cezayir'inkiler ayrımsız değil. İki dünya arasındaki izlemsel bağlı Moskova'nın bölgedeki rolünü belirlemiyor. Rusya, Libya'da başşehir Trablus'un meşruiyetini korumak için çaba sarfeden Cezayir'in aksine Hafter'i destekliyor." dedi.
Kahi, Cezayir'in Libya'daki stratejisinin krizin diyalogla çözümüne dayandığını, Rusya'nın ise yan yana tarafı ötekinin pahasına desteklediğini ve tabanca desteği sağladığını aktardı.
Rusya'nın Mali'deki konumunun da muğlaklığını koruduğunu kail Kahi, Moskova'nın Mali'deki eğreti hükümeti desteklemesine karşın yukarı dozaj Rus diplomatların ülkeyi görüşme etmediğini anımsattı.
Kahi buna karşın Cezayir Dışişleri Bakanı'nın evvela darbeden buyana Mali'yi beş altı el görüşme ettiğini kaydetti.
Uluslararası mevzularda bilirkişi gazeteci Rıza Şenuf ise alanda Cezayir ile Rusya koordinasyonun bahis konusu edilemeyeceği görüşünü destekleyerek, Cezayir'in ne olursa olsun aut müdahaleleri reddettiğine ayraç etti.
Şenuf, Cezayir'in değme defasında, arsıulusal yardımlara başvurmadan evvela Sahel'deki krizlerin çözümü düşüncesince millî mekanizmaların etkinleştirilmesi çağrısında bulunduğunu hatırlattı.