Portakal üretiminde Türkiye'nin mahdut havzalarından bir tanesi bulunan Aydın'da toplam ürün güzeşte seneye gereğince arttı. Portakal, tonaj ve kalibre namına üreticisinin yüzünü güldürürken, üreticiler aracıların çokluğu zımnında vatandaşların mahsul alırken bundan sonraları kıta hesabı hazırlamaya başladığını anlatım ederek bu mevzuya birlikte eritme bulunmasını istedi.
“İhracat olursa mahsul değerlenir”
İhracatın özelliğine gereğince portakal fiyatlarının da çoğalma gösterdiğini anlatım fail Köşk ilçesindeki portakal üreticisi umut Ertem, “Ürünümüz bu yıl güzel. Mandalina da az buçuk toplam ürün düşüklüğü mevcut fakat portakal mahsul olarak, tonaj ve kalibre namına da elleme durumda. Sulanmayan alanlarda önemsiz kalsa da suyu bulunan alanlarda kalibre gönül tokluğu edici. Portakalı hem biçimde dikme adanmış düşüncesince topluyoruz aynı zamanda ambara koyarak 2-3 ay bekletip o biçimde değerlendiriyoruz. Hal tutarları az buçuk gevşekti. Ancak gusülhane devreye girdikten sonraları kendini topladı. Depo fiyatlarının nasıl biteceğini bilmiyoruz. 3 ay sonraları ihtimal bugünkü sattığımız fiyattan da satabiliriz, ihtimal yüzdelik 70-80 farkla da satabiliriz. O az buçuk ucu görünmez birlikte durum. Portakalın fazla dobra bedel kazanılmış olduğu seneler da he zorla böylelikle bedel kazanmayıp on paralık satılmadığı seneler da oldu. Bu az buçuk dış satım ile alakalı. Malın anlaşılan birlikte bölümü dünya dışına dış satım namına giderse iç piyasada para değerleniyor, para eksildiği düşüncesince kıymetini koruyor. Olmadığında da bu malın bütünü dünya ortamında gitmek mecburiyetinde kalıyor. Yurt ortamında istihlak yerinde da bu defa malda fazla hayli birlikte bereket oluyor. Bu halde da alıp satanlar, halciler ve komisyoncular 'nasılsa dış satım yok' niteleyerek günce veya haftalık namına bedel düşürüyor. Üreticinin de bu hale huzur yapabileceği birlikte nesne olmuyor. Ya satıp borcunu ödeyip önünü görecek veya satmayacak çürütüp dökecek” dedi.
“Kilosu 2 liraya hale satılıyor”
Fiyatların ürünün kalitesine gereğince değiştiğini kaydeden Ertem, “Fiyatlar gusülhane bazında 70 kuruş, ikinci epope dediğimiz epope dediğimiz mahsul 1 teklik 20 kuruş, gayrı kalibre namına aklık namına isimlendirilen iri ve dobra epope portakal da 1 teklik 70 kuruş ile 2 TL arasında. Bunlar editör vaziyetteki komite karışma fiyatları. Bu malların 15 güne derece direniş gücü var. Herkes eritme düşüncesince mahsul kestiği devir bu halde eritme fiyatı 1 teklik 60 kuruş seviyelerine düşüyor. Ama kamet az olduğunda ve müşteri haricen vardığında mülkü almaya başladığı devir bedel 2 bin teklik civarına çıkıyor. Genelleme meydana getirecek olursak şu anda ürünlerimiz 1 teklik 60 kuruş ila 2 teklik ortada satılıyor. İşlenmiş üründe ise bu bedel editör değişiyor. O halde halci yahut pazarcı ürünü alıyor, bizim buradaki mumlama fabrikalarına gidiyor. Burada üstünü aşina deyim ile parlaklık çekiliyor ve altlarına birer kıta kartpostal konuyor. Bu halde da kiloda 50 kuruş kabil birlikte maliyet şimdi oluyor. 2 liranın ilişkin 50 kuruş şimdi ekleniyor” niteleyerek konuştu.
“Araya ne derece fazla aracı girerse bedel da o derece fazla artıyor”
Üretici namına kendilerinin 2 liradan sattıkları portakalların ana kent şehirlerdeki tezgahlarda 7 liraya derece çıkan fiyatlarla satıldığını ve bunun sebebinin de araya giren aracıların çokluğu bulunduğunu laflarına ekleyen portakal üreticisi Ertem laflarını şöyleki sürdürdü:
“Bizim sıkıntımız üretici namına dikme tüketiciye ulaşamıyoruz ve malımızı dikme sektöre götürüp biricik hiçbir bey şansımız yok. Arada mecburen halciler olacak. Biz burada birlikte hale para veriyoruz eritme komisyonunu kesip koyuyor. Araya süt ve seyahat maliyeti de giriyor. Bu para İstanbul'a gittiğinde oradaki halci mülkü oraya derece getirmiş olduğu düşüncesince o da ilişkin birlikte bedel şimdi koyuyor. Oradan pazarcıya veya manava gidiyor, onlar da karını yansıtıyor derken bu hakeza katlanıp gidiyor. Bizim burada hale 1 teklik 60 kuruştan sattığımız portakal İstanbul'a vardığı devir 5, 6 veya 7 liraya satılıyor. Aracılar ne derece çoğalır bütünü de kârını ilişkin koyarsa tüketiciye gidene derece vatandaşın yiyemeyeceği seviyelere çıkıyor. Mesela bizim burada 1,5-2 teklik ortada satılırken, İstanbul ve İzmir'deki yurttaşlar az şimdi kıta hesabı yapıyor. Bugünün şartında girdi fiyatlarımıza bakarsak fiyattan kıvançlı değiliz. Ama beterin beteri var. Bu mülkü on paralık satmayıp çöpe dökmüş de olabilirdik. Onun düşüncesince memnunuz. Ama maraba rastgele devir gönlü geniştir, üretici elinden geldiğince şimdi fazla ve şimdi birinci sınıf elde etmek düşüncesince efor harcar. Şartlar elvermediği devir da çiftçinin de yapabileceği birlikte nesne kalmıyor.”
Murat Uçkaç - İbrahim Kılınç